Hoofdtekst
[Die Hexe.
Hier beghint de sotternie.
Machtelt.
Ach goede liede, hoe salic varen!
Die wolle es beter dant garen;
Het gheet met mi al achterwaert!
Hoe comet dat al dus qualijc vaert?
In weet, wat mi es ghesciet;
En daet die lede duvel niet,
In soude al dus niet mogen dolen.
Luutgaert.
Nu segt mi, Machtelt, onverholen:
Waer omme stadi dus en claecht?
Ic come ende hebbe den vos verjaecht,
Die mi twee hoender heeft verbeten.
Hoe sidi al dus hier gheseten?
Op alle trouwe, berechtes mi.
Machtelt.
Luutgaert, daer es groot redene bi,
Want dat ic niet en rase, dats wonder.
Die avonture hout mi soe tonder,
Want wat ic pine nacht ende dach,
Te ghenen profite ic comen en mach;
Het doet emmer toverie.
Luutgaert.
Machtelt, bider maghet Marie!
Ic wene ghi niet en hebt geloghen.
Met toverie benic bedroghen;
Alsoe, Machtelt, maecht u staen.
Mine coe es haer melc ontgaen,
Hen es anders niet dan water.
En daet niet die helsche cater
Ofte die lede perlesijn,
Hen soude al dus niet moghen sijn.
Maer wel vermoedic mi op ene;
Want ghisteren daer ic quam allene
Op ene vierweechstede, buten weghe
Vandic sittene ene oude teve
Ende hadde botere voer haer staende;
Ic wane dat si den duvel maende,
Die daer die botere comen dede.
Machtelt.
Luutgaert, bi gods moghenthede!
Ic moet u segghen onverholen,
Die boter hadse mi ghestolen.
Met quaden messen moet mense ontliven!
In coste in eenre maent ghecrighen
Van mijnre blare coe eneghe botere;
Wat ic clutse of wat ic clotere,
Het es al te male om niet.
Op alle trouwe, kindise niet
Die stronthoere? woense hier bi?
Luutgaert.
Jase, Machtelt, gheloves mi.
Si es van Corterike gheboren,
Ende heeft haer ene ore verloren
Van quader dieften, dat es waer,
Ende oec wasse cort daer naer
Uut Ghint ghebannen op den pit.
Met meneghen dinc es si besmit,
Daer si met pleghet om te gane.
Kindise niet? hets Juliane,
Die ghinder woent op den hoec.
Si heeft een toveren boec,
Daer si met te toveren pleghet.
Hets jammer, dat si niet en leghet
In enen put onder die galghe
Vaste ghedolven metten balghe!
Si vercoept nu oesters bier.
Machtelt.
Luutgaert, wat sitten wi dan hier?
Ic kinse weel, eest Juliane?
Laet ons beiden bestaen te gane
Ende enen poet biers te gader meten;
Wi selen al die waerheit weten
Van desen saken groet ende smal.
Luutgaert.
Gherne, Machtelt, groet ongheval
Moet haer gheven sente Bride.
Want ic menech quaet ghetide
Hebbe leden dat si mi brachte ane.
Machtelt.
Segt, vrouwe ver Juliane,
Hebdi enich oesters bier?
Juliane.
Jaic, ghi vrouwen, wenen comdi hier
Al dus te gadere onder u lieden?
Het moet emmer yet bedieden;
Over mi moghdi wesen coene.
Luutgaert.
Juliane, wi hebben hier te doene;
Wi droncken gerne van uwen biere.
Ic bits u, set ons biden viere.
Haelt ons bier, wi selent betalen.
Juliane.
In vragher niet na, ic gaets u halen.
Altoes ghebiet te mi weert!
Machtelt.
Vrouwe Juliane, ons beiden deert,
Ende gherne souden wijs u vraghen,
Maer qualijc dorren wijs ghewaghen,
Wi weten wel dat ghijs sijt vroet;
Gherne gheraecten wij ane goet,
Coster wi wel comen ane.
Ons es ghegheven te verstane,
Waert dat sake, dat ghi wout,
Dat ghi ons wel hulpen sout,
Ende hier omme siwi tote u comen.
Juliane.
Wat, gebuerinnen! mochtic u iet vromen
Met mire const, met minen rade,
Ic ben die ghene, diet gerne dade,
Want u welvaren ware mi lief.
Haddi die hant van enen dief
Daer neghen messen op waren ghedaen
Het soude u altoes voerwaert gaen,
Soe waer ghi die hant ane sloecht.
Luutgaert.
Ay hoere, dat ghi ons dies gewoecht,
Dies moetti hebben vele quader jaren.
Nu weten wi wel al oppenbaren,
Wat ghi met ons hebt ghedreven.
Ghi selt ons moeten wedergheven,
Dat ghi ons qualijc hebt ghestolen,
Ofte wi selen u oghen uutpolen
Ende met desen pot soe gheraken,
U toverie sal nu uutcraken.
Hier vechten si.
Juliane.
Ay ghi vrouwen, slaet met ghemake!
.c.x. vs.
Hier beghint de sotternie.
Machtelt.
Ach goede liede, hoe salic varen!
Die wolle es beter dant garen;
Het gheet met mi al achterwaert!
Hoe comet dat al dus qualijc vaert?
In weet, wat mi es ghesciet;
En daet die lede duvel niet,
In soude al dus niet mogen dolen.
Luutgaert.
Nu segt mi, Machtelt, onverholen:
Waer omme stadi dus en claecht?
Ic come ende hebbe den vos verjaecht,
Die mi twee hoender heeft verbeten.
Hoe sidi al dus hier gheseten?
