Hoofdtekst
even een reaktie op de vragenlijst volkskunde die bij de vorige aflevering van Nehallenia zat.
Eerst de gegevens: [afgeschermd]
Ik ben geboren en getogen in Tholen (stad) in een gereformeerd gezin. Dat betekent dat het er bij ons vrij nuchter naar toe ging en er weinig of geef volksverhalen verteld werden. Elfen, witte vrouwen, zeemeerminnen, enz. waren fabeltjes en daar hield je je niet mee bezig. De kinderbijbel, de verhalen van W.G. van der Hulst, de boeken uit de schoolbieb (Witte Veder was een biezonder populair boek, ook al - of juist omdat? - ging het o.a. over een pater!), Gotse Hiddes en andere over de vaderlandse geschiedenis, dat was de lectuur die mij in m'n vroege jeugd gevormd heeft en ik ben daar nog blij om. Ook om het nuchtere dat me zo bijgebracht is.
Helaas voor jou kan ik de meeste vragen dus zondermeer overslaan.
Het enige wat ik ooit gehoord heb over het mannetje in de maan (vr. 18) is wat er verteld werd in een hoorspelserie over Monus de man van de maan. We luisterden daar - vreemdgenoeg - naar. Ik was toen een jaar of 8.
Dan hadden we een regenbak waar met de aker water uit geput werd. Om onze ondernemingslust wat te temperen werden we als kleine kinderen gewaarschuwd voor Osiepik (spr. oosie'pik) die daar onderin schuil hield en belust was op kinderen. Als ik me goed herinner kwam dit verhaal van m'n vader en vond m'n moeder het maar zozo.
Bij vraag 22 over bekeringsverhalen. Ja, daar kwam je natuurlijk weleens mee in aanraking. Dan ging het over oud- en christelijk gereformeerden. Nu was het zo dat m'n ouders die mensen die zelf hun 'weggetje' vertelden of over wie we hun 'weggetje' te horen kregen, goed kenden. In veel gevallen werden de verhalen al door m'n ouders gerelativeerd, ook dankzij de levenswandel die na dat 'weggetje' volgde. ['Je weggetje kunnen vertellen' was bij sommige kringen de vaste uitdrukking om aan te geven dat je behouden was. Altijd met het verkleinwoord]. Zodoende waren die binnen ons gezin ook al niet zo populair, evenmin trouwens als wat je zoal hoorde over gebedsgenezers als Billy Graham.
Een uitzondering moet ik maken, op grond van eigen ervaring. Het is bij genezingsverhalen natuurlijk altijd de eigen ervaring die de doorslag van geloof erin geeft.
Toen ik 11 of 12 was heeft m'n oudere broer Herman een zeer zwaar ongeluk gehad. Hij was de Postweg bij het Steenenkruis overgestoken, meteen na de bus die hij voor had laten gaan. Van de andere kant was er een VW busje in aantocht dat hem dus in volle vaart trof. Voor dood werd hij afgevoerd naar het ziekenhuis in Bergen op Zoom. Hij lag daar in coma en de dokters hadden weinig hoop op overleven. De zondag erop is in alle vijf de kerken van het religieus toch verdeelde Tholen voor zijn herstel gebeden. Die middag om 1 uur werden m'n ouders opgeroepen om naar het ziekenhuis te komen: Herman was uit z'n coma bijgekomen en alles leek de goede kant op te gaan. Wij zagen dit allemaal als eenvoudige gebedsverhoring, ook de zusters (nonnen!) en dokters in het ziekenhuis en ik geloof nu nog dat het dat was.
In Nehallenia stond een paar jaar geleden een oproep om bijnamen. Ik heb toen een lijstje gemaakt en hun dat toegestuurd. Ik plak hier een bijlage bij me een aantal van die bijnamen. Als ik de volledige nog ergens op een diskette heb zal ik die mailen. De lijst van de bijlage is wel in het Zeeuws, maar dat zal gezien je wortels geen probleem zijn.
Sukses met het verwerken van de binnenkomende post.
Hans Uyl
Bienaemen uut Thole in van 't eiland Thole.
'k Weten nie of attet verstandig is om alle hehevens zo ma te publisere, wan fee van de maansen die ak noeme bin nog in leven. Ze zunt nie allemae op pries stelle om deu mien vernoemd toaren. 'n Oap van de naemen kommen uut mien eige femilie.
'k E de measte vamme moeder, ma nie toen ak 'n kleine jongen was want toen mocht ik ze nie hebruuke. Ajje da toch dee dan kreeg j'n flaere rond je noat. De herkomst weet ik measta nie, in de betekenis oak dikkels nie. Ma 'k samme lieste oak amme broers laete leze in misschien attulder meer wete....
1. Bienaemen mi 'n verhael
- Heremehatje. 'n Schilder in Thole was in ze jongejaeren 'n kear van 'n ladder hekukeld in noga slecht weggekomme. Z'n achterwerrek dee zo'n zear datten 'n eale tied riep: Here, me hatje doe so'n zear! Je mo Heremehatje uutspreke mitten lichte klemtoan op d'n easten, in 'n zwaere klemtoan op de vierde letterhreep. Helukkig was 't mar 'n licht vintje in bleef eiheluk alleanig ze bienaem as herinnerieng - tut z'n doad toe, da wè...
2. Bienaemen deu spraekgebruuk
-
3. Bienaemen deur 'n karaktereihenschap
- De Blikke Domenie. Da was Wullumpje Lindhout, in 't is mis¬schien ealemae nie zo mooi da 'k 't ier vermelde want ik è ontzettend vee an um in an z'n vrouwe te danken. Me Moeder ei 'n paer kear eal lang in 't ziekenuus helege in in 'n rustuus gezete, in ik wier altied deu de femilie Lindhout ophevange. In ik ben d'r waa 's acht weken in de kost hewist. Ma 't is nie anders dan da Wullumpje as ouderlieng noga hewichtig kon doen in daer atten dan ze bienaem oak an te danken.
