Hoofdtekst
Reinaerts historie (Reinaert II) vers 1-1899
WIllam die madock maecte
Dair hi dicke om waecte
Hem iamerde zeer haerde
Dat die geeste van reynaerde
Niet te recht en is gescreuen
Een deel is dair after gebleuen
Daer om dede hy die vite zoeken
Ende heeftse wtten walschen boeken
Jn duutsche aldus begonnen
God wil ons sijn hulpe gonnen
Nv keer my dair toe mynen synne
Dat ic bidde in dit begynne
Beide den dorpers ende den doren
Off sy comen dair zijt horen
Dese rijm ende dese woort
Off sy hem duncken niet goet gehoort
Dat sy die ongelastert laten
Mer so wie die doget haten
Die maken mitter logen malsch
Ende oordelen mennige rijm valsch
Dair sy niet meer of en weten
Dan sy doen hoe sy alle heten
Die nv woenen bynnen pauijen
Deden sy wel si soudens vertijen
Ende laten begaen elcken man
Mit sulken kunsten als hi can
Dit en seg ic niet om mynen wil
Mijn gedicht wair gebleuen stil
En hads my niet een gebeden
Die in groter heuscheden
Gerne keert al hair zaken
Si bad my dat ic woude maken
Die auentuer van reynaerde
Al berisp ic die musaerde
Ende die dorpers ende die doren [fol. 1v]
Jc wil wel dat die geen diet horen
Die gerne plegen der eren
Ende haren syn dair toe keren
Dat sy leuen in heuscheiden
Nv hoort ic sel v voort besceiden
Den syn des woorts na dit prologe
Mer ic bid v so wat ic toge
Hoort die woorden ende merct den syn
Onthout dair leit veel wijsheit in.
HEt was op enen pijnxster dach
Dat men woude ende velde sach
Groen staen myt louer ende grass
Ende menich vogel blide wass
Mit sange in hagen ende in bomen [fol. 2r]
Die crude sproten wt ende die bloemen
Die wel roken hier ende daer
Ende die dach was schoon ende claer
Nobel die coninc van allen dieren
Had sijn hoff doen kreygiren
Sijn lant al door ende ouer al
Om dat hi waende had hijs geual
Vol hoff te houden myt groten loue
Doe quamen tot des conincs houe
Alle dieren groot ende cleyn
Sonder voss reynaert alleyn
Hi had in thoff so veel misdaen
Dat hi dair niet en dorst comen gaen
Wie quaet doet die scuwet dat licht
Dat seit die scrift al ouer richt
Also dede reynaert dat hoff
Dair hi in hadde krancke loff
Doe al dit hoff versament was
En was dair nyement dan die das
Hy en had te clagen oeuer reynaert
Den fellen mitten roden baert
Nv gatet hier op een clagen
Jsegrym ende sijn magen
Ghingen voor den coninck staen
Jsegrim begonde zaen
Ende sprac her coninck lieue heer
Door v edelheit ende door v eer
Seide door recht ende door genaden
Ontfermt v der groter scaden
Die my reynaert heeft gedaen
Dair ic dick off heb ontfaen
Grote scande swaer verlies
Voor alle saken ontfermt v dies
Dat hi mijn goede wijff verdoort [fol. 2v]
Ende mijn kijnder so vermoort
Dat hi die beseycte dair sy lagen
Datter geen synt nye en sagen
Ende sijn al gader staet blynt
Nochtant hoende hi my noch synt
Want het was so ver gecomen
Datter een was van op genomen
Ende reynaert soude hebben gedaen
Sijn onscout. ende also zaen
Als die heiligen waren voort gebrocht
Was reynaert anders syns bedocht
Ende ontvoer ons in sijn veste
Heer dat weten noch die beste
Die tot uwen houe sijn al hier
My heeft reynaert dat felle dier
So veel gedaen te leide
Hy en leeft niet diet v seide
Ja al waert al perkement
Dat laken dat men maect te ghent
Men zouts dair in niet connen scyuen
Dit laet ic noch al after bliuen
Mer mijns wijfs laster
En mach niet bliuen after
Noch ongebetert off ongewroken [fol. 3r]
Als ysegrym dese woord had gesproken
Stont op een hondekijn ende hiet corttoys
Ende claechde den coninc in fransoys
Hoe dat so arm was wilen eer
Dattet alles goets en had niet meer
in enen winter in enen vorst
Dan alleen een cleyne worst
Ende hem reynaert die selue nam
Tybert die cater doe voort quam
Al toornich ende spranc inden rynck
Ende seide lieue heer coninck
Om dat gi reynaert zijt so hout
So en is hier nyement ionc off out
Hy en heeft te wroegen voor v
Dat cortoys hier claget nv
Dats ouer mennich iaer gesciet
Die worst was mijn al en clach ic niet
Jc hadze mijnre list gewonnen
Dair ic by nacht quam geronnen
Om mijn beiach in eenre molen
Dair had ic die worst gestolen
Enen slapende molen man
Mer had dair corttoys yet [.]
Dat en was by nyemen dan by my
Het is best dat ontboren sy
Der clagen die cortoys nv doet
Panther sprac dochtet v nv goet
Tybert dat men der clagen ontbaer
Reynaer die is een mordenaer
Ende een treker ende een dief
Hy en heeft nyement also lief
Noch selue den coninc onse heer
Hy en woude dat hi goet ende eer
Veloor. mocht hi dair aen wynnen
Een vet morseel van eenre hennen [fol. 3v]
Wat seg di van eenre sagen
Hi dede gisteren aenden dagen
Een die meeste ouerdaet
Aen kuwart den haess die daer staet
Dat nye enich dier en gedede
Want hi hem bynnen des conincs vrede
Ende bynnen des conincs geleide
Geloofde te leren synen crede
En souden maken goet cappellaen
Ende deden voor sytten gaen
Ende hielten vast tusschen sijn been
Doe begonnen sy al in een
Te lesen ende te syngen bede
Ende riepen beide lude credo crede
Ende my geuiel ten seluen tiden
Dat ic dair verby soude liden
Dair hoorde ic haerre beider sanck
Doe maecte ic derwaert mynen ganck
Mit eenre herder snelre vaert
Dair so vandic meyster reynaert
Die sijn lesse had begeuen
Dat hi vanden eersten had opgeheuen
Ende diende van synen ouden speel
Want hi had kuwart bider keel
En soude hem tlijff hebben genomen
Wair ic hem niet te hulp gecomen
By auentueren ten seluen stonden
Aensiet hier noch die versche wonden
Van kuwart den eellynck
Jc segge v wel heer coninck
Laet gi dit nv ongewroken
Dat v vrede dus is gebroken
Gy en rechtet als v mannen wisen
Men en selt uwen kijnderen niet prisen [fol. 4r]
Hier na ouer mennich iaer
Seker panther gi segt my waer
Sprac ysegrim dair hi stoet
Wair reynaert doot het waer ons goet
Ons allen die gern in vreden leuen
Mer wart hem dit nv dus vergeuen
Hy sel sel noch honen bynnen deser maent
Sulken dies nv luttel waent
Doe spranc op grymbaert die das
Die reynaerts brueders zoen was
Ende sprac myt eenre grymmender tale
Heer ysegrim gi en segt nyet wale
Mer doch het is een out bispel
Dat viants mont sprect selden wel
Wat wijt gi reynaert mynen oom
Jc wil hi henge aen enen boom
By sijnre kelen als een dieff [fol. 4v]
Her ysegrim waert v seluer lieff
Ende ghijt dorst also aen aen gaen
Die den anderen meest had mysdaen
Van mynen oom ende van v
Al en claecht hi niet ouer v
Mer wair hi also wel te houe
Ende stonde hi so wel in sconincs loue
Her ysegrim als gi doet
Ten soude hem niet duncken goet
Ende gi en blijft niet ongewroken
Dat gi mynen oom dus hebt beropen
Dicke ouer v felle tanden
Ende hem gedaen hebt dick veel scanden
Dat hijs niet en conde verandwoorden
Sijns vrienden dies nyet gern en hoorden
Gi heb ten mennich werff bedrogen
Meer dan ic seggen soude mogen
Mer doch wil ic v zommich punt bewisen
Gi mysdeilde hem aen der pladyzen
Die hi v werp al vander kerren
Doe gi hem navolchde van verren
Ende die goede pladizen op laset
Dair gi selue mede aset
En gaeft hem dair off groot noch cleyn
Dan der pladisen graet alleyn
Die gi hem tegen brocht
Om dat gijs seluer niet en mocht
Ende also dedi oec vanden baeck
Die vet was ende van goeden smaeck
Dien scoot gi al in v buuckzeel
Doe reynaert eyschde v sijn deel
Ende oec had gegeten gern
Andwoorde gi hem tot uwen schern
Reynaert scone iongelinck [fol. 5r]
Die visch dair den baec aen hynck
Dien liet gi lopen door v zet
Reynaert was des lutel te bet
Dat hi den goeden baeck wan
Jn sulker wijs datter een man
Quam. dien werp in enen zack
Dair hi en myt groten anxt wt brack
Ende was wel na op die doot
Dit mysual ende desen noot
Heeft reynaert geleden door ysegrim
Ende twee warff noch in meerre pijn
GHi heren dunct v dit genoech
Nochtant ist meerre ongeuoch
Dat gi laet clagen ouer sijn wijff
Die reynaert al hair lijff
Heeft gemynt so doet hi haer
Ja het is langer dan zeuen iaer
Dat mijn oom heeft hair trouwe
Off dan vrouwe ersswijn die vrouwe
Dair mijn eynde door huescheide
Reynaert synen wille dede
Wats dan sy was te vreden ende cort genesen
Wat clage soude dair meer off wesen
Wair ysegrim hier hi souds ontberen
Hy doet hem selue luttel eren
Dat hi sijn wijff aldus bedraecht
Ende sy selue niet en claecht
Nv maect hier kuwaert die haze
Een clage ende een vijsuase
Off hi sijn less niet en lass
Reynaert die sijn meyster wass
Most hi sijn scolier niet slaen
Dat wair onrecht ende mysdaen
Ende wennen hem van sijn tuusscherien [fol. 5v]
Jc segt openbair ic wilt wel lyen
Nvmmer en leerden sy te degen
Nv claecht cortoys dat hi had vercregen
Myt pinen een goede worst
Die clage die wair best geuorst
Ja hoordi wel sy was gestolen
Hi en hads geleert in geenre scolen
Male quesijt male perdijt
Mit recht so wartmens qualic quijt
Dat men qualic heeft gewonnen
Wie sel reynaert des vergonnen
Dat hi gestolen goet vanct an
Yement die recht sceiden can
Tis reden die hem rechts verstaet
Dat hi dieflic goet aen vaet
Ja dyent van edelre hoger geboort
Also wel alst mynen oom toebehoort
Al had hi al cortoys gehangen
Doe hi hem myt diefte had beuangen
Hi en had daer niet veel aen mysdaen
Dan tegen die croon had gegaen
Te rechten buten oorlofs ons heren
Dair om liet hijt den coninck teren
Al heeft hijs crancken danck beiaget
Wat scaet hem al is hier beclaget
Reynaert is een gerechtich man
Die geen onrecht gedogen en kan
Ende dair om haet hi die quade
Ende hi leeft bij sijns meysters rade
Want synt die coninck dede
Roepen. ende kundigen mede
Synen vrede. socht hi op nyement geen beiach
Hy en et mer eens op enen dach
Ende leeft recht als een clusenaer [fol. 6r]
Naest synen liue draecht hi een haer
Ende castijt sijn lichaem seer
Jn enen iaer off in meer
En had hi vleysch wilt ofte dam
Dat seide een die gisteren van hem quam
Mapertuus heeft hi begeuen
Sijn casteel ende heeft verheuen
Een cluse dair hi licht in
Ander beiach noch anders gewyn
Waen ic wel dat hi niet en heeft
Yet of niet dair hi of leeft
Bleeck ende mager is hi van pinen
Honger ende dorst ende swaer termynen
Doget hi voor sijn sonden
Recht in desen seluen stonden
Dat grymbaert stont in deser talen
Sagen sy neder wart ten dalen
Cantecleer comen geuaren
Ende brochten op eenre baren
Een dode henne ende hiet coppe
Die reynaert had biden croppe
Den hals ende heeft off gebeten
Dit most nv die coninck weten
CAntecleer die quam voor gaende [fol. 6v]
Mit synen vederen zeer slaende
Aen elliker zide vander baren
Gyngen twee hanen die droeuich waren
Die een haen heet cantecleer
Dair na geheten wart wilen eer
Vrou alente hair goede haen
Die ander hiet na mynen waen
Die goede haen craeyaert
Die stoutste die men vant
Tusschen hollant ende ordanen
Ellic van desen voorseiden hanen
Droech wyeroock ende stallicht
Die beide lanck waren ende richt
Die waren coppens brueders twee
Ende riepen wach ende wee
Om haerre zuster coppens doot
Sy dreuen rouwe ende droefheit groot
Pijnte ende sproete drogen die baer
Hem was te moede herde swaer
Om coppen die sy hadden verloren
Men mochtse herde ver horen
Haerre beider kermynge
Aldus quamen sy in tgedynge
Cantecleer spranck inden rijnck
