Hoofdtekst
M: Ja, ja. Waar zit nou die dooddeur?
G: En die dooddeur, dat is dus deze [wijst rechts aan de voorkant]. Deze deur. Door die deur kwam je hier in een klein alkoofje. En hier zat een opkamer, met een kelder d'r onder. In die opkamer zat een bedstee. In deze kamer zat twee bedsteeën, en daar een echte open haard - je kent 't nog zien, met blauwe tegeltjes.
[...]
M: Nog even terug naar die dooddeur, want... waar werd die nou voor gebruikt?
[...]
G: Die dooddeur die werd uitsluitend gebruikt om de bruid binnen te dragen en de afgestorvenen uit te dragen. En dat was uitdrukkelijk... hij kwam nooit in gebruik, die deur. Behalve in de watersnood, in 1916. Toen was er, èh... om de mensen gelegenheid over straat te lopen, waren er loopbeunen gemaakt, op een meter hoogte, en een meter breed, door het hele dorp. En die hadden een uitloop naar iedere deur. En die was bij ons bij die dooddeur; dat was onze ingang, in de watersnood. En die deur, en die achterdeur... Ik had een jolletje, waar we normaal mee vaarden, zo'n smal Oostzaans jolletje - toen vaarde ik zo dwars door mijn stal heen. Want er stond zo'n laag water in. En de hoogste stand van het water is geweest in februari. Kregen we een vreselijke storm, en èh... de Zuiderzee was open. Dat was ook de oorzaak dat de watersnood er was. Bij Enkhuizen, toen stormde het noordwesten wind al het water dat gat in; het kon nergens heen. En het ging rijzen, rijzen, rijzen. Pats, en dan brak de dijk door. En toen, terwijl de dijk doorgebroken was, kwam er weer zo'n storm, en toen kwam al dat water in het overstroomde gebied. En toen was het zo hoog, dat onze tafel, die ging net... rakelings ging 'ie drijven. Zo hoog stond het in de kamer. En dat wij hier zo hoog zitten van de grond af, dat is ook de oorzaak, dat ze in vroeger jaren de huizen hier in Waterland op zo'n hoogte van de grond af bouwden. Als er hoog water was, dan zaten ze toch nog droog. Want je ziet hier verschillende huizen met een trappie naar de deur, net als bij ons. Dat zijn die echte ouwe huizen, en dat hebben ze expres gedaan, dat ze droge benen hielden.
[...]
[We lopen naar buiten om de dooddeur te bekijken]
G: Dat is 'm dus.
M: Waar nu 5a...
G: Pas op voor de gladdigheid, hoor.
M: Ja. Waar nu 5a staat?
G: Ja.
M: Dat is 'm.
G: En daar tussen 't raam, daar staat dus...
M: 1785.
G: In uit lood gesneden cijfers 1785. En die zwaan die daar bovenop staat [wijst op windwijzer op het dak], die heb een betekenis. Dat is het wapen van de Unie van Waterland, die in 1700 opgericht werd. Net als nou, is Broek, Monnikendam, één gemeente geworden. Maar toen vonden ze die dorpen onderling, zes dorpen, het wel nuttig als ze samenspraak hadden, en toen richtten ze een Unie op, om mekander wat te steunen. En daar is dat het wapen van. Die zwaan die draagt in z'n ene poot zes pijlen. En die zes pijlen dat is het symbool van de zes gemeentes van Waterland, die in die Unie samenwerkten.
M: Ja. Nog even terug naar die dooddeur. Wat was nou het idee van die dooddeur? Waarom hadden mensen die?
G: Uh, dat weet ik niet.
M: Dat is een gebruik waarvan...
G: Ja, dat is een gebruik. Ja, waarom dat was, dat weet ik niet. Dat heb ik nooit horen verklaren.
M: Nee. En afgezien van de watersnood, hoe vaak heeft u hem zelf gebruikt?
G: Enkel met de watersnood.
M: Enkel met de watersnood.
G: Verder nooit.
M: Daarna... hij had daarna al de functie niet meer van dooddeur, of...?
G: Nee.
M: Nee, nee.
G: Nou heb ik het grote geluk gehad, dat het maar één keer gebeurd is, dat er een afgestorvene weggedragen moest worden. En dat is door de gewone deur gegaan.
[...]
G: En die dooddeur, dat is dus deze [wijst rechts aan de voorkant]. Deze deur. Door die deur kwam je hier in een klein alkoofje. En hier zat een opkamer, met een kelder d'r onder. In die opkamer zat een bedstee. In deze kamer zat twee bedsteeën, en daar een echte open haard - je kent 't nog zien, met blauwe tegeltjes.
[...]
M: Nog even terug naar die dooddeur, want... waar werd die nou voor gebruikt?