4. Bienaemen deu lichaemsbouw
- Jan Buukspek (ie weun noe in Amerika), de zeune van 'n nichte vamme Moeder, van Ploon Potter. Ie zag 'r oak uut as 'n verreke zo vol.
- J'at in Thole twee mannen die a Piet Roggebrand eaten. Ean leeft 'r in elk geval nog, dien anderen da weet ik nie. Om z' uut mekaore 't ouwen noemde m'n den eanen Piet Nikke (of Nek) in den anderen Piet Oat. Piet Nikke atten lange rechte nikke in Piet Oat atten oat, mar 't gong 'r mear om dat 'n kael was in ze schedel noga glom. Piet Nikke ze broer was mi mien Tante Jans (zuster vamme Vaoder) hetrouwd: um was dus Oom Endrik.
- Bie ons in de kerreke zat 'n Piet die ammen Piet Mond Van Achtere noemden. Dat vintje zat altied zo fread mee te ziengen in dan atten achter in ze nikke zo'n zwarte plooi die at open in dicht hieng sind at um uut alle macht mi s'n oat zat te schudden onder 't ziengen.
- Mao Potvis eaten zo omda se noga rond was. Of beter hezeid: z'a hean vurrem ma d'r was wè vee van d'r...
5. Bienaemen nae lichaemsoudieng
-
6. Bienaemen deu seksueel hedrag
-
7. Bienaemen nae dierenaemen
- In Thole ajje de "vienken", een bienaem vo de femielie Hroenewege, in dan speciaal de vrouwen. M'n Tante Merie was " 'n echte vienke", in da was iets lealuks want betekenden dajje ze vals in hemean vond.
8. Bienaemen nae beroep
- Piet de Drukker. Volgens me Moeder oarden ie zo henoemd omdat 'n 'n blauwe Maendag as learjongen bie 'n drukker he¬werkt ad. Toen at ik um kenden wassen a 'n ouwe vint.
- Piet Janse noemdemen Piet Ei. 'k Gloaven datten vroeher waa 's aaiers verkocht ad.
9. Bienaemen nae lichaemeluke hebreken
- Piet Knip, oak wè "Sjummin" (C Jamin), knipperden noga mi se noahen. Ie stotterden oak in ajje dan 'n iesje hieng koape dan kojje d'r losse koekjes bie neme. 'n Eal iesje was 'n dubbel¬tje, in 'n allef iesje vuuf cent. 'n Eal koekje was ean cent, ma bie 'n eal iesje oarden twee koekjes. Dan was je dus twaol¬lef centen kwiet ajje 't nie uu 't papiertje wou ete. Piet was 'n eale hoeje vint, want ajje 'n iesje mi koekjes kocht zei¬ten: "In w-w-wees v-v-voazichtig ee, w-w-w-want ajje je k-k-k-k-k¬o¬ek¬je b-b-b-breekt h-h-h-hae tut k-k-k-kupot."
- Ben mi 't andjes. Ben Schot at iets an ze nanden, die ston¬den verkeard of zo in soms most ie ze recht draoje. D'r wier trouwers nie mee hespot vozoverre azat ik wete. Ben was ean van d'easte, zo nie d'allereasten, die a tillevisie at in Thole.
- Koejoahe. D'r kwam in Thole waa 's e vint uut Vosmear mi 'n bakfiets leure mi knaopen in elustiek in da soart hedoe. Die vint droeg zo'n bril mi fan die eale dikke hlaezen, in ajje dan nae ze noahen keek leken die noga hroat. Vandaer da ons schoo¬ljongers um dan nariepe mi Koejoahe. Ik mo earluk bekenne da 'k me neihe daer a eal lank voa schaeme in ik kan me neihe nog herinnere da 'k toen a medeliejen mi die vint a. Laeter dienk je d'r pas bie nae oe ard a zo'n vint ei motte sabbele om vozze hezin wa held bie mekaore te kriehe.
10. Bienaemen nae levensmiddelen
- Tienus Erte was e neef vamme Moeder. Ie eaten eiheluk Tienus Praot. Waerom Tienus Erte? 'k Wete 't nie. Ie zat in ellek heval nie in d' andel. 'k Dienken zellefs datten nooit hewerkt eit want errehes zatter we wat los biezen.
- Of a Piet te Zuuren zo eaten omdatten snoep in dus oak zuurtjes verkocht da wete 'k nie. Eal zuur kieke deet 'n in elk heval nie.
11. Bienaemen nae uuterluk
- De Bruune Kees, e schipper mitten donker vel. Onze buurman, in hetrouwd mi Buure Jo (zie onderan bie Bette Moos). Willie en d'r altied eale hoeie buuren an had in ulder an ons (en ze zellef hezeid!). Bie Buure Jo was 't noga 's ommeles mitten ouste zeune Aorie. Buurman Kees iew nie so van drienke in laet tuus komme, in Aorie wè. Mar attet hesturmd at oefden ze nooit benauwd te wezen damme Vaoder of Moeder dae oak ma dit van zouwe zehhe tehen e nander. Toen amme vrouwe voa 't east bie ons kwam in Buurman Kees zag zei ze tehen z'n: "Maar wat bent U lekker bruin." Da was wè even spannend, ma Buurman Kees snapten wè dat eur oak nie beter kon wete. Van kwam nie uut Thole in nie van Thole.
- J' ad in Thole "'t Hoese Vrouwtje" omdasse tut an d'r doad in d'r eihe Hoese dracht is bluuve loape. Ze dreef 'n klompe¬wienkeltje in 't wasse schat vanne maans. Tut ammen tiende ek op klompen heloape, behalleve sondags nae kerreke dan.