Ende seide lieue heer coninck
Hoort na my door v genaden
Ende ontfermt v der groter scaden
Die my reynaert heeft gedaen
Ende mynen kijnderen die hier staen
Dies zeer hebben haren onwille
Ten inganck van aprille
Als die wijnter leden was
Ende men sach louer ende gras
Scoon bloeyen ende staen groen [fol. 7r]
Doe was ic fier ende harde coen
Van mynen groten geslachte
Jc hadde der ionger sonen achte
Ende dochteren schoon zeuen
Die al wel lusten te leuen
Die mijn wijff coppen die vroede
Herde wijsselic opvoede
Sy waren vet ende sterck
Ende gyngen te samen in een perck
Dat was besloten myt eenre mueren
Dair bynnen stont eens monics scuere
Dair sess stercke hond toe hoorden
Die mennige dieren den pels scoorden
Des waren mijn kijnder onuervaert
Dit benyde die dieff vos reynaert
Dat sy so vast waren dair bynnen
Ende haerre geen en const hi gewynnen
Reynaert die felle gebuere
Hoe dick ghinc hi om die muere
Ende leide om ons sijn lagen
Ende als hem dan die honde zagen
Setten sy hem aen myt alre cracht
Ende eens doe was hi op die dracht
By auentueren after lopen
Dair zach ic hem een deel becopen
Sijnre dieften ende synen rooff
So dat hem synen pels stooff
Nochtant ontquam hi bi beraet
Van danen datten goede verwaet
DAer mede waren wijss lange quijt
Synt quam hi als een heremijt
Reynaert die moordadige dieff
Ende bracht myt hem enen brieff
Te lesen lieue heer coninck [fol. 7v]
Daer v selfs zegel aen hynck
Doe ic den brief had gelesen
Docht my dair in gescreuen wesen
Dat gi had koenlike
Ouer al v conincrike
Alle dieren gegeuen vrede
Ende oec allen vogelen mede
Oec brocht hi my een ander maer
Ende seide ons dat hi waer
Een begeuen clvsenaer
Ende leefde in penitentien swaer
Hi had ontfaen om die sonden sijn
Hi toonde my pelse ende slavijn
Die hi brochte van elemaer
En dair onder had hi een scerpe haer
Doe sprac hi dus her cantecleer
Nv mochdi wel voort aen meer
Van my sonder sorge leuen
Want ic heb voor aen begeuen
Alle versch vleysch ende sout
Want ic bin worden so out
Dat ic mijnre zielen moet telen
Ende ic wil v god beuelen
Jc ga dair ic heb te doen
Jc heb noch sext ende noen
Ende vesper te lesen vanden dage
Doe nam hi onder enen hage
Synen wech tenen gesceyde
Ghinck hi al lesende synen crede
Doe was blyde ende onverueert
Ende ghinc tot mynen kinderen weert
Ende was so wel sonder hoede
Dat ic alle myt mynen broede
Wanderen ghinck buten der mveren [fol. 8r]
Dair ons geuielen quaed auentueren
Want reynaert had geleit sijn lage
Ende quam gecropen wt eenre hage
Ende heeft ons die poorte onder gaen
So dat hi mijnre kijnderen zaen
Een heeft geprijnt wtten getale
Dat leide hi doe in sijn male
Dair ons groot mysual doe naecte
Want synt dat hi der een smaecte
Jn synen gierigen vuylen mont
En konde iager noch hont
Ons bewaren noch bescermen
Heer coninc laet v dit ontfermen
Reynaert leide sijn lagen
Beide bi nachte ende bi dage
Ende beroofde mijn kijnder
So veel dat tgetal is te mynder
Dan tgewoen was te sijn
Dat die vijftien kijnder mijn
Sijn gedegen al op vier
So na heeft die valsche gier
Reynaert in synen beck verslonden
Noch gisteren was hi mitten honden
Mijn dochter ontiaget coppen die mare
Die hier doot leit op die bare
Dit clage ic v myt groten zeer
Ontfermt v mijns her coninc heer
DJe coninc sprac hoordi hier her das [fol. 8v]
V oom die een clusenaer was
Heeft geuast sulke karynen
Leef ic een iaer het sel hem hem aenschinen
Nv hoort heer cantecleer
Wat sel deser talen meer
V dochter leit hier verslegen
Dair willen wy eens doden recht me plegen
Want wi en mogense niet langer houwen
Want wi willent gode laten gewouwen
Ende doen vigelie voor hoor ziel singen
Dair na willen wise brengen
Ter eerden myt groten eren
Dan zel wi ons myt desen heren
Beraden ende ons bespreken [fol. 9r]
Hoe dat wi ons best mogen wreken
Op reynaert van desen moort
Doe hi geseit had dese woort
Geboot hi iongen ende ouden
Dat sy vigelie singen souden
Sijn gebet was schier gedaen
Doe ginck men dair aen slaen
Van placebo domino
Ende die veerss dair toe also
Jc seide v meer mer twair te lanck
Ende die responsen die dair toe hoorden
Dair om cort ic desen worden
Doe die lessen ten eynden strecten
Ende die psalmen mitten collecten
Was die commeda gelesen myt besceit
Ende sy was in dat graff geleit
Dair op een mermer steen die was
Gepolijst als een gelass
Mit letteren groot dair in gehouwen
Dat men claerlic mocht aenscouwen
Wie dair onder lach begrauen
Dus spraken die boecstauen
Coppe cantecleers wijff die beste
Die ye eyer leide op neste
Off die myt voeten const gescrauen
Die leit onder desen serck begrauen
Reynaert die fel diese verbeet
Sonder bescheit myt valschen lagen
Sy willen dat alle die werelt weet
Op damense te meer mach beclagen
Aldus nam dit gescrift een eynde
Die coninck ontboot alle die hi kende
Wijs van rade om hem te bespreken
Op reynaert van deser ondaet [fol. 9v]
Doe andwoorde also die raet
Dat sy den coninc voor tbeste rieden
Dat hi reynaert soud ontbieden
Dat hi door scade noch door vrome
Des niet en laet ten houe hi come
Totten coninck tsyne gedynge
Ende men hier off sonderlinge
Brwn die boodscap soud doen laten
Des was die coninc al van staden
Ende mitten wisen wel beraden
Ende sprac tot brunen den beer
Her brwn ic zegge v als een heer
Dat gi dese boodscap doet
Mer vmmer ziet dat gi v hoet
Want reynaert is fel ende quaet
Ende weet mennigen losen raet
Hi sel v smeken ende liegen
Mach hi. hi sel v bedriegen
Ende honen of te schern driuen
Ay lieue heer laet dat bliuen
So geeff my god ongeual
Off my reynaert yet honen sal
Jc en sel hem weder dat in wriuen
Dat hi aen tkortste eeynd sel bliuen
Dus schiet hi blide ende vro van daen
Mer eer hij keert selt anders gaen
NV is brwn op die vaert
Stout van moede ende onueruaert
Datten reynaert honen soude
Door dat doncker vanden woude
Quam hi gelopen in eenre woestijn
Dair reynaert die pade sijn
Dick had gehouden om sijn beiach
Besiden der woestynen lach [fol. 10r]
Een wech hooch ende lanck
Dair most bruun synen ganck
Te mydde duer recht maken
Soude hi tot mapertuus geraken
Reynaert die had mennich huus
Mer dat casteel tot mapertuus
Was dat beste van synen borgen
Dair lach hi in als hi was in zorgen
Off myt eniger noot beuaen
Nv is bruun so lang gegaen
Dat hi tot mapertuus is comen
Ende heeft die poort gesloten wonden
Dair reynaert wt plach te gaen
Doe ginck hi voor die barbecaen
Neder sitten op sinen stert
Ende riep si di in huus reynert
Jc bin bruun des conincs bode
Hi heeft my gesworen bi sinen gode
En coomt gi niet totten gedynge
End ic v niet myt my en brynge
Recht te nemen en te geuen
Dattet v costen sel v leuen
Ende men sel v hangen ende setten op een rat
Reynaert ic rade v dat
Trect myt my te houewaert
Dit verhoorde wel reynaert
Die bynnen voor die poorte lach
Dair hi dicke te leggen plach
Om die warmte vander sonnen
Als bruun die tael had begonnen
Hoordse ten eersten wel reynaert
Ende hi trat bet in sijn hol waert
Want mapertuus dat was al vol
Hier een gat ginder een hol [fol. 10v]
Nau crom ende lanck
Ende had mennigen wtganck
Die hi ondede sloot ende ontsloot
Als hi vernam dats hem was noot
Wanneer hi enige proy brochte
Off als hi wiste datmen hem sochte
Om ondaet die hi had mysdaen
So ontliep hi sijn vianden saen
Jn sijn heymelike hagedochte
Dat hem nyement vinden en mochte
Ende dier had hi gemaect so veel
Dattet mennigen dieren ginck wtten speel
Dier in verdwaelden dair hise beliep
Mennich pensen hooch ende diep
Docht nv reynert hoe hi den beer
Dien myt woorden ouerliep so zeer
Alre best tot spotte dreue
Ende selue in die eer bleue
NA desen gedochten hi wt trat [fol. 11r]
Tot brunen den beer ende sprac
Brwn oom wellecoom mot ghi wesen
Jc heb ter stont vesper gelesen
Dat dedet dat ic vluchts niet en quam
Doe ic v tale eerst vernam
Sijt wellecoom oom lieue vrient
Hy en heeft v niet wel gedient
Ende ic en weets hem genen danck
Die v desen berch lanck
Dede ouer comen dats my leet
Want gi zijt so muede dat v sweet
Wt uwen lijff loopt ic ziet
Ende al en waerdi hier comen niet
Jc wair te houe comen morgen
Mer nv bin ic myn in zorgen
Dat ic v weet hier so by
Want uwen vroeden raet die sal my
Te houe hoop ic helpen zeer
Ende want die coninc onse heer
Ghenen mynderen bode dan v
Want naest den coninck zi di nv
Die edelste ende die meeste van loue
Van alden lande. ic wilde wi te houe
Nv waren. want my ducht mijn waen
Dat ic niet en sel mogen ontgaen
Want ic heb gegeten so veel
Dat mijn buuck en mijn keel
My duncken spliten ic bin so sat
Het was nywe spise die ic at
Dair om nam icker veel te meer
Wat aet gi reynaert seid die beer
Dat v so zade. oom wat ic at
Wat holp v dat. al seid ic v dat
Jc at een cranck haue [fol. 11v]
Een arm man en is geen graue
Dat moechdi aen my wel weten
Wi arme lude wi moeten eten
Wisten wi raet dat wi nootste aten
Grote varssche honich raten
Die moet ic eten door den noot
Mer si maken my den buuc so groot
Als ic se in heb en can gedueren
Brwn sprac in corter vren
Help doer die doot reynaert
Maect gi den honich so onwaert
Honich is een zuete spise
Die ic voor allen gerechten prise
Ende voor allen spise mynne
Lieue neue help my dats ics gewynne
Reinaert wel lieue zuete neue
Also lange als ic leue
Wil ic sijn v getruwe vrient
Jst dat gi my vanden honych dient
BRwn oom ic waen gi hout v spot
Jc en doe neue so help my got
Jc soude myt v spotten node
Jst v eernst sprac die rode
Dat segt my mooch di honich eten
Jc sels v so vol doen meten
Gi en aets nye so veel bi uwen
Waen ic v huld dair meed verdienen
Mit my tienden hoe soud dat wesen
Reynaert hout uwen mont van desen
Ende zijt des seker ende gewis
Al dat honich dat nv is
Tusschen hier ende portegael
Aet ic wel tot enen mael
Reynaert sprac oom wat seg di [fol. 12r]
Een kerl heet lanfreit woent hier bi
Hy heeft honichs so veel twaren
Ghi en aets niet op in drien
Dat sel di hebben in v gewout
Wil di my helpen end wesen hout
Tegens mijn vianden in sconincs hoff
Des dede hi hem een zeker geloff
Ende swoer bi sijnre truwen dat
Woude hi hem honichs maken sat
Des hi en koene ontbieden sal
Hy soude hem wesen ouer al
Getruwe vrient ende goet geselle
Hier om loech reynaert die felle
Ende sprac oom wair v also na by
Dusent nobel als die honich sy
Al woudijs hebben zeuen amen
Dese woorde bruun zeer wel bequamen
End loech dat hi wel na screyde
Doe docht reynaert ende seide
Valt my ic salt v noch huden laten
Dair gi lachen sult te maten
Reynaert sprac hier en dooch geen langer staen
Hoe qualic dat ic oec mach gaen
Jc moet door uwen wil pinen
Rechte truwe moet vmmer schinen
Die ic myt gunsten tot v drage
Jc en weet onder alle myne mage
Nyement dair ic my dus om moyde
Dess dancte hem brwn want hem vernoyde
Dat hijt maecte also lanck
Nv ga wi oom enen snellen ganck
Ende volcht my na al desen pat
Jc sel v dess honychs maken zat
Van also veel als gi moget dragen [fol. 12v]
Mer reynaert meende van groten slagen
Dit was dat hi hem behiet
Mer die katijff en versyndes niet
Wair reynaert die tael weynde
Hi volchde na recht als die blynde
Die hem inden put laet leyden
