LINSSEN008901 - Duivelswerk

Duivelswerk: De grootvader van smid Bovendeerd was ook smid van beroep en moest voor de boer van Zwaantjes-Hof te Berkelaar-Echt de paarden beslaan, ploegscharen smeden, ijzeren banden om de wagenwielen maken, enz. Kortom alle smidswerkzaamheden op de boerderij verrichten. Bij Zwaantjeshof was een tiendschuur. Van de graanopbrengsten moest 1/10 worden afgestaan aan de pachtheer. In de winter kwamen dorsers uit de verre omtrek om het graan te dorsen. Ze moesten dan al om 6 uur 's morgens aanwezig zijn, kregen dan een bord pap en werkten de hele dag voor een dubbeltje per dag plus de kost. De "daaguurs" (losse werklieden), die zich met het dorsen van het graan bezig hielden, waren verdeeld in twee groepen: de dorsers en de wanners. De boer van Zwaantjeshof wilde zijn bedrijf moderniseren en schafte een wanmolen aan. De uitvinder hiervan woonde in Brunsray (tussen Heinsberg en Waldfeucht Dld.). Deze zou de wanmolen op een winterse dag komen "monteren". Toen dat klaar was, zou er"proefgedraaid" worden. De dorsers en wanners stonden daar zeer argwanend tegenover. Maar het lukte. De uitvinder draaide aan de zwengel. Het kaf stoof aan de ene kant weg en het zuivere graan kwam er aan de andere kant uit. De wanners en dorsers keken alkaar veelbetekenend aan. De man, die het wiel draaide, ging met de duivel om. Als een ander het deed, zou het draaien geen resultaat hebben. Toen zou de boer van Zwaantjeshof het zelf proberen. Inderdaad: ook dat lukte. Maar niemand van de "daaguurs" (dagloners) lurfde er zich aan te wagen, tot op een gegeven moment een van hen de stoute schoenen aantrok. En ook nu functioneerde dewanmolen weer. Toch vertrouwde men het nog niet helemaal. Als die "uitvinder", die met de duivel omging weg was, zou het niet meer gaan. Het lukte alleen maar als die erbij stond. Maar toen deze weer vertrokken was en op weg was naar Brunsray probeerde men het weer. En ook nu weer lukte het. Zo kwamen ze langzamerhand tot de overtuiging dat het dan toch geen "duivelswerk" was.

Bij proefdraaien eerste wanmolen gedachte dat degene die aan het wiel draaide omgaat met de duivel, en dat wanmolen alleen kan draaien als uitvinder aanwezig is.

Collectie Linssen, verslag 89, verhaal 1 (Archief Meertens Instituut)

Bovendeerd    Bovendeerd   

Zwaantjes-Hof    Zwaantjes-Hof   

Berkelaar-Echt    Berkelaar-Echt   

Brunsray    Brunsray   

Heinsberg    Heinsberg   

Waldfeucht    Waldfeucht   

Berkelaar-Echt    Berkelaar-Echt