12. Verhaeltjes
E verhael dattamme moeder hraeg vertelden hae over e schoenmaeker in Thole. In de kriesustied was t'r op e heheve moment nie fee vozzen te doen want je begriept, atter hean held is kajje hean schoenen betaele in loap je mar op klompen. 'T hevolg was dattie schoenmaeker ze nuusuur nie mea kon betaele in waerentug op 'n oched stieng er dan oak opse deure, in 't Nederlans: "Wegens achteruitgang van zaken ver¬huisd naar de Hel". D' Elle wazzen stik steil achterafstraet¬je waerat eiheluk alleanig erreme maansen weunden. 'K weten earluk hezeid nie of attat straetje in 't echt oak zo eaten of atte maansen 't alleanig zo ma noemden.
De weunden oak nog e vint die atter nae eaten: Wullum uut 't Elle. Zo wier ie de rest van ze leven henoemd, oak toen at 't Elle allang verdwene was.
'K en 's iemand oare vertelle dat in alle plekke waeratte strae¬tnaem "Elle" voakwam je die straete in 't Noarden most zoeke, want voa de Hermanen lag d' Elle in 't Noarden. Die vonden d' Elle hean werreme plekke, ma juust 'n kouwen. Da was proffesor Huisman die attat vertelden. 'k Dienken zelf trou¬wers dattet mear om de steilte van den apprèl hieng, in Thole temisten.
- J'a in Thole e vrouwe, Bèrrebra van Leentje, oak Baarel heate. Da was waan hoed maans, ma altied an 't praeten. In me weten allemae da 't scherpste zwaerd de maanseluke tonge is. Soms mit opzet, soms per abuus, ma 't is wè zo. In Baarel mi al d'r hepraet ei noga 's wat onheil anhericht. Toen amme Moeder 't 'r zo 's over ad, zei een neef vamme Vaoder, Dirk Uul, teheme Moeder: 't Sa waan hoed wuuf weze, ma ze mos hean smoel in hean poaten è! Dirk Uul stong bie mien eal oag anheschreve... In nog!
Diezelfde Baarel mankearden altied wat, in zo attat haet ver¬telden ze daer nog hraeg over oak. Piene d'r oat, da s'oppen Zondag uut kerreke ad! Ze liep teheme Vaoder te vertellen in ze zei dan tellekes "me lieven ond" tehezen. In me Vaoder zei nog, ja, maans, 't is wat mittat oat. Ja, roep eur, Heluk¬kihe maansen zonder oat!
13. Restanten
- Kee Plaar (Tante Kee vammen Ome Merien). Kweten nie waerattet vandaen komt.
- Eintje de Puzze (weunden in de Schelpoek, onder Pooflie, mar ik kamme neihe nie herinnere wat attat vintje mitten eaker te maeken ad.
- Kersaontje, soms Kersaontje de Wolle Deken. Zo wier m'n Ome Siemon waa 's henoemd, marruk weten nie waerom.
- Gurrupje wier t'r ean in Thole henoemd, ma waerom???
- Bram de Laater wier deu schooljongers naeheroepe mi Bramsa. 'k Et zellef oak hedaen mar kweten nie waerom (in allebaaje de betekenissen).
- Wullum uu 't Elle - zie 12.
- Siemon Bliek, mar 'kweten nie wat atter mittie naem an d'and was behalleve datten je bont in blauw sloeg atten oarden dajjem zo noemden. Ie was hetrouwd mi Mao Potvis (zie ierbo¬ven), misschien ei dat 'r wat mee te maeken? Of 't feit dazze zo'n kroo jong an, asse schole bliek in t' waeter.
- Bette Moos. 'n Achterbuure van ons in de moeder van Buure Jo. 'n Eal fijn maans, die Buure Jo, ma mitter moeder an ons jongers 't nie oag. Ze was noga snauwerig. D'r man eaten "den Ouwe Piet" of heweun Piet Biel (da wassen eihe naem). Toen a Piet e naande in de tachetig was zatten e kear nog opt dek naen sturm dekpannen bie te lehhen. E neihemluk vintje, die Piet.
- Lorretje. Zo oarden 't speelhoedwienkeltje in d' eigenaer d'r van in Thole henoemd. Waerom? 'k Wete 't nie.
- Kaoreltje Kak. Zo noemde ze Kaoreltje Deurloo, in 'k dienken datter waa 'n aordig verhael bie oart, ma kennu doek 't nie.
- Hantje Poep eaten eiheluk Johan Schot. 't Verhael dat atter bie oart kennik nie.
- Ome Jan van de Klerrek. Nae z'n ostie, de Klerrek in de Scher¬penisse Polder.
- Ome Jan uit de Schellep-oek. Nae z'n spulletje (te klein voar 'n ostie) in de Schellep-oek, bie Striejen, onder Poof¬lie.
- De Scheare. In de Schelp-oek ajje 'n ostie in die maansen die attaer weunden noemde ze de Schearen. Waerom wetik nie.
Noe hae 'k nog 'n kear 't zellefde doen, mar dan mi naemen uut m'n femilie zoas amme Moeder die verteld eit toen asse de stamboam van de femilie Uul an 't vertellen was. Da was 'n paer jaer voarattet boek over onze femilie uutkwam, zei ma 't Uuleboek.
- Kee Laote = Kee Baoij, de vrouwe van Merien Uul, 1P-IVd
- Bokkemmeisje = Krina Uul, 2P-IVc2
- Kee Scheele = Kee Minnaard, vriendin van neef Dirk, 1P-IVi9
- De Schietkeutel = de zeune Merien van Jan van Ome Merien, 1P-Vp1 - Merien is 'n bitje licht in z'n oat.
- Kee Plaar, Tante Kee van Ome Merien, 1P-IVj e 'k 'a henoemd ierboven.