So lang gingen si onder hem beiden
Dat sy tot lantfreits bynnen den twn
Quamen. doe verblide hem brwn
Mer het is dic also gesciet
Dat hem die mennich verblijt om niet
Nv mochedy horen van lanfreit
Hi was ist wair dat men my seit
Een tymmerman van groten loue
Ende had bynnen synen houe
Een eyck gebrocht wtten woude
Die hi des anderen dages clouen soude
Ende dair had hi twe beitelen in geslagen
Als tymmerlude gerne plegen
Ende had een eynd ondaen wide
Des was reynaert harde blide
Want dat was recht na sijn begeer
Al lachende sprac hi totten beer
Merct nau toe ende neems wel goom
Al hier in desen seluen boom
Js honichs wtter maten veel
Prueft mocht dijs in uwe keel
Ende in uwen buuck yet brengen
Nochtan sel di v seluen dwingen
Al duncken v goet die honich raten
Neemter vmmer niet bouen maten
So dattet uwen liue yet deert
Want ic wair dair mede onteert
Wel lieue oom mysquaem v yet [fol. 13r]
Reynaert neue en sorcht niet
Waendi dat ic bin onvroet
Maet is tot alle spele goet
Ghi segt wair sprac reynaert
Wair om bin ic oec veruaert
Gaet toe gereet ende crupet in
Brwn die docht om sijn gewin
Ende liet hem also verdoren
Dat hi thooft al ouer die oren
Ende sijn vorste twe voeten in stack
Reynaert pijnde hem dat hi track
Die beitelen beide wtter eken
Dair en halp brwn scelden noch smeken
Hi bleeff geclemmet inden boom
Aldus heuet die neue den oom
Gebrocht myt loosheit in sulker achten
Dat hi myt konsten noch myt crachten
Wtten boom en const ontgaen
Want mitten hoofde stont hi geuaen
WAt raedi brunen nv te doen
Dat hi sterck is ende koen
Ten sel hem niet helpen mogen
Hy siet wel dat hi is bedrogen
Hi began te hulsen en te hulen [fol. 13v]
Ende mitten afstersten voet te trappen
Ende maecte so groot geluut
Dat lanfreit mitter haest quam wt
Ende hem had wonder wat wesen mochte
Enen scerpen haec hi myt hem brochte
Op auentuer oft wair noot
Brwn lach in anxte groot
Ende die cloue die hem so neep
Hi tooch hi worstelde ende peep
Mer dat was pijn om niet gedaen
Hi en waende nvmmer meer tontgaen
Reynaert die sach van verre toe
Lanfreit comen ende sprac doe
Brwn ist honich goet hoe staet
Etes niet te veel het wair v quaet
Gi en soud te houe niet mogen gaen
Hier coomt lanfreit hi sal v slaen
Saen nv schencken had dijs gegeten bet
Het is goet dat men die spise wel net
MJt deser talen ghinc reynaert [fol. 14r]
Weder tot synen casteer waert
Doe quam lantfreit ende vanden beer
Geuaen doe ginck hi lopen zeer
Dair hi wist sijn gebueren naest
Ende riep aldoe mitter haest
Jn mijn hoff is een beer geuaen
Dese maer spranc wt wel saen
Jn dorp en bleef oec wijf noch man
Ellic liep aldat hi lopen can
Ende droegen myt hem haer weer
Lanfreit volchde een groot heer
Sulc droech een loet sulc eer raeck
Sulc een besom sulc een twij staeck
Ende sulc een vlegel wt sijn werck
Selue die paep vander kerck
Die droech selfs enen cruus staff
Die hem die coster node gaff
Selue die coster droech een vaen
Den armen bruun mede te slaen
Des papen wijff vrou Julocke
Quam myt haren spinrocke
Dair si des daechs om had gesponnen
Dair quamen sulcke quenen geronnen
Die nau van ouder had twee tande
Nv nakede brwn veel scande
Dair hi stoet in ongeual
Doch sette hi al tegen al
Doe hi tgeruft so groot hoorde
Ende tooch so dat hi scoorde
Van synen aengesicht die huut
Dus brocht hi thooft myt pinen wt
Dair bleuen die oren ende beide die lier
Nyeman en sach leliker dier
Dat bloet hem ouer die oren ran [fol. 14v]
Al brocht hi thooft wt nochtan
Eer hi die voeten wt cond gewynnen
Bleuen alle sijn clawen dair bynnen
Ende sijn ruge hantscoen beide
Die vaert quam hem tot groten leyde
Want hi en waende te gaen nemmermeer
Want die voeten deden hem so zeer
Ende hi en mocht vanden bloede niet sien
Ende lantfreit quam tot hem mittien
Die paep myt alle sijn prochiaen
Ende te steken wel gedichte
Op dat hooft ende bi sijn aensichte
Hi ontfenck mennigen steeck ende slach
Dair bi wachs hem wie so mach
Heeft een scande ende ongeual
Ouer hem so wil dat volc al
DJt scheen aen brvnen wel
Si waren hem alle had en fel
Dair wasser geen so cleen
Huge mitten crommen been
Ende ludolf mitter breder nese
Seer wreet waren hem aldese
Die een had enen verheuen cloot
Die ander een lootwerper groot
Dair hi al om mede ghinc slingeren
Her bertout mitten langen vingeren
Lantfreit ende oterum lang tee
Dese deden brunen seer wee
Ende meer pijn dan dander deden
Deen had een haec van scerpen sneden
Ende dander had een lange loete
Baerdeloge ende auesoete
Abelquack ende vrou baue
Ende die paep myt synen cruus staue [fol. 15r]
Ende vrou Julocke sijn wijff
Dese stonden al na brvnen lijff
Ellic stac en sloech al dat hi conde
Brwn suchte ende stan myt gronde
Ende nam dat men hem gaff
Die paep liet den cruus staff
Dicke gaen omtrent sijn hals
Die coster maecte hem oec zeer mals
Mitter vanen die hi myt hem brachte
Mer lantfreit maecte tmeeste crachte
Want hi was die edelste van geboorten
Vrou Julocke vander after poorten
Was sijn moeder. ende sijn vader
Was. macop die stoppel maker
Een stout man dair hi was alleen
Brwn most van mennigen steen
Een worp gemueten ende ontstaen
Voor hem allen sprac doe saen
Lantfeits brueder myt eenre ameyde
Dien hi brunen opt hooft leyde
Ende gaff hem enen groten slach
Dat hi en hoorde noch en sach
Ende verspranck vanden groten slagen
Tusschen der ryuieren en der hauen
Jn een trop van ouden wyuen
Ende werpper een getal van vyuen
Jn een ryuier die dair liep
Die beide wijdt was ende diep
Deess papen wijff wasser een
Des was des papen bliscap cleen
Doe hi sijn wijff sach in die vliet
Hem en luste langer niet
Brwn te steken off te slaen
Hy riep edel prochiaen [fol. 15v]
Ghinder drijfft vrou Julocke
Beide myt pelse ende myt rocke
Nv toe dien hair helpen mach
Jc geef hem jaer ende dach
Vol paerdoen ende recht oflaet
Van alle sondeliker daet
Beide man ende wijff
Lieten brunen den catijff
Leggen mat ende ouer doot
Ende gingen dair die paep geboot
Als brwn sach dat die lieden
Altemael van hem scieden
Ende trecken gingen ouer dat oude wijff
Spranc hi in twater heen ginc hi driuen
Ende swymmen mitten liue
Doe maecten die dorpers groot geruchte
Hi dreef heen myt crancker luste
Ende liepen hem na seer gram
Dat was om niet want hi ontquam
Des waren die dorpers tongemake
Sy riepen hem na myt leliker sprake
Coomt heer keer weder oorloos dieff
Dat brwn svam dair hi besief
Den meesten stroom ende lietse kallen
Tot dien dat hem was geuallen
Was hi blide dat hi ontginck
Hi vlocte den boom die hem so vinck
Dat hi dair beide sijn oren liet
En reynaert mede dien verriet
En so diep in dede crupen
Dair hem lantfreit vant ter stupen
Dien so zeer mishandelen dede
Jn aldustaniger gebede
Js hi wel een mijl gedreuen [fol. 16r]
Van dair die dorpers waren bleuen
Doe wart hi moede ende seer beswaert
Dat hi croop te lande wart
Ende ginck leggen rusten opten oeuer
Nye en saech di enen droeuer
Hi croonde seer ende stan
Dat bloeyt hem ouer die oren ran
Wanneer hi thooft yet verdroech
Hi lach mitten lancken ende sloech
Als een die den aden wacht
Nv hoort wes reynaert was bedacht
Eer hi van lantfreit was gegaen
Had hi een vet hoen geuaen
Dat hi heymelic myt hem droech
Buten weechs daert eenlic was genoech
Dat voor nyement dorste rvmen
Doe hi dat hoen al totten plumen
Had geleit al in sijn mael
Ghinc hi neder waert ten dael
Want hi begeerde die ryuier
Dat sweet liep hem ouer die lier
Van lopen dat weder was heet
Hi was so blide dat hi en weet
Hoe geberen van bliscap groot
Van hope dat die beer wair doot
Hi sprac nv heb ic nv heb ic wel geuaren
Die my te hooff meest soude deren
Die heb ic doot in desen dage
Nochtant waen ic des sonder clage
Ende sonder wan gunsten bliuen
Jc mach myt recht wel bliscap driuen
REcht myt desen sach reynaert [fol. 16v]
Neder ter riuieren waert
Ende sach wair brwn lach die beer
Doe bedroefde hi hem alte zeer
Dat hi te voren was verblijt
Nv heeft hi toorn had ende nijt
Dair eerst genuecht ende bliscap was
Och onbekende onsalich dwas
Vuyl keerl lantfreyt sprac hy
So wair du biste god scheyn di
Dattu dus goede spise dus vet
Die mennige man so gern et
Di aldus hebs laten ontgaen
Die di te voren was geuaen
O wi lantfreit verscouen druut
Hoe rikelic eens beren huut
Hebste verloren in desen dage
Dus sceldende ende myt deser clage
Js reynaert ter riuieren comen
Dair hi brvnen heeft vernomen
Gewont bebloeyt sieck ende cranck
Dess mocht hi reynaert weten danck [fol. 17r]
Dien in dier droefheit sach gern
Doe sprac hi aldus tot sinen schern
Sire priestere dieux vous saluut
Wildi reynaert den rybaut
Den roden scalc dat felle dier
Bescouwen so ziet en hier
Hebdi tot lantfreits yet vergeten
Jc wilt hem gern laten weten
Heb di hem oec niet wel betaelt
Sijn honich roten die gi hem staelt
Dat is v een lelike saeck
Wast honich oec van goede smaeck
Jc weets noch meer inden seluen coop
Lieue segt my eer ick loop
Jn wat oorden wil di v doen
Dat gi draecht dat rode caproen
Wair si di monick of si di abt
Hi heeft al na uwen oren gehapt
Die v die crune heeft gescoren
Ghi hebt uwe top verloren
Ende uwe hantscoen of gedaen
Jc waen gi wilt singen gaen
Van uwer complete dat getide
Dit hoorde brwn ende was onblide
Wat mocht hi doen hi en konds niet wreken
Hi liet hem synen spreken
Ende sloech weder in dat ryuier
Hy en wilde van desen fellen dier
Niet meer horen die ouer tael
Hi swam neder wart ten dael
Mitten stroom an dat ander lant
Nv ist hem zeer zorchelic bewant
Hoe hi te houe comen sal
Want hi had verloren al [fol. 17v]
Dat vel van beiden voeten voren
Ende die claeuwen ende die oren
Al sloech men doot hi en cond niet gaen
Doch most hi die vaert bestaen
Ende al en wist hi niet wel hoe
Nv hoort hoe hi hem eerst ginc toe
Hy zat ouer sijn hammen
Ende began myt groten scanden
Te rutselen ouer synen stert
Ende als hi des moede wart
Doe weyntelde hi licht voort twee mylen
Dit dede hi so lange wilen
Mit pinen dat hi te houe quam
Ende alsmen brwn dair vernam
Also berecht van verre comen
Wart dair getwiuelt vanden vromen
Wat dair geweyntelt quam also
Die coninck verkenden ende was vro
Ende sprac. dits brwn mijn sergant
Deus wie heeften dus genant
Wie heeft hem thooft gemaect so root
Hi is gewont al totter doot
Jn wat gelage is hi geraect
Mit desen is brwn bi geraect
Voorden coninc ende sprack
Jc clage v heer dit ongemack
En bid v dat gi my wreech hier
Ouer reynaert dat felle dier
Die my beide mij beide mijn voeten voren
Ende mijn wangen ende mijn oren
Verliesen dede bi synen rade
Die coninc sprac heer god genade
Hoe dorst dit doen die felle reynaert
Nvmmermeer en moet ic sweert [fol. 18r]
Gorden aen my noch dragen croon
Heer brwn ic en sel v schoon
Wreken. gi sels my weten danck
Doe ghinc hi wilen lanck
Te rade myt alle sijn baroen
Te wreken reynaerts grote ondaet
Doe droech ouer een die raet
Beide ionck ende oud
Dat men anderwerff ontbieden soud
Dat hi vmmer te houe quame
Ende recht gaue ende name
Van allen eyssche ende van alre clage
Ende tybaert die cater die boodscap drage
Tot reynaert want hi is vroet
Desen raet docht den coninck goet.
