Registratie zal enige tijd duren. Deze functie is in ontwikkeling.

VODA_027_16 - De boeze keerl

Een sage (mondeling), 1974

Hoofdtekst

Tja… De boeze keerl.
‘k Weet nog best dat vroeger daor mien hele leben daor wurden beheerst. As kind zei mien vader altied: “Pas op veur de boeze keerl, huur!” Nou, u begriep me wel, wie waren d’r bange veur. En ‘t was altied as d’r wat verkeerd gebeurde, of da je dan [deur moeten waren?], of nuum maar op, a-je op gevaorleke plekken kwamen, dan zeien ze altied: “Jong, pas op die boeze keerl, huur!” Bie ons op de boerderieje dan ha-j… ‘t was nogal een olde boerderieje, dan ha-je wel van die… die gevaorleke plekkies en nou ja, d’r zaten van die putten waor misschien niet altied de beste deksels op waren en die hadden ook wel van die olde rommelhuukies en… nou ja. ‘t Waren in elk geval wel allemaal van die gevaorleke plekkies en dan zei mien vader altied: “Hoe, pas op a-je daor komt, huur, want daor zit de boeze keerl.”
Die boeze keerl dat was werkelijk, werkelijk een begrip veur ons. En wie bleben d’r bange veur. As kind was dat wel wat anders a-je wat groter bun, maar ie waren ‘r eenmaal vertrouwd mee op ‘t laatst en ie… ie zagen ‘m op ‘t laatst ook overal. Ach, misschien was da veur d’iene wel wat aerger als veur de ander, maar ik weete wel det ‘t mien hele kinderleben en ook later toen ik wat older bun det veur mie… mie ‘leeft hef. Want eh… ik moes al vroeg van school af, huur. Ik… ik had graag deur willen leren, die kans die kreeg ik natuurlijk niet, det…det…ach, det vonden ze veur ‘n meisje helemaal onzin natuurlijk, vooral... Dus ‘t was ongeveer det ‘k een jaor of twaalf, dertien det ‘k van school af kwaam. Ik had al wel een paar jaor in dezelfde klas ‘ezeten, maar ik moes dan toch van school af en ik moes meewerken op de boerderieje. ‘t Was toen ‘n slechte tied en ‘k moes op ‘t land werken. En toen hadden weej ‘n klein stukje van huus af, dat was nog… je moest ten eerste veertien vlonders over, dat was as… net as ech… dat was zo’n kerkpad, det gung naor ‘t Kleine Veer toe, en dan liep je ‘n stuk of zes, zeuven weilanden deur en dan lag d’r iniens een stuk… een stukkie bouwland. En det had mien vader… nou ja, ik geleuf hie det huurde vooral, ik weet ‘t al helemaal niet meer precies meer, maar ‘t was in elk geval een stukkie det was van umzelf en daor had-ie eerpels gepoot. En ik weet nog best det dan… íén busje stond d’r aan de kante, en nou ja, dan zei mien vader: “Goa-jie daor maar es vanmiddag eerpels schoffelen. Hier moet neudig geschoffeld werden.” En ikke naor det land toe, nou, met lood in mien benen, want ‘t was doar zo stil, hè, ach. Verkeer kwam d’r niet langs, det was helemaal afgelegen en ‘t lag midden in, as ik al zegde, helemaal in weilanden en dan stond ik daor in mien ientje eerpels te schoffelen en ma… Iedere keer keek ik achterum en o ‘k ziet en vooral naor ‘t busje, dat… dat zat mie helemaal nie erg lekker, want [‘t wait toch nao of ’t wait toch al vas ??]. Ik zie me d’r nog zo. Ik denk: o, hae kump achter det busje vandaan. Nou ja, en zo’n poosie ‘schoffeld ‘daan, en ja, en dan gung ie es aan de kant in zo’n gruppe [?] zitten, want det was wel zwaar en ie was ook wel es muu en ie had ook wel es niet zo erg veule zinne en dan zat ik aan de kant en dan dach ik: och gut, och gut, as-e noe toch es kump waor mu‘k den hèn? En wie moesten dan altied lange duurwerken vroeger, huur, as ik niet hoefde te melken soms dan was het best mogel’k tot tien uur… as teeg’n donker op ‘t land moesde staon. Nou ja, en dan kwam daar s… Oe, ik weet nog best één keer, zie ‘k nog zo in de verte zie ‘k toch van die grote slierten aankomen en ik denk: oe, doar kump-e al. Zweten of ik dee! Benauwd of ik ‘t hadde. Maar ja, ik dorst ‘t gewoon niet thuus te vertellen, dus ik kon ook niet zeggen: ik goan ‘r nooit nie meer noar toe. Maar as… oe, ik had altied de schrik in de benen as mien vader zei: “Gao-jie maar es naor de weei eerpels schoffelen.” Nou. Heel mien leben, heel mien leben bin ik doar bange veur ‘wèst. “Moe-je niet deur, want doar zit de boeze keerl.” En dach-k: ja, je kunt me nog wel veule mier wiesmaken, eh, boeze keerl. Ik wil ‘m dan toch ook wel es zien. Nou ja, det zien det was d’r natuurlijk nooit bie, maar ‘k denk as ‘k de kans kriege, dan goan ik ‘m toch es opzeuken, dan wul ik toch wel es tussen die rietpullegjes kieken of-e daor zit. En ‘t wee…, ‘k weet nog best, ‘t was toe’s op een keer, ‘t was al eh… nao schoeltied, d’ hebben we nog schaatsenrieden en toen was ‘t halbe tien, nou ja, schemerdonker, wie mochten dan nog effenties op de Flesse rieden, lag niet zo erg veul… verre van ons vandaan, en toen gung ik ook met mien zussie en nog meer van jonge