[...]
G: Die dooddeur die werd uitsluitend gebruikt om de bruid binnen te dragen en de afgestorvenen uit te dragen. En dat was uitdrukkelijk... hij kwam nooit in gebruik, die deur. Behalve in de watersnood, in 1916. Toen was er, èh... om de mensen gelegenheid over straat te lopen, waren er loopbeunen gemaakt, op een meter hoogte, en een meter breed, door het hele dorp. En die hadden een uitloop naar iedere deur. En die was bij ons bij die dooddeur; dat was onze ingang, in de watersnood. En die deur, en die achterdeur... Ik had een jolletje, waar we normaal mee vaarden, zo'n smal Oostzaans jolletje - toen vaarde ik zo dwars door mijn stal heen. Want er stond zo'n laag water in. En de hoogste stand van het water is geweest in februari. Kregen we een vreselijke storm, en èh... de Zuiderzee was open. Dat was ook de oorzaak dat de watersnood er was. Bij Enkhuizen, toen stormde het noordwesten wind al het water dat gat in; het kon nergens heen. En het ging rijzen, rijzen, rijzen. Pats, en dan brak de dijk door. En toen, terwijl de dijk doorgebroken was, kwam er weer zo'n storm, en toen kwam al dat water in het overstroomde gebied. En toen was het zo hoog, dat onze tafel, die ging net... rakelings ging 'ie drijven. Zo hoog stond het in de kamer. En dat wij hier zo hoog zitten van de grond af, dat is ook de oorzaak, dat ze in vroeger jaren de huizen hier in Waterland op zo'n hoogte van de grond af bouwden. Als er hoog water was, dan zaten ze toch nog droog. Want je ziet hier verschillende huizen met een trappie naar de deur, net als bij ons. Dat zijn die echte ouwe huizen, en dat hebben ze expres gedaan, dat ze droge benen hielden.
[...]
[We lopen naar buiten om de dooddeur te bekijken]
G: Dat is 'm dus.
M: Waar nu 5a...
G: Pas op voor de gladdigheid, hoor.
M: Ja. Waar nu 5a staat?
G: Ja.
M: Dat is 'm.
G: En daar tussen 't raam, daar staat dus...
M: 1785.
G: In uit lood gesneden cijfers 1785. En die zwaan die daar bovenop staat [wijst op windwijzer op het dak], die heb een betekenis. Dat is het wapen van de Unie van Waterland, die in 1700 opgericht werd. Net als nou, is Broek, Monnikendam, één gemeente geworden. Maar toen vonden ze die dorpen onderling, zes dorpen, het wel nuttig als ze samenspraak hadden, en toen richtten ze een Unie op, om mekander wat te steunen. En daar is dat het wapen van. Die zwaan die draagt in z'n ene poot zes pijlen. En die zes pijlen dat is het symbool van de zes gemeentes van Waterland, die in die Unie samenwerkten.
M: Ja. Nog even terug naar die dooddeur. Wat was nou het idee van die dooddeur? Waarom hadden mensen die?
G: Uh, dat weet ik niet.
M: Dat is een gebruik waarvan...
G: Ja, dat is een gebruik. Ja, waarom dat was, dat weet ik niet. Dat heb ik nooit horen verklaren.
M: Nee. En afgezien van de watersnood, hoe vaak heeft u hem zelf gebruikt?
G: Enkel met de watersnood.
M: Enkel met de watersnood.
G: Verder nooit.
M: Daarna... hij had daarna al de functie niet meer van dooddeur, of...?
G: Nee.
M: Nee, nee.
G: Nou heb ik het grote geluk gehad, dat het maar één keer gebeurd is, dat er een afgestorvene weggedragen moest worden. En dat is door de gewone deur gegaan.
[...]
Onderwerp
TM 2604 - Watersnood
TM 2604 - Watersnood 
Beschrijving
De stolpboerderij heeft een traditionele dooddeur gehad. Zo'n deur werd alleen bij een huwelijk en bij een begrafenis gebruikt. De verteller heeft 'm zelf nooit gebruikt, alleen tijdens de watersnood van 1916. Er is vanuit de boerderij in zijn tijd maar één afgestorvene naar buiten gegaan, en die is door de gewone deur gegaan.
Bron
interview op 3 februari 1998 (band archief Meertens Instituut)
Commentaar
3 februari 1998
Zie onder Beeld voor een foto van de boerderij met de dooddeur.
Watersnood
Naam Overig in Tekst
Oostzaans
Oostzaans
Unie van Waterland
Unie van Waterland
Naam Locatie in Tekst
Broek
Broek
Monnikendam
Monnikendam
Datum Invoer
2013-03-01 14:46:21