LJoen die coninck sprac. her tybaert
Gaet ende gi weder keert
Segt reynaert dat hi com
Dese heren seggen zom
Al is hi anderen dieren fel
Hy belooft v herde wel
Ende doet gerne dat gi hem raet
En doet hijs niet het is hem quaet [fol. 18v]
Ende men sellen derdewarff dagen
Te scanden alle sijn magen
Ende ouer hen rechten myt ongenaden
Ay heer coninck die v dit raden
En hebben niet lieff mijn vrome
Wat sal ic doen alsic dair come
Door my en doet men of en laet
Seynt dair een ander dats mijn raet
Want ic bin een cleyn dier
Brwn die sterc is ende fier
En conste reynaert niet verwynnen
Jn welker wijs sel ics begynnen
Neen wats dan her tybeert
Ghi sijt wijs ende wel geleert
Al en si di niet groot wats dan
Het is mennich die myt listen can
Meer dan sulc myt crachten doet
Tybert sprac na dat wesen moet
Heer so moetics bestaen
Te goede so moetet my vergaen
Mer my is harde swair te moede
Tybert maecte hem wech myt spoede
Ende tooch te mapertuus waert
Dair hi sel vijnden reynaert
Hy zach van verre ende vernam
Wair sinte mertens vogel quam
So riep hi al heyl edel vogel
Keer herwaert dinen vlogel
Ende vlicht tot mijnre rechter zide
Die vogel vlooch ende nam sijn lijde
Op enen boom die hi dair vant
Ende vlooch tybert ter luchter hant
Dit maecte tybaert quaet gemoet
Ende hi ducht te hebben ontspoet [fol. 19r]
Mer had die vogel ter rechter side
Geulogen so wair hi blide
Ende van goeden geluc in waen
Des hi nv is al ontgaen
Nochtans dede hi als die mennich doet
Ende maecte hem seluer goede moet
Dan hem dat hert van bynnen was
So lang liep hi den draff
Den wech en was hem niet een caff
Dat hi quam te mapertuus
Ende vant reynaert voor sijn huus
Alleen staende verweendelike
Doe sprac tybert god die rike
Moet v goeden auont geuen
Die coninck dreiget v van tleuen
En coomdi niet hooff myt my
Reynaert wellecome gi
Tybert neue recht wellecome
God geeff v geluc ende vrome
Seker des gan ic v wael
Wat coste rernaert scone tael
Al seyt sijn tonge wel
Sijn hert dat is van bynnen fel
Dat sel wel schinen eer si sceiden
Reynaert sprac neue onder ons beiden
Willen wi beide te houe waert
Mer tauont wil ic sijn v weert
Tot morgen dan ga wi mitten dage
Jc en heb onder alle myne mage
Tybert dair ic my toe verlaet nv
Also wel als ic doe tot v
Hier quam brwn die vraet
Hy toonde my so quaet gelaet
Ende hi docht my so sterck [fol. 19v]
Dat ic niet om dusent merck
Den wech myt hem oec had bestaen
Mer neue ic wil wel myt v gaen
Morgen mitter dageraet
Dat dunct my den besten raet
Tybert sprac twair beter dat wi
Nv te hant gaen dat duncket my
Te houe waert onder ons beiden
Want die maend schijnd aender heiden
Also licht oft wair schoon dach
Jc waen dat nyement en sach
Beter weer tot onser vaert
Neen lieue neue sprac reynaert
Sulc mocht ons bi dage moeten
Hi soude ons herde scoon groeten
Quaem hi bi nacht in ons gemoet
Hi en dede ons nvmmer goet
Dair om blijft te nacht myt my
Tybert sprac wat soud wy
Eten off ic hier bleue
Reynaert wel lieue neve
Hier is goede spise quaden tijt
Gi moget eten begeer dijt
Goede vette honich raten
Versch ende goet bouen maten
Wat seg di tybert moechdise yet
Tybert sprac ic en machse niet
Hebdi anders niet in thuus
Gaef di my een vette mws
Dair mede wair ic wel bewaert
Een vette muys sprac reynaert
Goede tybert wat seg dy
Hier woont een paep vaste by
Dair staet een schuer aen sijn huus [fol. 20r]
Dair in sijn so veel mwys
Dat si niet dragen soude een wagen
Hoe dick hoor ic den paep clagen
Dat si hem doen so groten scade
Och reynaert neue op genade
Ende op truwen leit my daer
Ja tybert seg di my waer
Wildi mvsen myt goeden wille
Reynaert maect des een gestille
Jc myn muse bouen alle saken
En weet gi niet mvse smaken
Bet dan enich venysoen
Ende wildi mynen wil doen
So leid my dair die musen sijn
Dair bi mocht gi die hulde mijn
Hebben. al haddi mynen vader
Doot ende mijn geslacht algader
REynaert sprac gi hout v spot
Jc en doe neue so help my got
Seker tybert wist ic dat
Jc maecte v mvsen tauont sat
Wat reynaert neue dat wair veel
Tybert ic waen gi segt in speel
Jc en doe reynaert bi mijn wet
Had ic een mws en sy wair vet
Jc en gaefse niet om een bisant
So ga wy tybert alte hant
Jc wil v leiden tot eenre stat
Ende maken v van mvsen sat
Eer ic tauont van v sceide
Reynaert neue op v geleide
Ga ic my v al waert te mompelier
Sa ga wi dan wi sijn nv hier
Alte lanck sprac reynaert [fol. 20v]
Dus deden sy hem op die vaert
Ende gingen eer si op hilden
Ter stat dair sy wesen wilden
Dat was tot des papen scwyer
Die myt eenre steenre mwyr
Al om ende om was beloken
Dair reynaert in was te broken
Opten anderen nacht te voren
Doe die paep had verloren
Enen haen die hi hem nam
Hier om was toornich ende gram
Des papen soon metynet
Ende had voor dat gat geset
Een strick des voss mede te vaen
Dus gern wrake hy sinen haen
DJt wiste reynaert wel dit felle dier
Het is beter sprac hi neue al hier
Cruupt in dit selue gat
Ende en weest traech noch mat
Ghi selt dair musen bi hopen gripen
Hoort hoe si van welicheit pipen
Keert weder als gi sijt zat
Jc sel uwes verbeiden voor dit gat
Wi en mogen tauont meer niet sceiden
Mergen ga wi onder ons beiden
Te samen gi ende ic te houe waert
Tybert hoe coomt dat gi spaert
Coomt des off ende laet ons keren
Tot mynen wiue die ons myt eren
Ende myt bliscap sel ontfaen
Wil ic tot desen gaet in gaen
Reynaert neue ist v raet
Dees papen konnen mennigen quaet
Jc bestaets nv herde node [fol. 21r]
Waen tybert gi en waert nye blode
Waen mach v comen desen wanck
Tybert scaemde hem ende spranck
Dair hi in vant seer groot verdriet
Want eer hijt wist was hi int strick
Geuaen biden hals al wast
Dus huufde reynaert synen gast
ALs tybart wart gewaer
Van desen strick was hi in vaer
Hi spranc voort die stric ghinc toe
Tybart most roepen doe
Ende hem seluen door den noot
Hy maude ende maecte gescal groot
Mit enen herden droeuen gelaet
Dat reynaert hoorde buten gaet
Die in sijn hert dreef groot spel
Ende tybert mochdise wel
Die mvse sijn sy goet ende vet
Wist die paep mertynet
Dat gi sijn wilbraet aet also
Hi soude v saus brengen dair toe
So huefschen man is mertynet
Tybert my dunct gi singt als gi et [fol. 21v]
Doet mens ter heren hooff des
Vergaue god die aelmachtich es
Dat ysegrim dair bi v waer
Die felle dieff die moordenaer
Jn sulc gemack als gi nv zijt
So wair mijn hert zeer verblijt
So dic heft hi my lede gedaen
Tybart die niet en kan ontgaen
Lach so lude ende gal
Dat hi thuus verstoorde al
Ende mertynet dair by ontspranck
Die wel lude riep god danck
Ter goeder tijt so heeft gestaen
Mijn strick. want nv dair is geuaen
Die hoenre dieff na mynen waen
Nv toe vergelden wi hem onsen haen
MJt dien woorden scoot hi ten viere
Ende ontstac een stroowisch scyere
Hi wecte moeder ende vader
Ende die kijnder alle gader
Staet op die dieff is geuaen
Doe liepen sy derwaert wel zaen
Alle die inden huse waren
Selue die paep is op geuaren
Vanden bedde al moeder naect
Ende meertynet die is geraect
Tot tybart ende seide hi is hier
Die paep spranc after tvier
Ende greep sijns wijffs rocken
Een offerkeers nam vrou Julocken
En deedse barnen mitter haest
Die paep liep tybart alre naest
Ende ghinc hem mitten rocken slaen
Dair most tybart doe ontfaen [fol. 22r]
Grote slage op elker syden
Mertinet spranc toe myt nyden
Ende sloech tibart een oge wt
Die paep stont al mitter naecter wt
Ende hieff op enen groten slach
Ende doe tybart dat zach
Dat hi vmmer steruen soude
Dede hi eens deels als die boude
Datten paep verghinc te scanden
Beide myt clawen ende myt tanden
Scoot hi den paep tusschen die been
Ende haelde hem dat een
Vanden tween dat ronde dinck
Dat tusschen sijn been hinck
Jn dat budelkijn sonder naet
Desen spronc was den paep quaet
DAt dinck viel neder op die vloer
Vrou Julocke seide ende swoer
Bider zielen haers vaders
Sy woude dattet hair gecost wair algader
Die offerhande van enen iaer
Ende dat dit niet gesciet en waer
Den paep die scande ende die blame
Sy sprac in des duuels name
Most dat strick dat sijn geset
Sich lieue soen martinet
Dit is van dijns vaders gewade
Dit is sijn scande ende scade
Al genase hi vanden wonden
Vmmermeer tot enigen stonden
Blijft hi ten sueten spele mat
Reynaert stont buten voor dat gat
Dair hi alle dese tael hoorde
Hy loech volna dat hi scoorde [fol. 22v]
Dat hem achter craecte sijn tauerne
Hy sprac aldus tot synen scherne
Swiget stille Julocke vrouwe
Laet sincken uwen groten rouwe
Al heeft hi een kul verloren v heer
Dat en scaet hem myn noch meer
Hy sel wel dienen van achter
Ten is der cappellen geen lachter
Dat men lwt myt eenre clocken
Dus trooste reynaert vrou Julocken
Die hair alte zeer myshielt
Die paep en mochte langer nyet
Staen hi viel al in onmacht
Sy hieffen op ende heften gebracht
Te bedde doe ginck reynaert
Weder tot sinen castele waert
Ende liet tybert in groter noot
Hy was in vresen vander doot
Mer doe hi se al onledich sach
Ouer den paep die dair lach
Doe ghinc hi knagen myt groter pynen
So dat hi mitten tanden synen
Dat strick te midden brac ontwee
Doe en wilde hi dair niet letten mee
Hy spranc gereet al wtten gaet
Ende dede hem wech al sijnre straet
Die tot des conincs hoff lach
Eer hi dair quam so wast scoon dach
Ende die son began te rysen
Na haerre ouder wisen
Ende quam na eens arms wichts wise
Quam hi in dat hoff geronnen
Des papen huus had hi gewonen
By reynaerts hulp had hi veel scanden [fol. 23r]
Hem was te broken al sijn lenden
Van slagen mitten enen oge blint
Doet die coninck vernam hi ginc
Dat tybart berecht quam also
Doe was hi toornich ende onvro
Hy dreichde seer den dief reynaert
Die coninck langer niet en spaert
Ende ontboot te rade sine baroen
Wat sy hem best rieden te doen
Dat men reynaert ten rechte brochte
Die dus grote ondaet wrochte
DOe spranc voort grymbaert die dass
Die reynaerts brueders sone wass
Ghi heren sprac hi hier is mennich raet
Al wair mijn oom noch so quaet
Selmen nochtan vri recht voort dragen
So selmen derdewerff oec dagen
Alsmen doet enen vryen man
Ende en coomt hi niet nochtan
So is hi sculdich alle dinck
Die men voorscreuen den coninck
Te houe op hem beclaecht
Wi wil di grymbart datten daecht
Sprac die conick wie is hier
Die een oge off een lier
Off sijn lijff set ter auentuer
Om enen fellen creatuer
Want ic waen hier nyement is so sot
Grymbart sprac so help my got
Jc bin so sot wel ende so coen