- Prientje, oak Rien Kokkien, Rienus van Ome Merien, 1P-Vs. As kleine jongen atten noga moeite missen eihe naem uutspreke.
Rien Kokkien kom uut 'n versje:
Rien Kokkien, Kokkaene hat
Moeder 'k è in bed hekakt:
'k Wist de pot nie te staen
In toen ekket mar in bedde hedaen.
- Ome Jan in Tante Kneelja van de Klerrek è 'k oak a henoemd ierboven. Z' eaten naer d'r ostie.
- Leen Harre = Leen Overbeeke, de man van Linie, 1P-IVk2, van Ome Jan in Tantje Kneelja van de Klerrek. Hean idee waer attat "Harre" vandaen komt. Eiten vroeher deur 'n harre heloerd, of eiten vee an z'n harre (= kont) hekrauwd?
- Kguukje = Noom Uubrecht, die atte "r" brouwden (opsen Berregs, dus). 1P-IIc.
- Kguukje z'n dochter Dina (1P-IIc3) trouwden mi Jantje de Zuuren (=Jan Quist uut Thole).
- Lauw van Nattenbek = Lauw Uul (1P-IId) eaten zo nae 't ostie d'r atten op weunden.
- De Sturmvint = Arjaon Uul (2P-IIIb12), zeune van Noom Uupje in Moe Line. Ze zehhen datten zo eat omdat 't zo ard waojden toen atten heboare wier. Zou 't 't anders verband ouwe missen karakter? Ie at 'n onecht kind bie Ante Potter uut de Wei-oek in daer ei me Moeder noga last van had toen asse mimme Vaoder tuus kwam. Me Moeder was 'n Potter, zie je....
- Dirk van Slikkot = Dirk de Poeper = Dirk Uul van Noom Uupje in Moe Line. 2P-IVb. Slikkot was de naem van ze spulletje. Bie De Poeper za wè 'n mooi verhael hoaren è, ma jammer henogt ken ikket nie. Dat nie alle Uulen 't zellefde waere in zo asse deu Barend de Graaff in ze boek De Man uit de Boerenhemel uuthebeeld oare bliek wè ieruut da Dirk trouwden mit Jannetje de Wilde die atten voarkind Jan ad van Merien van Nattenbek, 1P-I26. Den eanen vieng de klappen van den anderen nog waa 's op.
- Donkere Wolleke = Jaocob Uul = Jaocob van Noom Uupje, 2P-IVc. 'k Weten nie of atten 'n somberen inslag a. Ie kweekten wè dertien kinders bieze vrouwe, Mao den Bobbert = Maotje van Driel. Den Bobbert kan 'k oak nie verklaere. Mao kwam van Vosmear.
- Jewanna van de Tente = Jewanna van Tiggele ofwè Moe Jewanna, die a trouwden mi Kees Uul, 3P-IIa. Moe Jewanna weunden voar d'r trouwen flak bie de muziektente.
- Arjaon de Kokke. Kè hean idee waerat de naem vandaen komt. Arjaon de Kokke was de vaoder van Kees van den Oven, die a trouwden mi Ria van Herman van Moe Meraeja, 1P-IIb14.
In dan ek vroeher nog in Berrehe op de Mulo hezete. Daer ammen de measters bekant allemael e dierenaem hehee. Den Aop eaten zo vanwehe z'n uuterlijk, De Heite vanwehe ze menier van lache, De Kievit omdat 'n toch a "Te Kiefte" eaten, De Zeuhe omdat 'n de baes van spul was, in De Zeuhe z'n vaoder die a waa 's inviel eaten natuurluk "De Bear". Noe a Rienus Elebaes op 'n kear op 't bord heschreve dat 't op schole net 'n dieretuin was, in ie ad al deze bienaemen opheschreve, netjes onder mekaore in z'n lieste afheslote mit de rehel: in dan nog twee Uulen. Dat waeren Japje van Ome Jan in ik. Toen atte Zeuhe 't bord zag in de lieste las bostten ie bekant uuse vel in Japje in ik krehen geliek de schuld. Noe ammen die oak dik¬kels, ma die kear nie. Helukkug a Japje twee ouwere broers in ean zuster bovezen, in die was dus hewend om z'n eihe hoed te verdedige. In toen atten zei: "Mar atten ons 't hedaen adde, ammen ons eihe d'r toch nie bie heschreve" kalmearden Westveer 'n bitje in kwaemen willie d'r zonder verdere problemen vanaf.
Trouwers, die van Berrehe in van de Berregse kant èn al die bienaemen oak overhenome, alleanig spraeken ulder ze op z'n Bergs uut.
Toevoegsels
Vroeher op d'Oahe Walle weunden de Tipper. Da was volhes mien oak z'n echte naem nie want ajjem zo noemde sloeg t'n je tut moes - atten je te pakken kreeg, nutuurluk. Meschien attet te maeken missen kinderschaere?
In de Schelp'oek (onder Pooflie), waer ammen vaoder vandaen kwam weunden vlakbie tante Cor in ome Jan van Dieke, Eintje de Puzze. Zo mos je'm in z'n biezien oak ma nie ardop noeme. Werom atten zo eaten weet 'k nie. 'n Puzze was 'n eaker (putemmer)....
Eerst de gegevens: [afgeschermd]
Ik ben geboren en getogen in Tholen (stad) in een gereformeerd gezin. Dat betekent dat het er bij ons vrij nuchter naar toe ging en er weinig of geef volksverhalen verteld werden. Elfen, witte vrouwen, zeemeerminnen, enz. waren fabeltjes en daar hield je je niet mee bezig. De kinderbijbel, de verhalen van W.G. van der Hulst, de boeken uit de schoolbieb (Witte Veder was een biezonder populair boek, ook al - of juist omdat? - ging het o.a. over een pater!), Gotse Hiddes en andere over de vaderlandse geschiedenis, dat was de lectuur die mij in m'n vroege jeugd gevormd heeft en ik ben daar nog blij om. Ook om het nuchtere dat me zo bijgebracht is.
