Hoofdtekst
HET HUIS MET DE GOUDEN KETTING
Al van ver ziet men voor de gevel van het huis aan de Keizersgracht nummer 258 te Amsterdam een vergulde ketting uithangen, sierlijk over een ijzeren staak geslingerd. Dit grachtenhuis was reeds in 1643 onder de naam "De Gouden Ketting" bekend en het werd toen waarschijnlijk bewoond door een goudsmid die dit uithangteken liet aanbrengen. Deze ketting was zo opvallend dat men in notariële akten andere huizen aan de gracht vaak vermeld vindt als "staande tegenover de Gouden Ketting" of "zeven huizen van de Gouden Ketting" enzovoort. Ook in de literatuur wordt het huis genoemd. In de bekende achttiende-eeuwse roman "Sara Burgerhart" van Betje Wolff en Aagje Deken wil iemand procederen waarop hij de raad krijgt: "... ei, spreek eerst den advocaat naast de Gouden ketting eens". Het is dan ook niet te verwonderen dat er talrijke verhalen over dit huis de ronde doen.
Op het eind van de achttiende eeuw woonde er in dat huis een zeeman die eens, toen hij gereed stond om een lange reis te ondernemen, van zijn vrouw afscheid nam met de woorden: "Als ik geluk heb kom ik terug met een ketting van goud, zo groot en zo dik dat ik ze wel om mijn buik kan dragen. Heb ik geen geluk dat breng ik er maar een van ijzer mee". Na drie jaar keerde de man terug en al van ver zag zijn vrouw hem naderen met een kolossale gouden ketting. Het gebeurde werd bekend en sindsdien duidde men die woning aan als het huis met de gouden ketting. Een latere eigenaar heeft toen een ketting als uithangteken aangebracht.
Een andere overlevering spreekt van een zekere Cranenburg als bewoner. Een reder wie het niet voor de wind ging. Telkens liepen zijn schepen averij op en in de zware novemberstorm van 1780, toen het IJ buiten zijn oevers trad en Amsterdam voor een deel overstroomde, vergingen op de Noordzee twee van zijn schepen in één nacht doordat de ankerkettingen braken. De reder verviel tot armoede, maar andere reders, die medelijden met hem hadden, wilden hem helpen. Ze huurden dit huis, dat hij uit geldgebrek moest verlaten, voor een jaar en ze hingen er op een nacht een ijzeren ketting buiten, waaraan een klein anker, het teken van hoop, was bevestigd. Van toen af kende de reder steeds voorspoed in zaken. Zo goed ging het hem dat hij na een jaar reeds de ijzeren ketting kon vervangen door een ketting van goud. Die ketting heeft men er laten hangen, omdat er sindsdien altijd geluk op het huis rustte. Een diamanthandelaar is er schatrijk geworden en de apotheek die er later in was gevestigd was de best beklante van de hele stad.
Nog een verhaal dat in de vorige eeuw in omloop was. De dame die het huis bewoonde miste op zekere dag een gouden ketting en ze verdacht haar dienstmeid ervan dat die de ketting had gestolen. Het meisje zwoer bij hoog en laag dat ze onschuldig was, maar ze werd niet geloofd en op de pijnbank gelegd. Toen men haar desondanks geen bekentenis kon ontlokken, werd ze gegeseld en uit de stad verbannen. Na geruime tijd kwam de onschuld van het meisje aan het licht en haar vroegere meesteres deed alles wat in haar vermogen lag om het doorstane leed goed te maken. Ter eeuwige herinnering aan die gebeurtenis werd toen aan de gevel een gouden ketting opgehangen.
