OVER0885 (in opbouw)

Milord Herrij, oudste soon van den protector, dronck in een herberg met blaesen van trompetten des konings gesontheyt. Sijn Hoogheyt daer verbij rijdende, vroeg wie daer soo vrolijck was. R. 'Milord Herrij.' Hij ging mee binnen. Elck was hier over verset en sette sijn glas stilletjes neer. R. 'lck kom hier niet om uw vreugd te beletten. Waerom nu soo stil en die gesontheyt niet bescheyt gedaen? Wat was het doch voor een gesontheyt die ghij soo solemneel met trompetten en met sulcken grooten glas dronckt?' Yder sweeg. Maer als sij sagen dat hij het wilde weten, seyde Herrij: 'Het was de gesontheyt van Sijn Hoogheyts Huys, heer.' R. 'Drinck voort, ghij doet wel, maer ick sal der hem soo lang uythouwen als 't mogelijck is.'

Mylord Herrij, de oudste zoon van de protector, (zie opmerkingen) dronk in een herberg onder trompetgeschal op de gezondheid van de koning. Zijne Hoogheid (zie opmerkingen) rijdt daar juist voorbij en hoort de opwinding. Hij vraagt zich af wie er zo vrolijk is en als het antwoord 'Mylord Herrij' luidt, gaat hij naar binnen. De aanwezigen schrikken hiervan en een ieder zet zijn glas neer. Dat ziende, zegt hoogheid: 'Ik kom niet om uw vreugde te bederven. Waarom bent u nu zo stil en gaat u niet verder? Op wie dronk u toch zo uitgebreid, onder het geschal van trompetten?' Niemand durft te spreken, maar zij zien wel dat de gast het beslist wil weten. Dan biecht Herrij op: 'Het was op de gezondheid van het huis van Zijne Hoogheid, heer.' Waarop de vorst zegt: 'Ga verder, u doet geen kwaad, maar ik zal de gezondheid daar zo lang mogelijk weghouden.'

Aernout van Overbeke, Anecdota sive historiae jocosae. Ed. R. Dekker, H. Roodenburg en H.J. van Rees. Amsterdam 1991.

Derde kwart zeventiende eeuw

ACHTERGRONDINFORMATIE Om deze anecdote goed te kunnen begrijpen is het van belang een en ander te weten van de zeventiende-eeuwse geschiedenis van de Britse eilanden. Van Overbeke heeft het over een Milord Herrij, de oudste zoon van de Protector. Het is zeer waarschijnlijk dat Van Overbeke met de protector Oliver Cromwell bedoelt, de man die in de zeventiende eeuw verantwoordelijk was voor de executie van Charles I van Engeland. Cromwell stond in die periode zelf aan het hoofd van de staat als Lord Protector. Van Overbeke maakt echter wel een fout (of neemt de fout over van een andere verteller). Herrij, waarmee hoogstwaarschijnlijk Cromwells zoon Henry bedoeld wordt, is niet de oudste maar de tweede zoon. (Althans, de tweede die volwassen werd. In totaal hadden Cromwell en zijn vrouw negen kinderen, waarvan er echter drie in hun kindertijd overleden.) De oudste zoon van Cromwell heette Richard.
In januari 1649 wordt koning Charles I van Engeland geëxecuteerd, een gebeurtenis waarbij Oliver Cromwell dus van groot belang is geweest. Tevens voorkomt hij in 1650 een machtsovername van Charles II die in Schotland op afstand tot koning werd uitgeroepen en gekroond. In 1651 wordt Cromwell als Lord Protector aangesteld, een functie die hij tot zijn dood zeven jaar later zal blijven bekleden.
Zoon Henry Cromwell was loyaal aan zijn vader. Hij bekleedde hoge functies in het leger en hij was vanaf 1655 feitelijk de regent van Ierland.
Het gebruik van de woorden 'Zijne Hoogheid' is verwarrend. Cromwell werd in zijn functie als Lord Protector ook wel Zijne Hoogheid genoemd, een titel die koning Charles I tijdens zijn leven vanzelfsprekend ook kreeg. Die aanspreektitel is van belang voor het begrijpen van deze tekst.
UITLEG Als Henry Cromwell met de zijnen met veel vertoon op de gezondheid van de koning drinkt, rijdt juist Zijne Hoogheid voorbij. Dat kan dan alleen Oliver Cromwell zijn: Charles I leeft niet meer en Charles II zit in Schotland. Cromwell dringt er bij zijn zoon op aan om te vertellen op wiens gezondheid ze zo uitbundig dronken. Uiteindelijk geeft Henry toe: op de gezondheid van het huis van Zijne Hoogheid. In dit geval wordt daar niet het huis van Cromwell mee bedoeld, maar het huis van de geëxecuteerd koning Charles I (zie de eerste regel van de tekst). Cromwell begrijpt blijkbaar ook zo en zegt hij dat ze door kunnen gaan. Ze doen niets kwaads, maar hij zal zijn best zal doen om de gezondheid zoveel mogelijk van dat geslacht weg te houden - het gaat tenslotte om zijn tegenstanders.

Herrij (Henry)    Herrij (Henry)   

Cromwell    Cromwell   

Zijne Hoogheid    Zijne Hoogheid   

(Engeland)    (Engeland)   

2013-03-01 14:46:20