Op alle trouwe, berechtes mi.
Machtelt.
Luutgaert, daer es groot redene bi,
Want dat ic niet en rase, dats wonder.
Die avonture hout mi soe tonder,
Want wat ic pine nacht ende dach,
Te ghenen profite ic comen en mach;
Het doet emmer toverie.
Luutgaert.
Machtelt, bider maghet Marie!
Ic wene ghi niet en hebt geloghen.
Met toverie benic bedroghen;
Alsoe, Machtelt, maecht u staen.
Mine coe es haer melc ontgaen,
Hen es anders niet dan water.
En daet niet die helsche cater
Ofte die lede perlesijn,
Hen soude al dus niet moghen sijn.
Maer wel vermoedic mi op ene;
Want ghisteren daer ic quam allene
Op ene vierweechstede, buten weghe
Vandic sittene ene oude teve
Ende hadde botere voer haer staende;
Ic wane dat si den duvel maende,
Die daer die botere comen dede.
Machtelt.
Luutgaert, bi gods moghenthede!
Ic moet u segghen onverholen,
Die boter hadse mi ghestolen.
Met quaden messen moet mense ontliven!
In coste in eenre maent ghecrighen
Van mijnre blare coe eneghe botere;
Wat ic clutse of wat ic clotere,
Het es al te male om niet.
Op alle trouwe, kindise niet
Die stronthoere? woense hier bi?
Luutgaert.
Jase, Machtelt, gheloves mi.
Si es van Corterike gheboren,
Ende heeft haer ene ore verloren
Van quader dieften, dat es waer,
Ende oec wasse cort daer naer
Uut Ghint ghebannen op den pit.
Met meneghen dinc es si besmit,
Daer si met pleghet om te gane.
Kindise niet? hets Juliane,
Die ghinder woent op den hoec.
Si heeft een toveren boec,
Daer si met te toveren pleghet.
Hets jammer, dat si niet en leghet
In enen put onder die galghe
Vaste ghedolven metten balghe!
Si vercoept nu oesters bier.
Machtelt.
Luutgaert, wat sitten wi dan hier?
Ic kinse weel, eest Juliane?
Laet ons beiden bestaen te gane
Ende enen poet biers te gader meten;
Wi selen al die waerheit weten
Van desen saken groet ende smal.
Luutgaert.
Gherne, Machtelt, groet ongheval
Moet haer gheven sente Bride.
Want ic menech quaet ghetide
Hebbe leden dat si mi brachte ane.
Machtelt.
Segt, vrouwe ver Juliane,
Hebdi enich oesters bier?
Juliane.
Jaic, ghi vrouwen, wenen comdi hier
Al dus te gadere onder u lieden?
Het moet emmer yet bedieden;
Over mi moghdi wesen coene.
Luutgaert.
Juliane, wi hebben hier te doene;
Wi droncken gerne van uwen biere.
Ic bits u, set ons biden viere.
Haelt ons bier, wi selent betalen.
Juliane.
In vragher niet na, ic gaets u halen.
Altoes ghebiet te mi weert!
Machtelt.
Vrouwe Juliane, ons beiden deert,
Ende gherne souden wijs u vraghen,
Maer qualijc dorren wijs ghewaghen,
Wi weten wel dat ghijs sijt vroet;
Gherne gheraecten wij ane goet,
Coster wi wel comen ane.
Ons es ghegheven te verstane,
Waert dat sake, dat ghi wout,
Dat ghi ons wel hulpen sout,
Ende hier omme siwi tote u comen.
Juliane.
Wat, gebuerinnen! mochtic u iet vromen
Met mire const, met minen rade,
Ic ben die ghene, diet gerne dade,
Want u welvaren ware mi lief.
Haddi die hant van enen dief
Daer neghen messen op waren ghedaen
Het soude u altoes voerwaert gaen,
Soe waer ghi die hant ane sloecht.
Luutgaert.
Ay hoere, dat ghi ons dies gewoecht,
Dies moetti hebben vele quader jaren.
Nu weten wi wel al oppenbaren,
Wat ghi met ons hebt ghedreven.
Ghi selt ons moeten wedergheven,
Dat ghi ons qualijc hebt ghestolen,
Ofte wi selen u oghen uutpolen
Ende met desen pot soe gheraken,
U toverie sal nu uutcraken.
Hier vechten si.
Juliane.
Ay ghi vrouwen, slaet met ghemake!
.c.x. vs.
Onderwerp
SINSAG 0533 - Butterhexe
SINSAG 0533 - Butterhexe 
Beschrijving
Twee vrouwen vermoeden dat er een boterheks aan het werk is. De koe geeft geen melk meer en het lukt niet om boter te maken. Ze zoeken de verdachte oude vrouw op en gaan met haar op de vuist.
Bron
P. Leendertz (jr.): ‘Hier beghint de sotternie. (Die hexe).’ In: Middelnederlandsche dramatische poëzie. 1907. Bij de DBNL: https://www.dbnl.org/tekst/_hex001hexe01_01/_hex001hexe01_01_0001.php
Commentaar
De titel 'Die Hexe' is pas in de 19e eeuw toegevoegd; in de tekst zelf komt het woord heks ook helemaal niet voor. Het slachtoffer wordt hier gekwalificeerd als toveres.
Het betreft hier een kluchtig toneelstuk, aangeduid als sotternie. De tekst is overgeleverd in het Handschrift Van Hulthem.
Naam Overig in Tekst
Machtelt
Machtelt
Luutgaert
Luutgaert
Juliane
Juliane
Kortrijk
Kortrijk
Gent
Gent
Machteld
Machteld
Lutgard
Lutgard