lui, uit de buurt, gungen wie doar dan schaatsenrieden. Nuun, ze gungen natuurlijk allemaol rieden en ik denke: jao, gaon jullie maar, want noe wil ik dan toch wal es kieken. En ‘t geluk was met mie, want ik veulde ‘n hele dikke stok en toen was ik natuurlijk erg sterk, hè. Ik… ik zol em wal es op zien testament kommen. En eerst doe, met mien schaatsen, as ze allemaol weg waren, ging ik zo zachtjes tussen die… met die stok tussen die rietpullegjes duwen, en ik druk mie es d’ ien en d’ ander es opziet, hè, maar ‘k zag natuurlijk geen boeze keerl, maar… Hoe verder af ik daor tussen die rietpullegjes kwam, ik veulde toch det ‘r er’ns was. Maar ja, ik ben blieben daor alleen en ‘k ben ook ‘n beetje bange. En ‘t werd al een beetje donker. En ik nam nog es een keer met die stok die boel opziet. En ‘t was daor zo akelig stille, nou, ik kreeg het gewoon benauwd, hè. En daor op’niens denk ik: daor heur ik wat praoten. Ik bleve stokstief staon, ik hold die stok vaste. Ik dacht bie miezelf: ja, kom maar op. Ik zal oe op oe testament slaon. Maar ja, da kun je na denken. Nog es weer luusteren. En toen iniens toen huurde ik duudelijk… ik huurde duudelijk wat! Ik kan ‘t vandaag en d’n dag nog vaste zeggen: ik huurde duudelijk iemand praoten. En toen zag ik toch zo iets van, ja, wit, wittigheid, aankomen. ’t Was net zo’n… zo’n witte sliert. En ie had natuurlijk ook wel iets van spoken en zo verhalen geheurd. En ik denk: daor kump-e aan! En in plaats det ik um nao met zien, met al mien mooie praot, um op zien testament slao, gooide ik die stok weg en ikke weg! Hoh, mensen, mensen, as ik d’r nog aan denk, wat ik ‘t benauwde had. Nou. Tja, det was op de Flesse. Maar ‘k ben d’r ook nooit weer hene ‘weest, huur. En toen kwam ‘k thuus en ‘k dors natuurlijk niks te zeggen. Enne… zo ’s nachts toen… toen lag ik in mien kamer, toen, we hadden zo’n dakraam veur, en ik zie um vandedaag an dag zie ‘k um nu nog zitten. En dan kwam m’n moe die kwam iedere keer: “Wat hei-je toch?”
“Hoe,” ik zeg: “d’r zit ’n boeze keerl.”
“Och, hij is d’r niet.”
‘k Zei: “Is ’t raampje wel dichte?”
“Ja, ’t raampje is wel dichte.” En dan mien moe weer weg. En ikke weer slaope. Maar dan gung ‘t licht weer uut en dan kon ‘t toch niet naolaoten um weer naor ’t dakraampje te kieken. En nou zaag ik ‘m weer met die grote kop aankomen. En ikke weer gillen. Zeg mien moe: “Wat hei-je toch uut’evoerd vanmiddag?”
Ik zeg: “Ik heb niks uut’evoerd.” Ze mocht natuurlijk niet weten. Nou. En op ‘t laatst toen zeg mien moe: “Ja, wat moet ‘k dan, ik kan toch de hele nacht niet bie oe blieben zitten?”
‘’Maar d’r zit ‘n boeze keerl, moe, hei-je ‘t raampje goed dichte ‘daon?”
Ja, ‘t raampje was wel dichte.
Ik zeg: “Stop d’r den wat veur.” Nou, ik rustte niet eerder voordet ze mie een goed dik stuk karton d’r veur ‘’stopt hadden det de boeze keerl niet meer deur ’t raampje heen kon kieken. Helemaal onder de dekens ben ik weg’ekreupen. Ben nooit, nooit, nooit weer naor de Flesse toe ‘ewaes.
Ja, toen bun ik weer wat older, hè. En ik was al zo’n beetje van schoel af, maar die boeze keerl, nou, die blebe bie os wonen, huur. Och, a-je groter bun dan bun d’r niet meer zo veule meer over ‘praat, maar hij, ja, ik had ook nog jongere bruurtjes en zusjes, dus die kregen ‘t dan wel te heuren.
En jie keken daor dan zo in ‘t ies. Och, ik weet ‘t zeker. Ik zie het nog zo veur mie: hele grote kop. Nou, het was wel… nou, onzettend een groot heufd. En een lelijke, oe, daor stond oe aan te kieken. Hie zat wel diep onder ‘t ies, huur. En dan dach ik: “Daor bun jie dan.” Maar langer dors jie d’r hier niet naor te kieken, want ie had ‘t gevuul, dat zoë ‘t ies kapot ‘ebreuken bun en dat jie zo deur ‘m ‘grepen bun en die diepte in verdween.
[stukje dubbel]
Maar a-je dan op de kolk waren en, nou, ‘t was daor griezelig, huur, ‘t was ook een gevaorlek ding. ‘t Kraakte daor altied en ‘t was altied ien of ander geheimzinnig geluud det je daor huurde, hè. En ik heb net al gezegd, ik was niet zo’n erg grote schaatsenrieder, maar ik gung altied wel op ‘t zog mee. En dan liet ik ze weleens rieën en dan stond ik in mien ientje daor weleens aan de kante te kieken en dan dink ik: ja, as dan toch er’ns de boeze keerl mut wezen , dan mut-e hier toch wel zitten. ’t Was aan de kant, daor was meestal wel zo’n… zo’n… zo’n rieten huusie. Det hadden ze ‘maakt veur de enten, daor maakten ze wakken in, det… veur de vissen en de [grongers?] ook wel en de enten die zaten d’r ook wel in. En ineens heb ik door as ik hier achter loop: misschien zit-e daor wel. Maar ja, ik zaag ‘m natuurlijk nooit.
En as ie dan dus op zo’n plekke stond, waor den, ja, allemaol bersen in ‘t ies waren en jie keke daor dan zo in ‘t ies, och ik…