Dese boodscap aen reynaert te doen
Heer coninck heer gebie dijt
Nv gaet grymbert ende sijt
Wel verhoet tegen verraet [fol. 23v]
Reynaert is loos fel ende quaet
Ghi behoeft v te wachten wel
Grymbart sprac heer ic sel
Doe ghinc grymbart te maperthuus
Ende vant reynaert in sijn huus
Ende sijn wijff vrou ermelijn
Die sat al bi hair wiegelijn
En lach in die doncker hagedochte
Teerst dat sy spreken mochte
Gruete hi sijn oom ende sijn moye
Laet u niet vernoye
Sprac hi. vanden geruft dair gi in zijt
Mer docht v goet so waert wel tijt
Dat te houe myt my woud comen
Te vertrecken en mach v niet vromen
Dair is so veel ouer v geclaecht
Hier om sy di voor den coninck gedaecht
Ende verbeiden wi mergen dien dach
So seg ic dat v niet en mach
Geen auentuer meer gescien
Ghi selt in drien dagen sien
Al om end om beleit v huus
Ende voort casteel van mapertuus
Een galge gerecht ende een rat
Voorwair seg ic v dat
Beide v kijnders wijff
Sel die coninc doen nemen tlijff
Ende selue en moechdi niet ontgaen
Dair om si ist nv best gedaen
Dat gi te houe myt my gaet
Ghi cond doch so mennich quaet
Dat v licht wel baten mach
Het is dick op enen dach
So veel auentueren geuallen [fol. 24r]
Dan off gi quijt ghinct voor hem allen
Ende si alleen in die scande bleuen
Ghi hebt doch dit meer bedreuen
REynaert sprac gi segt waer
Tis best dat ic myt v ga daer
Want dair is gebrec van mynen rade
Die coninc sel my doch doen genade
Can ic hem onder die ogen zien
Ende ic mijnre talen mach plien
Al had ic noch meer mysdaen
Want thoff en mach buten my niet staen
Dat bedect die coninc wel
Al sijn my nv die zommich fel
Dat en gaet hem niet ter herten in
Want sy en weten raet noch syn
Al die raet sluut meest in my
Jn wat houe oec dattet sy
Dair coningen ofte heren versamen
Dair men subtijt raet sel ramen
Dair moet reynaert die vonde vijnden
Al sijn dair ander dies hem bewijnden
Dat mijn best ende tgaet voren
Nochtant heeft er veel gesworen
Mijn quaetste te doen die nv dair sijn
Dit maect bedruct dat herte mijn
Want dair veel sijn gemeen
Die mogen meer dan ic alleen
Dit heb ic anxt sel my dair deren
Nochtant is beter dat ic dair mitter eren
Te houe myt v trecke neue
Ende reden voor my seluen geue
Dan dat ic wijff ende kijnder liet
Jn anxt. in sorgen. ende in verdriet
Dat al verloren soude wesen [fol. 24v]
Jc genese so ics mach genesen
Wanneer gi wilt so porren wy
Die coninc is te machtich my
Wanneert wesen soude
So most ic doen al dat hi woude
Ende want ic dan niet bet en mach
So en is niet beter dan verdrach
REynaert sprac vrou ermelijn
Jc beueel v die kijnde mijn
Dat gise wel bewaret nv
Ende bouen al so beueel ic v
Mynen ioncsten soen reynaerdijn
Hem staen so wel sijn granekijn
Om synen eynde ouer al
Jc hoop hi my wel sclachten sal
Ende hier is roosteel een schoon dieff
Desen heb ic wel also lieff
Als yement sijn kijnder doet
Doe dy mynen kijnderen goet
Ende gans my god dat ic ontga
So selt my gangen also na
Dat ict v weder sel lonen
Mit sueten woorden ende sconen
Nam reynaert aldus oorloff
Ende rwmde sijns selfs hoff
Seer droef bleef ermelijn
Mit haren cleynen kijnderlijn
Om dat hi sceide van mapertuus
Ende liet sijns selfs casteel ende huus
Also onberaden staen
Ende als sy een stuck waren gegaen
Reynaert ende grymbart onder hem beiden
Sprac reynaert aldus ende seyde
Hoort na my lieue neue [fol. 25r]
Van anxte sorch ic ende beue
Want ic in vrese ga vander doot
Ende mijn berouwenisse is so groot
Van sonden die ic heb mysdaen
Lieue neue ic wil nv gaen
Te biechte hier tot v
Hier en is geen ander paep nv
Byn ic gebiecht van mynen mysdaen
Misselic hoet myt my wil gaen
Mijn ziel sel te claerre wesen
Grymbart andwoorde na desen
Oom wil di te biechte gaen
So moet gi verlouen saen
Alre dieuerie ende rooff
Ende des so sel di hebben groot looff
Dat weet ic wel sprac reynaert
Nv hoort na my neue grymbaert
Confiteor tibi pater mater
Dat ic den otter ende den cater
Ende alle dieren heb mysdaen
Des wilic gern in boete gaen
Grymbaert sprac wat
Wildi biechten dat segget my
Jn duutsche so mach ict verstaen
Reynaert sprac ic heb misdaen
Tegen allen dieren die nv leuen
Bidt hem dat sijt my vergeuen
Ende want ic mynen oom brwn
Al bloedich maecte syne crwn
Ende tybart leerdic muse vaen
Dair icken seer dede slaen
Want icken int strick lopen dede
Oeck heb ic si er misdaen mede
Cantecleer ende sijn kijndere [fol. 25v]
Waren sy meerre ofte mynre
Vmmer maecte icse hem loss
Mit recht claecht hi ouer die voss
DJe coninc en is my niet ontgaen
Jc heb hem dicke scand gedaen
Ende synen wyue der coningynnen
Dat sy spaede sel verwynnen
Sy sijn gescandaliseert bi my
Noch heb ic dat seg ic dy
Jsegrym meer bedrogen
Dan ic soude seggen mogen
Dat icken oon hiet dat was verraet
Jsegrym die my niet en bestaet
Jc maecten monick ter elmaren
Dair wi beide begeuen waren
Dat hem seer quam te pynen
Jc dede hem aen die cloc lynen
Bijnden beide syne voeten
Dat docht hem wesen seer soete
Dat hijt vmmer woude leren
Mer dat was luttel tsijnre eren
Want hi lude so wttermaten
Dat alle die lude bider straten
Diet hoorden worden dair off in vaer
Ende waenden dat die duuel waer
Sy liepen dair sijt luden hoorden
Ende eer sy conden in corten woorden
Geseggen ic wil my begeuen
Was hem wel na genomen tleuen
Jc dede hem off bernen thaer
So nau der vel dattet wel naer
Die swaerde aenden liue cramp
Synt leyd ic hem dat was sijn ramp
Visschen vangen op enen dach [fol. 26r]
Dair hi ontfenck mennigen slach
Oec leid icken tes papen van vyanoys
Jn al dat lant van vermedoys
En woonde geen pape riker
Dese paep had enen spiker
Dair mennich goet barm in lach
Dair ic my dicke op te saden plach
Aenden kelre had ic een gat
Selue gemaect ende in dat
Dede ic ysegrim gaen crupen
Dair hi rvntvleisch vant in cupen
Ende vetter vercken also veel
Die liet hi gaen al door sijn keel
So groten hoop bouen den mate
Dat hi wtten seluen gate
Niet wt en mocht dair hi in quam
Dat hem sijn groten buuck benam
Doe most hi clagen sulck gewyn
Want hi hongerich dair quam yn
En mocht hi sat niet comen wt
Jc ghinc ende maecte groot geluut
Jn dat dorp ende groot geruchte
Nv hoort hoe ict dair toe brochte
Jc liep dair die paep sat
Ouer die tafel ende at
Ende voor hem stont een scoon cappoen
Dat was een dat beste hoen
Dat men wist in enich lant
Dat hoen ic ter vaert prant
Ende liep heen al dat ic mochte
Doe maecte die paep groot geruchte
Ende riep lude vanck ende slach
Jc waen nye man sulc wonder sach
Dat my een vos roofft van mijn cappoen [fol. 26v]
Jn mijn huus wie zach ye man so koen
Dieff ende ic zach selue oec toe
Sijn tafelmes greep hi doe
Ende werp na my mer ic ontvoer
Dat mess bleeff steken in die vloer
Hi stiet die tafel dat sy vlooch
Ende volchde my myt stemmen hooch
Roepende slach ende va
Jc liep voor ende hi my na
Ende myt hem luden een groot getal
Die mijn quaetste meenden al
SO lange liep ic dat ic quam
Dair ysegrim vernam
Dat hoen liet ic vallen dair
Wat het was my alte swair
Des most ics mijns ondanx laten
Ende ic liep henen mijnre straten
Doort gat. dat ic wesen woude
Ende doe hi thoen op boren soude
Dit heeft die paep gerynck vernomen
Tot allen die myt hem waren comen
Ryepen lieue vrienden slaet
Hier is wolff een dieff quaet
Siet dat hi v niet ontgaet
Doe scoten sy hem alle na
Sulc myt sulc myt stauen
Mennigen slach dat sy hem gauen
Ende maecten so groot geluut
Dat alle die gebuer quamen wt
Ende maecten cont ouer al geheel
Dair most hi van mennigen steen
Den worp ontfaen ende mennigen slach
So dat hi neder viel ende lach
Jn onmacht ende ouerdoot [fol. 27r]
Dae wasser mennich die aen hem scoot
Ende sleepten myt groten geruchte
Ouer steen ende ouer struuck
Buten den dorp in een graft
Dair lach hi alle die nacht
Jn onmacht ender ouerdoot
Ende ic en weet hoe hi ontvoer
Synt verwerff ic dat hy my swoer
Sijn hulp te doen een iaer omtrent
Mer dat was op een conuent
Dat icken hoenre soud maken sat
Doe leyd icken teenre stat
Dair ic hem dede verstaen
Dat seuen hennen ende enen haen
Op die haenbalc zaten
Die vet waren wtermaten
Ende dair stont een valduer by
Op dat huus so clommen wy
Jsegrym end ic dair bouen
Jc seide hem woude hi my gelouen
Dat hi croop al in die duer
Al dair so soud hi vinden vuer
Van vetten hoenre sijn gevoech
Ter dueren ghinc hi ende loech
Een deel croop hi in myt vaer
Ende ghinc tasten haer en daer
Doe sprac reynaert wi sijn vermelt
Off het is boert dat gi my telt
Want wat ic zueck ic en vijnd niet
Jc sprac oeck wats gesciet
Cruupt een luttel bet in
Men moet wel pinem om gewyn
Jc hebse wech die dair saten voren
Dus liet hem ysegrim verdoren [fol. 27v]
Dat hi die hoenre te veer in sochte
Jc zach dat ic hem honen mochte
En stieten dat hi ouer voer
En quam geuallen op die vloer
Want die haenbalc was zeer smal
So dat hi viel enen groten val
Dat si ontsprongen al die dair sliepen
Die zommich totten vierwart liepen
Om te weten wat duer dat gat
Geuallen wair si en wisten wat
SJ stonden ende onstaken lucht
Een ygelic die was beducht
Doe sy en sagen doe wart hi oeck
Geslegen. gewont. al totter doot
Jc hebben gebrocht in menniger noot
Meer dan ic kan genoemen
Jc souder noch wel door comen
Waert dat ic dair wat om dochte
Veel meer dan icker voort brochte
Jc selse v efter wel ontbijnden
Ende oec heb ic myt vrou eerswijnden
Syne wiue dat bedreuen
Jc woudet achter wair gebleuen
Het is my leet mer tiss gedaen
Want si dair scande off had ontfaen
So veel dats my seer verdriet
Oom dit en versta ic nyet
Jc heb mysdaen myt synen wiue
Ghi biecht recht of gi een scyue
Jn die hant hielt after meed aen te gaen
Het is al buten mijn verstaen
Jc en weet waer gi die tale keert
Kyr lieue neue her grymbeert
Wair dat niet scande groot [fol. 28r]
Dat ic die reden seide al bloot
Jc heb geslapen bi mijnre moeyen
Jc bin v oom v souds vernoeyen
Spraeckic van vrouwen dorperheit
Neue ic heb v nv geseit
Al dat ic kan gedencken nv
Absolueert my nv dat ic bidic v
Ende set my dat v duncket goet
Grymbert was listich ende vroet
Ende brac een rijs van eenre hage
Ende sprac om nv slaet drie slage
Op v huut myt deser gheerde
Dair na legt se neder op die eerde
Ende sprinct dair driewarff ouer aen een
Sonder sneuelen off bugen been
Dan kuste se vriendelic sonder nijt
Jn teiken dat gi gehoorsam zijt
Dese peniten ic v set
Hier mede sidi van alre smet
Quijt ende van allen sonden
Die gi ye gedeed voor dese stonde