Ook werd er verteld dat er op een koude winteravond bij dit huis werd aangebeld. Het dienstmeisje, dat alleen thuis was, deed open en zag dat een arme vrouw voor de deur stond, die om brood en een warme dronk vroeg, omdat ze het zo koud had. Het meisje, dat met haar lot was begaan, liet haar in de keuken komen, waar in de haard een flink vuur brandde. Ze schonk warme melk in en terwijl de vrouw dronk maakte ze een paar boterhammen klaar. Om het onderste uit de beker te drinken, boog de vrouw het hoofd achterover, haar kin kwam uit de omslagdoek te voorschijn en toen zag het meisje tot haar verbazing en schrik een kort geknipte baard. Ze begreep met een man te doen te hebben en kordaat sneed ze hem met het broodmes de keel door. De schout werd gewaarschuwd en die bracht met twee rakkers de zwaargewonde naar het gasthuis. Daar bekende hij, voor hij stierf, dat hij deel uitmaakte van een bende die in dat huis had willen inbreken. Het plan was om het dienstmeisje te vermoorden en dan het huis leeg te roven, omdat ze wisten dat de familie de stad uit was. Toen de eigenaar terugkeerde besloot hij het meisje voor haar moedig optreden te belonen en hij bood haar een gouden ketting aan. Zij vond die beloning echter veel te gering en weigerde. Toen werd de heer kwaad, ontsloeg haar op staande voet en hing de ketting buiten als herinnering aan haar ondankbaarheid.
Het huis had ook de naam een spookhuis te zijn. Dat zal zijn oorzaak hebben gevonden in het feit dat hier de directeurgeneraal van de stadsgebouwen, Rauws, heeft gewoond, die bij de brand van de schouwburg aan de Keizersgracht, in het jaar 1772, met vijftien anderen in de vlammen omkwam, waarop zijn vrouw zich uit wanhoop in het huis verhing. In het holst van de nacht hoorde men altijd gestommel en voetstappen op de trap.
Al van ver ziet men voor de gevel van het huis aan de Keizersgracht nummer 258 te Amsterdam een vergulde ketting uithangen, sierlijk over een ijzeren staak geslingerd. Dit grachtenhuis was reeds in 1643 onder de naam "De Gouden Ketting" bekend en het werd toen waarschijnlijk bewoond door een goudsmid die dit uithangteken liet aanbrengen. Deze ketting was zo opvallend dat men in notariële akten andere huizen aan de gracht vaak vermeld vindt als "staande tegenover de Gouden Ketting" of "zeven huizen van de Gouden Ketting" enzovoort. Ook in de literatuur wordt het huis genoemd. In de bekende achttiende-eeuwse roman "Sara Burgerhart" van Betje Wolff en Aagje Deken wil iemand procederen waarop hij de raad krijgt: "... ei, spreek eerst den advocaat naast de Gouden ketting eens". Het is dan ook niet te verwonderen dat er talrijke verhalen over dit huis de ronde doen.
Op het eind van de achttiende eeuw woonde er in dat huis een zeeman die eens, toen hij gereed stond om een lange reis te ondernemen, van zijn vrouw afscheid nam met de woorden: "Als ik geluk heb kom ik terug met een ketting van goud, zo groot en zo dik dat ik ze wel om mijn buik kan dragen. Heb ik geen geluk dat breng ik er maar een van ijzer mee". Na drie jaar keerde de man terug en al van ver zag zijn vrouw hem naderen met een kolossale gouden ketting. Het gebeurde werd bekend en sindsdien duidde men die woning aan als het huis met de gouden ketting. Een latere eigenaar heeft toen een ketting als uithangteken aangebracht.
Een andere overlevering spreekt van een zekere Cranenburg als bewoner. Een reder wie het niet voor de wind ging. Telkens liepen zijn schepen averij op en in de zware novemberstorm van 1780, toen het IJ buiten zijn oevers trad en Amsterdam voor een deel overstroomde, vergingen op de Noordzee twee van zijn schepen in één nacht doordat de ankerkettingen braken. De reder verviel tot armoede, maar andere reders, die medelijden met hem hadden, wilden hem helpen. Ze huurden dit huis, dat hij uit geldgebrek moest verlaten, voor een jaar en ze hingen er op een nacht een ijzeren ketting buiten, waaraan een klein anker, het teken van hoop, was bevestigd. Van toen af kende de reder steeds voorspoed in zaken. Zo goed ging het hem dat hij na een jaar reeds de ijzeren ketting kon vervangen door een ketting van goud. Die ketting heeft men er laten hangen, omdat er sindsdien altijd geluk op het huis rustte. Een diamanthandelaar is er schatrijk geworden en de apotheek die er later in was gevestigd was de best beklante van de hele stad.