Onderwerp

TM 3402 - De kinderschrik    TM 3402 - De kinderschrik   

Beschrijving

Kinderen werden bang gemaakt met en gewaarschuwd voor de “boeze keerl”. De boeze keerl zat bijvoorbeeld verstopt in gevaarlijke hoekjes op de boerderij en veroorzaakte ongelukken. De vertelster is haar hele kinderleven bang geweest voor deze boeze keerl, bijvoorbeeld als ze in haar eentje moest werken op het land of als ze in haar bed lag. Ze dacht hem overal te zien of tegen te kunnen komen. Ergens was ze ook wel nieuwsgierig naar hem, ze ging zelfs eens naar hem op zoek, maar ze heeft hem uiteindelijk nooit echt gezien.

Bron

Radio-uitzending Vonken onder de As (NOS)

Commentaar

Het lijkt erop dat de tekst in het geluidsbestand wat “door elkaar gehusseld" is. Ergens wordt een stukje herhaald en soms lijken delen van de tekst niet op elkaar aan te sluiten. In de uitgeschreven tekst is het geluidsbestand gevolgd.
--
In de tekst wordt het 't Kleine Veer genoemd. Dit is de veerdienst over de IJssel tussen Zwolle en Hattem.
--
In de bijgeleverde documentatie wordt vermeld dat dit verhaal is opgenomen in Zwollerkarspel (of Zwollerkärspel). Dit is een voormalige gemeente die gelegen was rondom de stad Zwolle.
De volgende kernen maakten deel uit van de gemeente Zwollerkerspel: Berkum - Herfte - Zalné - Wijthmen - Genne - Haerst - Ittersum - Schelle - Oldeneel - Windesheim - Harculo - Hoog Zuthem - Laag Zuthem - Westenholte - Voorst - Frankhuis - Spoolde - 's-Heerenbroek - Veecaten - Cellemuiden - Mastenbroek.
(Bron: Wikipedia)
--
De vertelster ging schaatsen op "De Flesse" (?). Ik heb niet kunnen achterhalen waar dit water (wellicht een kolk) zich precies bevindt (of bevond).

Naam Overig in Tekst

De boeze keerl    De boeze keerl   

Naam Locatie in Tekst

De Flesse    De Flesse   

't Kleine Veer    't Kleine Veer   

Plaats van Handelen

Zwollerkerspel    Zwollerkerspel