Want ic vergeefse v altemael
Reynaert was blide van deser tael
Ende dede dat hem sijn neue riet
Doe sprac grymbert oom nv siet
Dat gi voort aen doet goede werken
Leest v salmen ende gaet te kerken
Vast ende viert die heilige dagen
Ende wijst die wegen die v vragen
Aelmissen sel di geuen
Ende versweren v bose leuen
Rouen stellen ende verraden
So suldi comen tot gemaden
Dit geloofde hem al reynaert [fol. 28v]
Doe gingen si te houe waert
BEsiden den wech dair sy ronnen
Stont een clooster van swarten nonnen
Dair mennich ganss ende hoen
Ende mennige hen ende cappoen
Dair plegen te wesen bynnen mveren
Die wiste die felle creature
Reynaert sprac totten dass
Hier besiden ouer dit pass
Dair leit onse rechte straet
Ende myt dusdanigen beraet
Leide hi hem neuen der mueren
Dair die hoenre bider schueren
Ghingen weiden haer ende daer
Der hoenre wart reynaert gewaer
Sijn ogen begonden al om te gaen
Buten hem allen ginck een haen
Die vet was groot ende ionck
Dair na gaff reynaert enen spronck
So dat hem die plumen stouen
Grymbert sprac gi dunct my douen
Onsalich oom wat wildi doen
Wildi weder om een hoen
Jn alle die grote sonden slaen
Dair gi v biecht off hebt gedaen
Dat mach v zeer wel rouwen
Reynaert sprac in rechter trouwen
Jc hads vergeten wel lieue neue
Bidt god dat hijt my vergeue
Jc en doet voort nemmermeer
Doe deden sy weder enen keer
Ouer ene smale brugge
Hoe dicke sach reynaert ouer rugge
Weder dair die hoenre gingen [fol. 29r]
Hy en conde hem seluen niet bedwingen
Hy en most sijn oude sede plegen
Al had men hem thooft off geslegen
Het had ten hoenre wart geulogen
Also verre alst had gemogen
Grymbaert zach wel dat gelaet
Ende hi sprac vuyl onreyne vraet
Hoe laet gi v ogen ommegaen
Reynaert sprac neue tis mysdaen
Dat gi myt uwen ouerlopende woord
My wt mynen gebede dus stoort
Laet my lesen een pater noster te trooster
Voor der hoenre zielen vanden clooster
Ende gansen ter genaden
Die ic dicke heb verraden
Doe icse desen nonnen
Mit mijnre listen off heb gewonnen
Grymbert balch hem mer reynaert
Had altijt thooft ten hoenre waert
Tent sy quamen ter rechter straten
Die sy te voren hadden gelaten
Dair keerden sy ten houe waert
Och hoe zeer beefde reynaet
Doe hi ten houe began te naken
Dair hi zeer in waende mysraken
DAt eerst dat in thoff was vernomen
Dat reynaert dair in was comen
Mit grymbaert synen neue die das
Jc waen wel datter nyement en was
So arm off so cranck van magen
Sy en keerden hem ter clagen
Ende altemael tegen reynaert
Nochtan dede hi als die onveruaet
Ende geliet bet dan hem was [fol. 29v]
Ende hi ginck myt synen neue den das
Herde fierlic door die hoge straet
Also moedich van gelaet
Als off hijs conincs zoen wair
Ende hi oec van enen hair
Tegens nyement en had misdaen
Voor nobel den coninck ginck hi staen
Midden inder heren rynck
Ende seide god gruet v heer coninck
Jc gruet v gerne ic hebs recht
Ten had nye coninc enen knecht
So getruwe tegen hem
Als ic v ye was ende noch ben
Tis dicwil worden aenschijn
Nochtan die sulc die hier sijn
Souden my gern v hulde rouen
Mit logen woudijs hem gelouen
Mer neen gi niet god moets v lonen
Het en betaemt oec niet der cronen
Dat gi den scalcken en den fellen
Te licht gelooft van dat si tellen
Nochtan wil ic gode clagen
Dair isser te veel in onsen dagen
Die myt boosheit die sy connen
Die vorder hant hebben gewonnen
Ouer al in heren houen
Dat sy so ver sijn comen bouen
Die scalke sijn in dien geboren
Dat sy den goeden beraden thoren
Dat wil god wreken aen hair leuen
Ende moet sulken loon des geuen
Als sy van recht wel sijn waert
Die coninck sprac ay reynaert
O vuyle onreyn bose drwt [fol. 30r]
Hoe wel condi v saluut
Mer ten baet v niet een caff
Coomt uwes smekens aff
Jc en ward bi smeken niet v vrient
Dat gi my dicwijl heb gedient
Dat wart v nv te recht gegouden
Gy hebt den vrede wel gehouden
Dien ic geboot ende had gesworen
O wi wat heb ic verloren
Sprac cantecleer die dair stont
Die coninck sprac hout uwen mont
Her cantecleer laet my spreken
Jc moet andwoorden op sijn treken
Quaet dieff sprac hi fel reyneert
Dat gi my lief hebt ende weert
Dat heb di inden lachter mijn
Mynen geboden gedaen aenschijn
Aen arm man tybaert ende bruun
Die noch al bloedich is die cruun
Jc en wil niet veel scelden
Mer ic denck v dies te gelden
Noch huden op een wile
Nomen pater christe file
Sprac reynaert heer of brune
Noch al bloedich wair die crune
Heet coninc wat bestaet my dat
Off hi lantfreits honich at
Ende hem die keer lachter deden
Noch heeft brwn so stercke leden
Was hi geslegen of versproken
Wair hi goet hi had gewroken
Eer hi quam in dat water
Efter van tybert die cater
Die ic herberchde ende wel ontfinck [fol. 30v]
Ende off hi wt om stelen ghinck
Tot des papen huus sonder raet
Ende hem die paep dede quaet
Bi lode soud ic des ontgelden
So mocht ic mijn geluc wel scelden
Nie dair bi heer coninc lyoen
Wat gi wilt dat moechdi doen
Ende gebieden ouer my
Hoe groot hoe goet mijn sake sy
Ghi moecht my vromen ende scaden
Wildi my zieden ofte braden
Ofte hangen ofte blenden
Jc en mach v niet ontwenden
Wi sijn al in v bedwanck
Ghi zijt sterc ende ic bin cranck
Mijn hulp is cleyn die v is groot
Twaren al sloech di my doot
Dat wair een crancke wrake
Recht in deser seluer sprake
Spranc op bellijn die ram
Ende sijn oey die myt hem quam
Dat was vrou olewi
Bellijn sprac nv toe gawi
Al voort myt onser clagen
Ende brwn spranc op myt sinen magen
Ende tybert sijn geselle
Ende ysegrim die snelle
Die haze en dat euerswijn
Ellic wilde in die clage sijn
Pantheer die kemel ende dat brvneel
Die ganss dat tijtsel ende tlampreel
Herri die ezel. boreel die stier
Dat hermel. die wesel waren oec hier
Ende cantecleer ende sijn kijnder [fol. 31r]
Die claechden zeer haren hijnder
Ende maecten groot veder slach
Dat knoesel ende een cleyn beiach
Die liepen oec mede in dese scaer
Al dese gingen openbaer
Voor haren heer den coninc staen
Ende deden voss reynaert vaen
NV ginct hier op een perlement
Die dieren die reynaert stonden omtrent
Willen hem sijn lijff off wynnen
Wat talen dat sy op hem begynnen
Dair gaff hi elken op andwoort
Nye en quam man die ye hoord [fol. 31v]
Scoonre ontscout ende meerre clage
Dan men en dede in dien dage
Ja van sulken wilden dieren
(vss. 1-1899)
WIllam die madock maecte
Dair hi dicke om waecte
Hem iamerde zeer haerde
Dat die geeste van reynaerde
Niet te recht en is gescreuen
Een deel is dair after gebleuen
Daer om dede hy die vite zoeken
Ende heeftse wtten walschen boeken
Jn duutsche aldus begonnen
God wil ons sijn hulpe gonnen
Nv keer my dair toe mynen synne
Dat ic bidde in dit begynne
Beide den dorpers ende den doren
Off sy comen dair zijt horen
Dese rijm ende dese woort
Off sy hem duncken niet goet gehoort
Dat sy die ongelastert laten
Mer so wie die doget haten
Die maken mitter logen malsch
Ende oordelen mennige rijm valsch
Dair sy niet meer of en weten
Dan sy doen hoe sy alle heten
Die nv woenen bynnen pauijen
Deden sy wel si soudens vertijen
Ende laten begaen elcken man
Mit sulken kunsten als hi can
Dit en seg ic niet om mynen wil
Mijn gedicht wair gebleuen stil
En hads my niet een gebeden
Die in groter heuscheden
Gerne keert al hair zaken
Si bad my dat ic woude maken
Die auentuer van reynaerde
Al berisp ic die musaerde
Ende die dorpers ende die doren [fol. 1v]
Jc wil wel dat die geen diet horen
Die gerne plegen der eren
Ende haren syn dair toe keren
Dat sy leuen in heuscheiden
Nv hoort ic sel v voort besceiden
Den syn des woorts na dit prologe
Mer ic bid v so wat ic toge
Hoort die woorden ende merct den syn
Onthout dair leit veel wijsheit in.
HEt was op enen pijnxster dach
Dat men woude ende velde sach
Groen staen myt louer ende grass
Ende menich vogel blide wass
Mit sange in hagen ende in bomen [fol. 2r]
Die crude sproten wt ende die bloemen
Die wel roken hier ende daer
Ende die dach was schoon ende claer
Nobel die coninc van allen dieren
Had sijn hoff doen kreygiren
Sijn lant al door ende ouer al
Om dat hi waende had hijs geual
Vol hoff te houden myt groten loue
Doe quamen tot des conincs houe
Alle dieren groot ende cleyn
Sonder voss reynaert alleyn
Hi had in thoff so veel misdaen
Dat hi dair niet en dorst comen gaen
Wie quaet doet die scuwet dat licht
Dat seit die scrift al ouer richt
Also dede reynaert dat hoff
Dair hi in hadde krancke loff
Doe al dit hoff versament was
En was dair nyement dan die das
Hy en had te clagen oeuer reynaert
Den fellen mitten roden baert
Nv gatet hier op een clagen
Jsegrym ende sijn magen
Ghingen voor den coninck staen
Jsegrim begonde zaen
Ende sprac her coninck lieue heer
Door v edelheit ende door v eer
Seide door recht ende door genaden
Ontfermt v der groter scaden
Die my reynaert heeft gedaen
Dair ic dick off heb ontfaen
Grote scande swaer verlies
Voor alle saken ontfermt v dies
Dat hi mijn goede wijff verdoort [fol. 2v]
Ende mijn kijnder so vermoort
Dat hi die beseycte dair sy lagen
Datter geen synt nye en sagen
Ende sijn al gader staet blynt
Nochtant hoende hi my noch synt
Want het was so ver gecomen
Datter een was van op genomen
Ende reynaert soude hebben gedaen
Sijn onscout. ende also zaen
Als die heiligen waren voort gebrocht
Was reynaert anders syns bedocht
Ende ontvoer ons in sijn veste
Heer dat weten noch die beste
Die tot uwen houe sijn al hier
My heeft reynaert dat felle dier
So veel gedaen te leide
Hy en leeft niet diet v seide
Ja al waert al perkement
Dat laken dat men maect te ghent
Men zouts dair in niet connen scyuen
Dit laet ic noch al after bliuen
Mer mijns wijfs laster
En mach niet bliuen after
Noch ongebetert off ongewroken [fol. 3r]
Als ysegrym dese woord had gesproken
Stont op een hondekijn ende hiet corttoys
Ende claechde den coninc in fransoys
Hoe dat so arm was wilen eer
Dattet alles goets en had niet meer
in enen winter in enen vorst
Dan alleen een cleyne worst
Ende hem reynaert die selue nam
Tybert die cater doe voort quam
Al toornich ende spranc inden rynck
Ende seide lieue heer coninck
Om dat gi reynaert zijt so hout
So en is hier nyement ionc off out
Hy en heeft te wroegen voor v
Dat cortoys hier claget nv
Dats ouer mennich iaer gesciet
Die worst was mijn al en clach ic niet
Jc hadze mijnre list gewonnen
Dair ic by nacht quam geronnen
Om mijn beiach in eenre molen
Dair had ic die worst gestolen
Enen slapende molen man
Mer had dair corttoys yet [.]