Nog een verhaal dat in de vorige eeuw in omloop was. De dame die het huis bewoonde miste op zekere dag een gouden ketting en ze verdacht haar dienstmeid ervan dat die de ketting had gestolen. Het meisje zwoer bij hoog en laag dat ze onschuldig was, maar ze werd niet geloofd en op de pijnbank gelegd. Toen men haar desondanks geen bekentenis kon ontlokken, werd ze gegeseld en uit de stad verbannen. Na geruime tijd kwam de onschuld van het meisje aan het licht en haar vroegere meesteres deed alles wat in haar vermogen lag om het doorstane leed goed te maken. Ter eeuwige herinnering aan die gebeurtenis werd toen aan de gevel een gouden ketting opgehangen.
Ook werd er verteld dat er op een koude winteravond bij dit huis werd aangebeld. Het dienstmeisje, dat alleen thuis was, deed open en zag dat een arme vrouw voor de deur stond, die om brood en een warme dronk vroeg, omdat ze het zo koud had. Het meisje, dat met haar lot was begaan, liet haar in de keuken komen, waar in de haard een flink vuur brandde. Ze schonk warme melk in en terwijl de vrouw dronk maakte ze een paar boterhammen klaar. Om het onderste uit de beker te drinken, boog de vrouw het hoofd achterover, haar kin kwam uit de omslagdoek te voorschijn en toen zag het meisje tot haar verbazing en schrik een kort geknipte baard. Ze begreep met een man te doen te hebben en kordaat sneed ze hem met het broodmes de keel door. De schout werd gewaarschuwd en die bracht met twee rakkers de zwaargewonde naar het gasthuis. Daar bekende hij, voor hij stierf, dat hij deel uitmaakte van een bende die in dat huis had willen inbreken. Het plan was om het dienstmeisje te vermoorden en dan het huis leeg te roven, omdat ze wisten dat de familie de stad uit was. Toen de eigenaar terugkeerde besloot hij het meisje voor haar moedig optreden te belonen en hij bood haar een gouden ketting aan. Zij vond die beloning echter veel te gering en weigerde. Toen werd de heer kwaad, ontsloeg haar op staande voet en hing de ketting buiten als herinnering aan haar ondankbaarheid.
Het huis had ook de naam een spookhuis te zijn. Dat zal zijn oorzaak hebben gevonden in het feit dat hier de directeurgeneraal van de stadsgebouwen, Rauws, heeft gewoond, die bij de brand van de schouwburg aan de Keizersgracht, in het jaar 1772, met vijftien anderen in de vlammen omkwam, waarop zijn vrouw zich uit wanhoop in het huis verhing. In het holst van de nacht hoorde men altijd gestommel en voetstappen op de trap.
Onderwerp
SINSAG 0435 - Selbstmörder als Wiedergänger, erscheint an der Stelle, wo er sich das Leben nahm.
SINSAG 0435 - Selbstmörder als Wiedergänger, erscheint an der Stelle, wo er sich das Leben nahm.
Beschrijving
Aan de Keizersgracht nummer 258 staat een beroemd huis dat "De Gouden Ketting" wordt genoemd. Aan de gevel hangt een vergulde ketting aan een ijzeren haak. Er doen verschillende verhalen de ronde over hoe het huis aan zijn naam zou zijn gekomen. De ketting is veelal een teken van voorspoed of erkentelijkheid. Maar er wordt ook verteld dat het spookt in het huis, en dat een vrouw die zelfmoord heeft gepleegd er telkens terugkeert.
Bron
J.R.W. Sinninghe: Spokerijen in Amsterdam en Amstelland. Zaltbommel 1975. 14-16
Commentaar
Selbstmörder als Wiedergänger, erscheint an der Stelle, wo er sich das Leben nahm
Naam Overig in Tekst
de Gouden Ketting
de Gouden Ketting
Sara Burgerhart
Sara Burgerhart
Betje Wolff
Betje Wolff
Aagje Deken
Aagje Deken
Rauws
Rauws
Naam Locatie in Tekst
Keizersgracht
Keizersgracht
Amsterdam
Amsterdam
Cranenburg
Cranenburg
IJ
IJ
Noordzee
Noordzee
Datum Invoer
2013-03-01 14:46:20