Helaas voor jou kan ik de meeste vragen dus zondermeer overslaan.
Het enige wat ik ooit gehoord heb over het mannetje in de maan (vr. 18) is wat er verteld werd in een hoorspelserie over Monus de man van de maan. We luisterden daar - vreemdgenoeg - naar. Ik was toen een jaar of 8.
Dan hadden we een regenbak waar met de aker water uit geput werd. Om onze ondernemingslust wat te temperen werden we als kleine kinderen gewaarschuwd voor Osiepik (spr. oosie'pik) die daar onderin schuil hield en belust was op kinderen. Als ik me goed herinner kwam dit verhaal van m'n vader en vond m'n moeder het maar zozo.
Bij vraag 22 over bekeringsverhalen. Ja, daar kwam je natuurlijk weleens mee in aanraking. Dan ging het over oud- en christelijk gereformeerden. Nu was het zo dat m'n ouders die mensen die zelf hun 'weggetje' vertelden of over wie we hun 'weggetje' te horen kregen, goed kenden. In veel gevallen werden de verhalen al door m'n ouders gerelativeerd, ook dankzij de levenswandel die na dat 'weggetje' volgde. ['Je weggetje kunnen vertellen' was bij sommige kringen de vaste uitdrukking om aan te geven dat je behouden was. Altijd met het verkleinwoord]. Zodoende waren die binnen ons gezin ook al niet zo populair, evenmin trouwens als wat je zoal hoorde over gebedsgenezers als Billy Graham.
Een uitzondering moet ik maken, op grond van eigen ervaring. Het is bij genezingsverhalen natuurlijk altijd de eigen ervaring die de doorslag van geloof erin geeft.
Toen ik 11 of 12 was heeft m'n oudere broer Herman een zeer zwaar ongeluk gehad. Hij was de Postweg bij het Steenenkruis overgestoken, meteen na de bus die hij voor had laten gaan. Van de andere kant was er een VW busje in aantocht dat hem dus in volle vaart trof. Voor dood werd hij afgevoerd naar het ziekenhuis in Bergen op Zoom. Hij lag daar in coma en de dokters hadden weinig hoop op overleven. De zondag erop is in alle vijf de kerken van het religieus toch verdeelde Tholen voor zijn herstel gebeden. Die middag om 1 uur werden m'n ouders opgeroepen om naar het ziekenhuis te komen: Herman was uit z'n coma bijgekomen en alles leek de goede kant op te gaan. Wij zagen dit allemaal als eenvoudige gebedsverhoring, ook de zusters (nonnen!) en dokters in het ziekenhuis en ik geloof nu nog dat het dat was.
In Nehallenia stond een paar jaar geleden een oproep om bijnamen. Ik heb toen een lijstje gemaakt en hun dat toegestuurd. Ik plak hier een bijlage bij me een aantal van die bijnamen. Als ik de volledige nog ergens op een diskette heb zal ik die mailen. De lijst van de bijlage is wel in het Zeeuws, maar dat zal gezien je wortels geen probleem zijn.
Sukses met het verwerken van de binnenkomende post.
Hans Uyl
Bienaemen uut Thole in van 't eiland Thole.
'k Weten nie of attet verstandig is om alle hehevens zo ma te publisere, wan fee van de maansen die ak noeme bin nog in leven. Ze zunt nie allemae op pries stelle om deu mien vernoemd toaren. 'n Oap van de naemen kommen uut mien eige femilie.
'k E de measte vamme moeder, ma nie toen ak 'n kleine jongen was want toen mocht ik ze nie hebruuke. Ajje da toch dee dan kreeg j'n flaere rond je noat. De herkomst weet ik measta nie, in de betekenis oak dikkels nie. Ma 'k samme lieste oak amme broers laete leze in misschien attulder meer wete....
1. Bienaemen mi 'n verhael
- Heremehatje. 'n Schilder in Thole was in ze jongejaeren 'n kear van 'n ladder hekukeld in noga slecht weggekomme. Z'n achterwerrek dee zo'n zear datten 'n eale tied riep: Here, me hatje doe so'n zear! Je mo Heremehatje uutspreke mitten lichte klemtoan op d'n easten, in 'n zwaere klemtoan op de vierde letterhreep. Helukkig was 't mar 'n licht vintje in bleef eiheluk alleanig ze bienaem as herinnerieng - tut z'n doad toe, da wè...
2. Bienaemen deu spraekgebruuk
-
3. Bienaemen deur 'n karaktereihenschap
- De Blikke Domenie. Da was Wullumpje Lindhout, in 't is mis¬schien ealemae nie zo mooi da 'k 't ier vermelde want ik è ontzettend vee an um in an z'n vrouwe te danken. Me Moeder ei 'n paer kear eal lang in 't ziekenuus helege in in 'n rustuus gezete, in ik wier altied deu de femilie Lindhout ophevange. In ik ben d'r waa 's acht weken in de kost hewist. Ma 't is nie anders dan da Wullumpje as ouderlieng noga hewichtig kon doen in daer atten dan ze bienaem oak an te danken.
4. Bienaemen deu lichaemsbouw
- Jan Buukspek (ie weun noe in Amerika), de zeune van 'n nichte vamme Moeder, van Ploon Potter. Ie zag 'r oak uut as 'n verreke zo vol.
- J'at in Thole twee mannen die a Piet Roggebrand eaten. Ean leeft 'r in elk geval nog, dien anderen da weet ik nie. Om z' uut mekaore 't ouwen noemde m'n den eanen Piet Nikke (of Nek) in den anderen Piet Oat. Piet Nikke atten lange rechte nikke in Piet Oat atten oat, mar 't gong 'r mear om dat 'n kael was in ze schedel noga glom. Piet Nikke ze broer was mi mien Tante Jans (zuster vamme Vaoder) hetrouwd: um was dus Oom Endrik.