Dat en was by nyemen dan by my
Het is best dat ontboren sy
Der clagen die cortoys nv doet
Panther sprac dochtet v nv goet
Tybert dat men der clagen ontbaer
Reynaer die is een mordenaer
Ende een treker ende een dief
Hy en heeft nyement also lief
Noch selue den coninc onse heer
Hy en woude dat hi goet ende eer
Veloor. mocht hi dair aen wynnen
Een vet morseel van eenre hennen [fol. 3v]
Wat seg di van eenre sagen
Hi dede gisteren aenden dagen
Een die meeste ouerdaet
Aen kuwart den haess die daer staet
Dat nye enich dier en gedede
Want hi hem bynnen des conincs vrede
Ende bynnen des conincs geleide
Geloofde te leren synen crede
En souden maken goet cappellaen
Ende deden voor sytten gaen
Ende hielten vast tusschen sijn been
Doe begonnen sy al in een
Te lesen ende te syngen bede
Ende riepen beide lude credo crede
Ende my geuiel ten seluen tiden
Dat ic dair verby soude liden
Dair hoorde ic haerre beider sanck
Doe maecte ic derwaert mynen ganck
Mit eenre herder snelre vaert
Dair so vandic meyster reynaert
Die sijn lesse had begeuen
Dat hi vanden eersten had opgeheuen
Ende diende van synen ouden speel
Want hi had kuwart bider keel
En soude hem tlijff hebben genomen
Wair ic hem niet te hulp gecomen
By auentueren ten seluen stonden
Aensiet hier noch die versche wonden
Van kuwart den eellynck
Jc segge v wel heer coninck
Laet gi dit nv ongewroken
Dat v vrede dus is gebroken
Gy en rechtet als v mannen wisen
Men en selt uwen kijnderen niet prisen [fol. 4r]
Hier na ouer mennich iaer
Seker panther gi segt my waer
Sprac ysegrim dair hi stoet
Wair reynaert doot het waer ons goet
Ons allen die gern in vreden leuen
Mer wart hem dit nv dus vergeuen
Hy sel sel noch honen bynnen deser maent
Sulken dies nv luttel waent
Doe spranc op grymbaert die das
Die reynaerts brueders zoen was
Ende sprac myt eenre grymmender tale
Heer ysegrim gi en segt nyet wale
Mer doch het is een out bispel
Dat viants mont sprect selden wel
Wat wijt gi reynaert mynen oom
Jc wil hi henge aen enen boom
By sijnre kelen als een dieff [fol. 4v]
Her ysegrim waert v seluer lieff
Ende ghijt dorst also aen aen gaen
Die den anderen meest had mysdaen
Van mynen oom ende van v
Al en claecht hi niet ouer v
Mer wair hi also wel te houe
Ende stonde hi so wel in sconincs loue
Her ysegrim als gi doet
Ten soude hem niet duncken goet
Ende gi en blijft niet ongewroken
Dat gi mynen oom dus hebt beropen
Dicke ouer v felle tanden
Ende hem gedaen hebt dick veel scanden
Dat hijs niet en conde verandwoorden
Sijns vrienden dies nyet gern en hoorden
Gi heb ten mennich werff bedrogen
Meer dan ic seggen soude mogen
Mer doch wil ic v zommich punt bewisen
Gi mysdeilde hem aen der pladyzen
Die hi v werp al vander kerren
Doe gi hem navolchde van verren
Ende die goede pladizen op laset
Dair gi selue mede aset
En gaeft hem dair off groot noch cleyn
Dan der pladisen graet alleyn
Die gi hem tegen brocht
Om dat gijs seluer niet en mocht
Ende also dedi oec vanden baeck
Die vet was ende van goeden smaeck
Dien scoot gi al in v buuckzeel
Doe reynaert eyschde v sijn deel
Ende oec had gegeten gern
Andwoorde gi hem tot uwen schern
Reynaert scone iongelinck [fol. 5r]
Die visch dair den baec aen hynck
Dien liet gi lopen door v zet
Reynaert was des lutel te bet
Dat hi den goeden baeck wan
Jn sulker wijs datter een man
Quam. dien werp in enen zack
Dair hi en myt groten anxt wt brack
Ende was wel na op die doot
Dit mysual ende desen noot
Heeft reynaert geleden door ysegrim
Ende twee warff noch in meerre pijn
GHi heren dunct v dit genoech
Nochtant ist meerre ongeuoch
Dat gi laet clagen ouer sijn wijff
Die reynaert al hair lijff
Heeft gemynt so doet hi haer
Ja het is langer dan zeuen iaer
Dat mijn oom heeft hair trouwe
Off dan vrouwe ersswijn die vrouwe
Dair mijn eynde door huescheide
Reynaert synen wille dede
Wats dan sy was te vreden ende cort genesen
Wat clage soude dair meer off wesen
Wair ysegrim hier hi souds ontberen
Hy doet hem selue luttel eren
Dat hi sijn wijff aldus bedraecht
Ende sy selue niet en claecht
Nv maect hier kuwaert die haze
Een clage ende een vijsuase
Off hi sijn less niet en lass
Reynaert die sijn meyster wass
Most hi sijn scolier niet slaen
Dat wair onrecht ende mysdaen
Ende wennen hem van sijn tuusscherien [fol. 5v]
Jc segt openbair ic wilt wel lyen
Nvmmer en leerden sy te degen
Nv claecht cortoys dat hi had vercregen
Myt pinen een goede worst
Die clage die wair best geuorst
Ja hoordi wel sy was gestolen
Hi en hads geleert in geenre scolen
Male quesijt male perdijt
Mit recht so wartmens qualic quijt
Dat men qualic heeft gewonnen
Wie sel reynaert des vergonnen
Dat hi gestolen goet vanct an
Yement die recht sceiden can
Tis reden die hem rechts verstaet
Dat hi dieflic goet aen vaet
Ja dyent van edelre hoger geboort
Also wel alst mynen oom toebehoort
Al had hi al cortoys gehangen
Doe hi hem myt diefte had beuangen
Hi en had daer niet veel aen mysdaen
Dan tegen die croon had gegaen
Te rechten buten oorlofs ons heren
Dair om liet hijt den coninck teren
Al heeft hijs crancken danck beiaget
Wat scaet hem al is hier beclaget
Reynaert is een gerechtich man
Die geen onrecht gedogen en kan
Ende dair om haet hi die quade
Ende hi leeft bij sijns meysters rade
Want synt die coninck dede
Roepen. ende kundigen mede
Synen vrede. socht hi op nyement geen beiach
Hy en et mer eens op enen dach
Ende leeft recht als een clusenaer [fol. 6r]
Naest synen liue draecht hi een haer
Ende castijt sijn lichaem seer
Jn enen iaer off in meer
En had hi vleysch wilt ofte dam
Dat seide een die gisteren van hem quam
Mapertuus heeft hi begeuen
Sijn casteel ende heeft verheuen
Een cluse dair hi licht in
Ander beiach noch anders gewyn
Waen ic wel dat hi niet en heeft
Yet of niet dair hi of leeft
Bleeck ende mager is hi van pinen
Honger ende dorst ende swaer termynen
Doget hi voor sijn sonden
Recht in desen seluen stonden
Dat grymbaert stont in deser talen
Sagen sy neder wart ten dalen
Cantecleer comen geuaren
Ende brochten op eenre baren
Een dode henne ende hiet coppe
Die reynaert had biden croppe
Den hals ende heeft off gebeten
Dit most nv die coninck weten
CAntecleer die quam voor gaende [fol. 6v]
Mit synen vederen zeer slaende
Aen elliker zide vander baren
Gyngen twee hanen die droeuich waren
Die een haen heet cantecleer
Dair na geheten wart wilen eer
Vrou alente hair goede haen
Die ander hiet na mynen waen
Die goede haen craeyaert
Die stoutste die men vant
Tusschen hollant ende ordanen
Ellic van desen voorseiden hanen
Droech wyeroock ende stallicht
Die beide lanck waren ende richt
Die waren coppens brueders twee
Ende riepen wach ende wee
Om haerre zuster coppens doot
Sy dreuen rouwe ende droefheit groot
Pijnte ende sproete drogen die baer
Hem was te moede herde swaer
Om coppen die sy hadden verloren
Men mochtse herde ver horen
Haerre beider kermynge
Aldus quamen sy in tgedynge
Cantecleer spranck inden rijnck
Ende seide lieue heer coninck
Hoort na my door v genaden
Ende ontfermt v der groter scaden
Die my reynaert heeft gedaen
Ende mynen kijnderen die hier staen
Dies zeer hebben haren onwille
Ten inganck van aprille
Als die wijnter leden was
Ende men sach louer ende gras
Scoon bloeyen ende staen groen [fol. 7r]
Doe was ic fier ende harde coen
Van mynen groten geslachte
Jc hadde der ionger sonen achte
Ende dochteren schoon zeuen
Die al wel lusten te leuen
Die mijn wijff coppen die vroede
Herde wijsselic opvoede
Sy waren vet ende sterck
Ende gyngen te samen in een perck
Dat was besloten myt eenre mueren
Dair bynnen stont eens monics scuere
Dair sess stercke hond toe hoorden
Die mennige dieren den pels scoorden
Des waren mijn kijnder onuervaert
Dit benyde die dieff vos reynaert
Dat sy so vast waren dair bynnen
Ende haerre geen en const hi gewynnen
Reynaert die felle gebuere
Hoe dick ghinc hi om die muere
Ende leide om ons sijn lagen
Ende als hem dan die honde zagen
Setten sy hem aen myt alre cracht
Ende eens doe was hi op die dracht
By auentueren after lopen
Dair zach ic hem een deel becopen
Sijnre dieften ende synen rooff
So dat hem synen pels stooff
Nochtant ontquam hi bi beraet
Van danen datten goede verwaet
DAer mede waren wijss lange quijt
Synt quam hi als een heremijt
Reynaert die moordadige dieff
Ende bracht myt hem enen brieff
Te lesen lieue heer coninck [fol. 7v]
Daer v selfs zegel aen hynck
Doe ic den brief had gelesen
Docht my dair in gescreuen wesen
Dat gi had koenlike
Ouer al v conincrike
Alle dieren gegeuen vrede
Ende oec allen vogelen mede
Oec brocht hi my een ander maer
Ende seide ons dat hi waer
Een begeuen clvsenaer
Ende leefde in penitentien swaer
Hi had ontfaen om die sonden sijn
Hi toonde my pelse ende slavijn
Die hi brochte van elemaer
En dair onder had hi een scerpe haer
Doe sprac hi dus her cantecleer
Nv mochdi wel voort aen meer
Van my sonder sorge leuen
Want ic heb voor aen begeuen
Alle versch vleysch ende sout
Want ic bin worden so out
Dat ic mijnre zielen moet telen
Ende ic wil v god beuelen
Jc ga dair ic heb te doen
Jc heb noch sext ende noen
Ende vesper te lesen vanden dage
Doe nam hi onder enen hage
Synen wech tenen gesceyde
Ghinck hi al lesende synen crede
Doe was blyde ende onverueert
Ende ghinc tot mynen kinderen weert
Ende was so wel sonder hoede
Dat ic alle myt mynen broede
Wanderen ghinck buten der mveren [fol. 8r]
Dair ons geuielen quaed auentueren
Want reynaert had geleit sijn lage
Ende quam gecropen wt eenre hage
Ende heeft ons die poorte onder gaen
So dat hi mijnre kijnderen zaen
Een heeft geprijnt wtten getale
Dat leide hi doe in sijn male
Dair ons groot mysual doe naecte
Want synt dat hi der een smaecte
Jn synen gierigen vuylen mont
En konde iager noch hont
Ons bewaren noch bescermen
Heer coninc laet v dit ontfermen
Reynaert leide sijn lagen
Beide bi nachte ende bi dage
Ende beroofde mijn kijnder
So veel dat tgetal is te mynder
Dan tgewoen was te sijn
Dat die vijftien kijnder mijn
Sijn gedegen al op vier
So na heeft die valsche gier
Reynaert in synen beck verslonden
Noch gisteren was hi mitten honden
Mijn dochter ontiaget coppen die mare
Die hier doot leit op die bare
Dit clage ic v myt groten zeer
Ontfermt v mijns her coninc heer
DJe coninc sprac hoordi hier her das [fol. 8v]
V oom die een clusenaer was
Heeft geuast sulke karynen
Leef ic een iaer het sel hem hem aenschinen
Nv hoort heer cantecleer
Wat sel deser talen meer
V dochter leit hier verslegen
Dair willen wy eens doden recht me plegen
Want wi en mogense niet langer houwen
Want wi willent gode laten gewouwen
Ende doen vigelie voor hoor ziel singen
Dair na willen wise brengen
Ter eerden myt groten eren
Dan zel wi ons myt desen heren
Beraden ende ons bespreken [fol. 9r]
Hoe dat wi ons best mogen wreken
Op reynaert van desen moort
Doe hi geseit had dese woort
Geboot hi iongen ende ouden
Dat sy vigelie singen souden
Sijn gebet was schier gedaen
Doe ginck men dair aen slaen
Van placebo domino
Ende die veerss dair toe also
Jc seide v meer mer twair te lanck
Ende die responsen die dair toe hoorden
Dair om cort ic desen worden
Doe die lessen ten eynden strecten
Ende die psalmen mitten collecten
Was die commeda gelesen myt besceit
Ende sy was in dat graff geleit