- Bie ons in de kerreke zat 'n Piet die ammen Piet Mond Van Achtere noemden. Dat vintje zat altied zo fread mee te ziengen in dan atten achter in ze nikke zo'n zwarte plooi die at open in dicht hieng sind at um uut alle macht mi s'n oat zat te schudden onder 't ziengen.
- Mao Potvis eaten zo omda se noga rond was. Of beter hezeid: z'a hean vurrem ma d'r was wè vee van d'r...
5. Bienaemen nae lichaemsoudieng
-
6. Bienaemen deu seksueel hedrag
-
7. Bienaemen nae dierenaemen
- In Thole ajje de "vienken", een bienaem vo de femielie Hroenewege, in dan speciaal de vrouwen. M'n Tante Merie was " 'n echte vienke", in da was iets lealuks want betekenden dajje ze vals in hemean vond.
8. Bienaemen nae beroep
- Piet de Drukker. Volgens me Moeder oarden ie zo henoemd omdat 'n 'n blauwe Maendag as learjongen bie 'n drukker he¬werkt ad. Toen at ik um kenden wassen a 'n ouwe vint.
- Piet Janse noemdemen Piet Ei. 'k Gloaven datten vroeher waa 's aaiers verkocht ad.
9. Bienaemen nae lichaemeluke hebreken
- Piet Knip, oak wè "Sjummin" (C Jamin), knipperden noga mi se noahen. Ie stotterden oak in ajje dan 'n iesje hieng koape dan kojje d'r losse koekjes bie neme. 'n Eal iesje was 'n dubbel¬tje, in 'n allef iesje vuuf cent. 'n Eal koekje was ean cent, ma bie 'n eal iesje oarden twee koekjes. Dan was je dus twaol¬lef centen kwiet ajje 't nie uu 't papiertje wou ete. Piet was 'n eale hoeje vint, want ajje 'n iesje mi koekjes kocht zei¬ten: "In w-w-wees v-v-voazichtig ee, w-w-w-want ajje je k-k-k-k-k¬o¬ek¬je b-b-b-breekt h-h-h-hae tut k-k-k-kupot."
- Ben mi 't andjes. Ben Schot at iets an ze nanden, die ston¬den verkeard of zo in soms most ie ze recht draoje. D'r wier trouwers nie mee hespot vozoverre azat ik wete. Ben was ean van d'easte, zo nie d'allereasten, die a tillevisie at in Thole.
- Koejoahe. D'r kwam in Thole waa 's e vint uut Vosmear mi 'n bakfiets leure mi knaopen in elustiek in da soart hedoe. Die vint droeg zo'n bril mi fan die eale dikke hlaezen, in ajje dan nae ze noahen keek leken die noga hroat. Vandaer da ons schoo¬ljongers um dan nariepe mi Koejoahe. Ik mo earluk bekenne da 'k me neihe daer a eal lank voa schaeme in ik kan me neihe nog herinnere da 'k toen a medeliejen mi die vint a. Laeter dienk je d'r pas bie nae oe ard a zo'n vint ei motte sabbele om vozze hezin wa held bie mekaore te kriehe.
10. Bienaemen nae levensmiddelen
- Tienus Erte was e neef vamme Moeder. Ie eaten eiheluk Tienus Praot. Waerom Tienus Erte? 'k Wete 't nie. Ie zat in ellek heval nie in d' andel. 'k Dienken zellefs datten nooit hewerkt eit want errehes zatter we wat los biezen.
- Of a Piet te Zuuren zo eaten omdatten snoep in dus oak zuurtjes verkocht da wete 'k nie. Eal zuur kieke deet 'n in elk heval nie.
11. Bienaemen nae uuterluk
- De Bruune Kees, e schipper mitten donker vel. Onze buurman, in hetrouwd mi Buure Jo (zie onderan bie Bette Moos). Willie en d'r altied eale hoeie buuren an had in ulder an ons (en ze zellef hezeid!). Bie Buure Jo was 't noga 's ommeles mitten ouste zeune Aorie. Buurman Kees iew nie so van drienke in laet tuus komme, in Aorie wè. Mar attet hesturmd at oefden ze nooit benauwd te wezen damme Vaoder of Moeder dae oak ma dit van zouwe zehhe tehen e nander. Toen amme vrouwe voa 't east bie ons kwam in Buurman Kees zag zei ze tehen z'n: "Maar wat bent U lekker bruin." Da was wè even spannend, ma Buurman Kees snapten wè dat eur oak nie beter kon wete. Van kwam nie uut Thole in nie van Thole.
- J' ad in Thole "'t Hoese Vrouwtje" omdasse tut an d'r doad in d'r eihe Hoese dracht is bluuve loape. Ze dreef 'n klompe¬wienkeltje in 't wasse schat vanne maans. Tut ammen tiende ek op klompen heloape, behalleve sondags nae kerreke dan.
12. Verhaeltjes
E verhael dattamme moeder hraeg vertelden hae over e schoenmaeker in Thole. In de kriesustied was t'r op e heheve moment nie fee vozzen te doen want je begriept, atter hean held is kajje hean schoenen betaele in loap je mar op klompen. 'T hevolg was dattie schoenmaeker ze nuusuur nie mea kon betaele in waerentug op 'n oched stieng er dan oak opse deure, in 't Nederlans: "Wegens achteruitgang van zaken ver¬huisd naar de Hel". D' Elle wazzen stik steil achterafstraet¬je waerat eiheluk alleanig erreme maansen weunden. 'K weten earluk hezeid nie of attat straetje in 't echt oak zo eaten of atte maansen 't alleanig zo ma noemden.
De weunden oak nog e vint die atter nae eaten: Wullum uut 't Elle. Zo wier ie de rest van ze leven henoemd, oak toen at 't Elle allang verdwene was.
'K en 's iemand oare vertelle dat in alle plekke waeratte strae¬tnaem "Elle" voakwam je die straete in 't Noarden most zoeke, want voa de Hermanen lag d' Elle in 't Noarden. Die vonden d' Elle hean werreme plekke, ma juust 'n kouwen. Da was proffesor Huisman die attat vertelden. 'k Dienken zelf trou¬wers dattet mear om de steilte van den apprèl hieng, in Thole temisten.
- J'a in Thole e vrouwe, Bèrrebra van Leentje, oak Baarel heate. Da was waan hoed maans, ma altied an 't praeten. In me weten allemae da 't scherpste zwaerd de maanseluke tonge is. Soms mit opzet, soms per abuus, ma 't is wè zo. In Baarel mi al d'r hepraet ei noga 's wat onheil anhericht. Toen amme Moeder 't 'r zo 's over ad, zei een neef vamme Vaoder, Dirk Uul, teheme Moeder: 't Sa waan hoed wuuf weze, ma ze mos hean smoel in hean poaten è! Dirk Uul stong bie mien eal oag anheschreve... In nog!
Diezelfde Baarel mankearden altied wat, in zo attat haet ver¬telden ze daer nog hraeg over oak. Piene d'r oat, da s'oppen Zondag uut kerreke ad! Ze liep teheme Vaoder te vertellen in ze zei dan tellekes "me lieven ond" tehezen. In me Vaoder zei nog, ja, maans, 't is wat mittat oat. Ja, roep eur, Heluk¬kihe maansen zonder oat!
13. Restanten
- Kee Plaar (Tante Kee vammen Ome Merien). Kweten nie waerattet vandaen komt.
- Eintje de Puzze (weunden in de Schelpoek, onder Pooflie, mar ik kamme neihe nie herinnere wat attat vintje mitten eaker te maeken ad.
- Kersaontje, soms Kersaontje de Wolle Deken. Zo wier m'n Ome Siemon waa 's henoemd, marruk weten nie waerom.
- Gurrupje wier t'r ean in Thole henoemd, ma waerom???
- Bram de Laater wier deu schooljongers naeheroepe mi Bramsa. 'k Et zellef oak hedaen mar kweten nie waerom (in allebaaje de betekenissen).
- Wullum uu 't Elle - zie 12.
- Siemon Bliek, mar 'kweten nie wat atter mittie naem an d'and was behalleve datten je bont in blauw sloeg atten oarden dajjem zo noemden. Ie was hetrouwd mi Mao Potvis (zie ierbo¬ven), misschien ei dat 'r wat mee te maeken? Of 't feit dazze zo'n kroo jong an, asse schole bliek in t' waeter.
- Bette Moos. 'n Achterbuure van ons in de moeder van Buure Jo. 'n Eal fijn maans, die Buure Jo, ma mitter moeder an ons jongers 't nie oag. Ze was noga snauwerig. D'r man eaten "den Ouwe Piet" of heweun Piet Biel (da wassen eihe naem). Toen a Piet e naande in de tachetig was zatten e kear nog opt dek naen sturm dekpannen bie te lehhen. E neihemluk vintje, die Piet.
- Lorretje. Zo oarden 't speelhoedwienkeltje in d' eigenaer d'r van in Thole henoemd. Waerom? 'k Wete 't nie.
- Kaoreltje Kak. Zo noemde ze Kaoreltje Deurloo, in 'k dienken datter waa 'n aordig verhael bie oart, ma kennu doek 't nie.
- Hantje Poep eaten eiheluk Johan Schot. 't Verhael dat atter bie oart kennik nie.
- Ome Jan van de Klerrek. Nae z'n ostie, de Klerrek in de Scher¬penisse Polder.
- Ome Jan uit de Schellep-oek. Nae z'n spulletje (te klein voar 'n ostie) in de Schellep-oek, bie Striejen, onder Poof¬lie.
- De Scheare. In de Schelp-oek ajje 'n ostie in die maansen die attaer weunden noemde ze de Schearen. Waerom wetik nie.
Noe hae 'k nog 'n kear 't zellefde doen, mar dan mi naemen uut m'n femilie zoas amme Moeder die verteld eit toen asse de stamboam van de femilie Uul an 't vertellen was. Da was 'n paer jaer voarattet boek over onze femilie uutkwam, zei ma 't Uuleboek.
- Kee Laote = Kee Baoij, de vrouwe van Merien Uul, 1P-IVd
- Bokkemmeisje = Krina Uul, 2P-IVc2
- Kee Scheele = Kee Minnaard, vriendin van neef Dirk, 1P-IVi9
- De Schietkeutel = de zeune Merien van Jan van Ome Merien, 1P-Vp1 - Merien is 'n bitje licht in z'n oat.
- Kee Plaar, Tante Kee van Ome Merien, 1P-IVj e 'k 'a henoemd ierboven.
- Prientje, oak Rien Kokkien, Rienus van Ome Merien, 1P-Vs. As kleine jongen atten noga moeite missen eihe naem uutspreke.
Rien Kokkien kom uut 'n versje:
Rien Kokkien, Kokkaene hat
Moeder 'k è in bed hekakt:
'k Wist de pot nie te staen
In toen ekket mar in bedde hedaen.
- Ome Jan in Tante Kneelja van de Klerrek è 'k oak a henoemd ierboven. Z' eaten naer d'r ostie.
- Leen Harre = Leen Overbeeke, de man van Linie, 1P-IVk2, van Ome Jan in Tantje Kneelja van de Klerrek. Hean idee waer attat "Harre" vandaen komt. Eiten vroeher deur 'n harre heloerd, of eiten vee an z'n harre (= kont) hekrauwd?
- Kguukje = Noom Uubrecht, die atte "r" brouwden (opsen Berregs, dus). 1P-IIc.
- Kguukje z'n dochter Dina (1P-IIc3) trouwden mi Jantje de Zuuren (=Jan Quist uut Thole).
- Lauw van Nattenbek = Lauw Uul (1P-IId) eaten zo nae 't ostie d'r atten op weunden.
- De Sturmvint = Arjaon Uul (2P-IIIb12), zeune van Noom Uupje in Moe Line. Ze zehhen datten zo eat omdat 't zo ard waojden toen atten heboare wier. Zou 't 't anders verband ouwe missen karakter? Ie at 'n onecht kind bie Ante Potter uut de Wei-oek in daer ei me Moeder noga last van had toen asse mimme Vaoder tuus kwam. Me Moeder was 'n Potter, zie je....
- Dirk van Slikkot = Dirk de Poeper = Dirk Uul van Noom Uupje in Moe Line. 2P-IVb. Slikkot was de naem van ze spulletje. Bie De Poeper za wè 'n mooi verhael hoaren è, ma jammer henogt ken ikket nie. Dat nie alle Uulen 't zellefde waere in zo asse deu Barend de Graaff in ze boek De Man uit de Boerenhemel uuthebeeld oare bliek wè ieruut da Dirk trouwden mit Jannetje de Wilde die atten voarkind Jan ad van Merien van Nattenbek, 1P-I26. Den eanen vieng de klappen van den anderen nog waa 's op.
- Donkere Wolleke = Jaocob Uul = Jaocob van Noom Uupje, 2P-IVc. 'k Weten nie of atten 'n somberen inslag a. Ie kweekten wè dertien kinders bieze vrouwe, Mao den Bobbert = Maotje van Driel. Den Bobbert kan 'k oak nie verklaere. Mao kwam van Vosmear.
- Jewanna van de Tente = Jewanna van Tiggele ofwè Moe Jewanna, die a trouwden mi Kees Uul, 3P-IIa. Moe Jewanna weunden voar d'r trouwen flak bie de muziektente.
- Arjaon de Kokke. Kè hean idee waerat de naem vandaen komt. Arjaon de Kokke was de vaoder van Kees van den Oven, die a trouwden mi Ria van Herman van Moe Meraeja, 1P-IIb14.
In dan ek vroeher nog in Berrehe op de Mulo hezete. Daer ammen de measters bekant allemael e dierenaem hehee. Den Aop eaten zo vanwehe z'n uuterlijk, De Heite vanwehe ze menier van lache, De Kievit omdat 'n toch a "Te Kiefte" eaten, De Zeuhe omdat 'n de baes van spul was, in De Zeuhe z'n vaoder die a waa 's inviel eaten natuurluk "De Bear". Noe a Rienus Elebaes op 'n kear op 't bord heschreve dat 't op schole net 'n dieretuin was, in ie ad al deze bienaemen opheschreve, netjes onder mekaore in z'n lieste afheslote mit de rehel: in dan nog twee Uulen. Dat waeren Japje van Ome Jan in ik. Toen atte Zeuhe 't bord zag in de lieste las bostten ie bekant uuse vel in Japje in ik krehen geliek de schuld. Noe ammen die oak dik¬kels, ma die kear nie. Helukkug a Japje twee ouwere broers in ean zuster bovezen, in die was dus hewend om z'n eihe hoed te verdedige. In toen atten zei: "Mar atten ons 't hedaen adde, ammen ons eihe d'r toch nie bie heschreve" kalmearden Westveer 'n bitje in kwaemen willie d'r zonder verdere problemen vanaf.
Trouwers, die van Berrehe in van de Berregse kant èn al die bienaemen oak overhenome, alleanig spraeken ulder ze op z'n Bergs uut.
Toevoegsels
Vroeher op d'Oahe Walle weunden de Tipper. Da was volhes mien oak z'n echte naem nie want ajjem zo noemde sloeg t'n je tut moes - atten je te pakken kreeg, nutuurluk. Meschien attet te maeken missen kinderschaere?
In de Schelp'oek (onder Pooflie), waer ammen vaoder vandaen kwam weunden vlakbie tante Cor in ome Jan van Dieke, Eintje de Puzze. Zo mos je'm in z'n biezien oak ma nie ardop noeme. Werom atten zo eaten weet 'k nie. 'n Puzze was 'n eaker (putemmer)....
Onderwerp
TM 3402 - De kinderschrik 
TM 3402 - De kinderschrik 
Beschrijving
Waarschuwen voor waterschrik, bekend met bekeringsverhalen, genezingsverhaal (gebedsverhoring) in eigen familie.
Bron
e-mail uit Zeelst.
Commentaar
Reactie op Vragenlijst Volkskunde opgenomen in Nehallenia, nummer 152, 2006.
Naam Overig in Tekst
Nehallenia
Nehallenia
Witte Veder
Witte Veder
Monus
Monus
Osiepik
Osiepik
Billy Graham
Billy Graham
Herman
Herman
W.G. van der Hulst
W.G. van der Hulst
Gotse Hiddes
Gotse Hiddes
Postweg
Postweg
Steenenkruis
Steenenkruis
Bergen op Zoom
Bergen op Zoom
VW
VW
Zeeuws
Zeeuws
Tholen
Tholen
W.G. van der Hulst
W.G. van der Hulst
Witte Veder
Witte Veder
Gotse Hiddes
Gotse Hiddes
Billy Graham
Billy Graham
Herman
Herman
Nehalennia
Nehalennia
Naam Locatie in Tekst
Tholen
Tholen
Postweg
Postweg
Bergen op Zoom
Bergen op Zoom
Steenenkruis
Steenenkruis
Plaats van Handelen
Tholen
Tholen
Datum Invoer
2013-03-01 14:46:20