Dair op een mermer steen die was
Gepolijst als een gelass
Mit letteren groot dair in gehouwen
Dat men claerlic mocht aenscouwen
Wie dair onder lach begrauen
Dus spraken die boecstauen
Coppe cantecleers wijff die beste
Die ye eyer leide op neste
Off die myt voeten const gescrauen
Die leit onder desen serck begrauen
Reynaert die fel diese verbeet
Sonder bescheit myt valschen lagen
Sy willen dat alle die werelt weet
Op damense te meer mach beclagen
Aldus nam dit gescrift een eynde
Die coninck ontboot alle die hi kende
Wijs van rade om hem te bespreken
Op reynaert van deser ondaet [fol. 9v]
Doe andwoorde also die raet
Dat sy den coninc voor tbeste rieden
Dat hi reynaert soud ontbieden
Dat hi door scade noch door vrome
Des niet en laet ten houe hi come
Totten coninck tsyne gedynge
Ende men hier off sonderlinge
Brwn die boodscap soud doen laten
Des was die coninc al van staden
Ende mitten wisen wel beraden
Ende sprac tot brunen den beer
Her brwn ic zegge v als een heer
Dat gi dese boodscap doet
Mer vmmer ziet dat gi v hoet
Want reynaert is fel ende quaet
Ende weet mennigen losen raet
Hi sel v smeken ende liegen
Mach hi. hi sel v bedriegen
Ende honen of te schern driuen
Ay lieue heer laet dat bliuen
So geeff my god ongeual
Off my reynaert yet honen sal
Jc en sel hem weder dat in wriuen
Dat hi aen tkortste eeynd sel bliuen
Dus schiet hi blide ende vro van daen
Mer eer hij keert selt anders gaen
NV is brwn op die vaert
Stout van moede ende onueruaert
Datten reynaert honen soude
Door dat doncker vanden woude
Quam hi gelopen in eenre woestijn
Dair reynaert die pade sijn
Dick had gehouden om sijn beiach
Besiden der woestynen lach [fol. 10r]
Een wech hooch ende lanck
Dair most bruun synen ganck
Te mydde duer recht maken
Soude hi tot mapertuus geraken
Reynaert die had mennich huus
Mer dat casteel tot mapertuus
Was dat beste van synen borgen
Dair lach hi in als hi was in zorgen
Off myt eniger noot beuaen
Nv is bruun so lang gegaen
Dat hi tot mapertuus is comen
Ende heeft die poort gesloten wonden
Dair reynaert wt plach te gaen
Doe ginck hi voor die barbecaen
Neder sitten op sinen stert
Ende riep si di in huus reynert
Jc bin bruun des conincs bode
Hi heeft my gesworen bi sinen gode
En coomt gi niet totten gedynge
End ic v niet myt my en brynge
Recht te nemen en te geuen
Dattet v costen sel v leuen
Ende men sel v hangen ende setten op een rat
Reynaert ic rade v dat
Trect myt my te houewaert
Dit verhoorde wel reynaert
Die bynnen voor die poorte lach
Dair hi dicke te leggen plach
Om die warmte vander sonnen
Als bruun die tael had begonnen
Hoordse ten eersten wel reynaert
Ende hi trat bet in sijn hol waert
Want mapertuus dat was al vol
Hier een gat ginder een hol [fol. 10v]
Nau crom ende lanck
Ende had mennigen wtganck
Die hi ondede sloot ende ontsloot
Als hi vernam dats hem was noot
Wanneer hi enige proy brochte
Off als hi wiste datmen hem sochte
Om ondaet die hi had mysdaen
So ontliep hi sijn vianden saen
Jn sijn heymelike hagedochte
Dat hem nyement vinden en mochte
Ende dier had hi gemaect so veel
Dattet mennigen dieren ginck wtten speel
Dier in verdwaelden dair hise beliep
Mennich pensen hooch ende diep
Docht nv reynert hoe hi den beer
Dien myt woorden ouerliep so zeer
Alre best tot spotte dreue
Ende selue in die eer bleue
NA desen gedochten hi wt trat [fol. 11r]
Tot brunen den beer ende sprac
Brwn oom wellecoom mot ghi wesen
Jc heb ter stont vesper gelesen
Dat dedet dat ic vluchts niet en quam
Doe ic v tale eerst vernam
Sijt wellecoom oom lieue vrient
Hy en heeft v niet wel gedient
Ende ic en weets hem genen danck
Die v desen berch lanck
Dede ouer comen dats my leet
Want gi zijt so muede dat v sweet
Wt uwen lijff loopt ic ziet
Ende al en waerdi hier comen niet
Jc wair te houe comen morgen
Mer nv bin ic myn in zorgen
Dat ic v weet hier so by
Want uwen vroeden raet die sal my
Te houe hoop ic helpen zeer
Ende want die coninc onse heer
Ghenen mynderen bode dan v
Want naest den coninck zi di nv
Die edelste ende die meeste van loue
Van alden lande. ic wilde wi te houe
Nv waren. want my ducht mijn waen
Dat ic niet en sel mogen ontgaen
Want ic heb gegeten so veel
Dat mijn buuck en mijn keel
My duncken spliten ic bin so sat
Het was nywe spise die ic at
Dair om nam icker veel te meer
Wat aet gi reynaert seid die beer
Dat v so zade. oom wat ic at
Wat holp v dat. al seid ic v dat
Jc at een cranck haue [fol. 11v]
Een arm man en is geen graue
Dat moechdi aen my wel weten
Wi arme lude wi moeten eten
Wisten wi raet dat wi nootste aten
Grote varssche honich raten
Die moet ic eten door den noot
Mer si maken my den buuc so groot
Als ic se in heb en can gedueren
Brwn sprac in corter vren
Help doer die doot reynaert
Maect gi den honich so onwaert
Honich is een zuete spise
Die ic voor allen gerechten prise
Ende voor allen spise mynne
Lieue neue help my dats ics gewynne
Reinaert wel lieue zuete neue
Also lange als ic leue
Wil ic sijn v getruwe vrient
Jst dat gi my vanden honych dient
BRwn oom ic waen gi hout v spot
Jc en doe neue so help my got
Jc soude myt v spotten node
Jst v eernst sprac die rode
Dat segt my mooch di honich eten
Jc sels v so vol doen meten
Gi en aets nye so veel bi uwen
Waen ic v huld dair meed verdienen
Mit my tienden hoe soud dat wesen
Reynaert hout uwen mont van desen
Ende zijt des seker ende gewis
Al dat honich dat nv is
Tusschen hier ende portegael
Aet ic wel tot enen mael
Reynaert sprac oom wat seg di [fol. 12r]
Een kerl heet lanfreit woent hier bi
Hy heeft honichs so veel twaren
Ghi en aets niet op in drien
Dat sel di hebben in v gewout
Wil di my helpen end wesen hout
Tegens mijn vianden in sconincs hoff
Des dede hi hem een zeker geloff
Ende swoer bi sijnre truwen dat
Woude hi hem honichs maken sat
Des hi en koene ontbieden sal
Hy soude hem wesen ouer al
Getruwe vrient ende goet geselle
Hier om loech reynaert die felle
Ende sprac oom wair v also na by
Dusent nobel als die honich sy
Al woudijs hebben zeuen amen
Dese woorde bruun zeer wel bequamen
End loech dat hi wel na screyde
Doe docht reynaert ende seide
Valt my ic salt v noch huden laten
Dair gi lachen sult te maten
Reynaert sprac hier en dooch geen langer staen
Hoe qualic dat ic oec mach gaen
Jc moet door uwen wil pinen
Rechte truwe moet vmmer schinen
Die ic myt gunsten tot v drage
Jc en weet onder alle myne mage
Nyement dair ic my dus om moyde
Dess dancte hem brwn want hem vernoyde
Dat hijt maecte also lanck
Nv ga wi oom enen snellen ganck
Ende volcht my na al desen pat
Jc sel v dess honychs maken zat
Van also veel als gi moget dragen [fol. 12v]
Mer reynaert meende van groten slagen
Dit was dat hi hem behiet
Mer die katijff en versyndes niet
Wair reynaert die tael weynde
Hi volchde na recht als die blynde
Die hem inden put laet leyden
So lang gingen si onder hem beiden
Dat sy tot lantfreits bynnen den twn
Quamen. doe verblide hem brwn
Mer het is dic also gesciet
Dat hem die mennich verblijt om niet
Nv mochedy horen van lanfreit
Hi was ist wair dat men my seit
Een tymmerman van groten loue
Ende had bynnen synen houe
Een eyck gebrocht wtten woude
Die hi des anderen dages clouen soude
Ende dair had hi twe beitelen in geslagen
Als tymmerlude gerne plegen
Ende had een eynd ondaen wide
Des was reynaert harde blide
Want dat was recht na sijn begeer
Al lachende sprac hi totten beer
Merct nau toe ende neems wel goom
Al hier in desen seluen boom
Js honichs wtter maten veel
Prueft mocht dijs in uwe keel
Ende in uwen buuck yet brengen
Nochtan sel di v seluen dwingen
Al duncken v goet die honich raten
Neemter vmmer niet bouen maten
So dattet uwen liue yet deert
Want ic wair dair mede onteert
Wel lieue oom mysquaem v yet [fol. 13r]
Reynaert neue en sorcht niet
Waendi dat ic bin onvroet
Maet is tot alle spele goet
Ghi segt wair sprac reynaert
Wair om bin ic oec veruaert
Gaet toe gereet ende crupet in
Brwn die docht om sijn gewin
Ende liet hem also verdoren
Dat hi thooft al ouer die oren
Ende sijn vorste twe voeten in stack
Reynaert pijnde hem dat hi track
Die beitelen beide wtter eken
Dair en halp brwn scelden noch smeken
Hi bleeff geclemmet inden boom
Aldus heuet die neue den oom
Gebrocht myt loosheit in sulker achten
Dat hi myt konsten noch myt crachten
Wtten boom en const ontgaen
Want mitten hoofde stont hi geuaen
WAt raedi brunen nv te doen
Dat hi sterck is ende koen
Ten sel hem niet helpen mogen
Hy siet wel dat hi is bedrogen
Hi began te hulsen en te hulen [fol. 13v]
Ende mitten afstersten voet te trappen
Ende maecte so groot geluut
Dat lanfreit mitter haest quam wt
Ende hem had wonder wat wesen mochte
Enen scerpen haec hi myt hem brochte
Op auentuer oft wair noot
Brwn lach in anxte groot
Ende die cloue die hem so neep
Hi tooch hi worstelde ende peep
Mer dat was pijn om niet gedaen
Hi en waende nvmmer meer tontgaen
Reynaert die sach van verre toe
Lanfreit comen ende sprac doe
Brwn ist honich goet hoe staet
Etes niet te veel het wair v quaet
Gi en soud te houe niet mogen gaen
Hier coomt lanfreit hi sal v slaen
Saen nv schencken had dijs gegeten bet
Het is goet dat men die spise wel net
MJt deser talen ghinc reynaert [fol. 14r]
Weder tot synen casteer waert
Doe quam lantfreit ende vanden beer
Geuaen doe ginck hi lopen zeer
Dair hi wist sijn gebueren naest
Ende riep aldoe mitter haest
Jn mijn hoff is een beer geuaen
Dese maer spranc wt wel saen
Jn dorp en bleef oec wijf noch man
Ellic liep aldat hi lopen can
Ende droegen myt hem haer weer
Lanfreit volchde een groot heer
Sulc droech een loet sulc eer raeck
Sulc een besom sulc een twij staeck
Ende sulc een vlegel wt sijn werck
Selue die paep vander kerck
Die droech selfs enen cruus staff
Die hem die coster node gaff
Selue die coster droech een vaen
Den armen bruun mede te slaen
Des papen wijff vrou Julocke
Quam myt haren spinrocke
Dair si des daechs om had gesponnen
Dair quamen sulcke quenen geronnen
Die nau van ouder had twee tande
Nv nakede brwn veel scande
Dair hi stoet in ongeual
Doch sette hi al tegen al
Doe hi tgeruft so groot hoorde
Ende tooch so dat hi scoorde
Van synen aengesicht die huut
Dus brocht hi thooft myt pinen wt
Dair bleuen die oren ende beide die lier
Nyeman en sach leliker dier
Dat bloet hem ouer die oren ran [fol. 14v]
Al brocht hi thooft wt nochtan
Eer hi die voeten wt cond gewynnen
Bleuen alle sijn clawen dair bynnen
Ende sijn ruge hantscoen beide
Die vaert quam hem tot groten leyde
Want hi en waende te gaen nemmermeer
Want die voeten deden hem so zeer
Ende hi en mocht vanden bloede niet sien
Ende lantfreit quam tot hem mittien
Die paep myt alle sijn prochiaen
Ende te steken wel gedichte
Op dat hooft ende bi sijn aensichte
Hi ontfenck mennigen steeck ende slach
Dair bi wachs hem wie so mach
Heeft een scande ende ongeual
Ouer hem so wil dat volc al
DJt scheen aen brvnen wel
Si waren hem alle had en fel
Dair wasser geen so cleen
Huge mitten crommen been
Ende ludolf mitter breder nese
Seer wreet waren hem aldese
Die een had enen verheuen cloot
Die ander een lootwerper groot
Dair hi al om mede ghinc slingeren
Her bertout mitten langen vingeren
Lantfreit ende oterum lang tee
Dese deden brunen seer wee
Ende meer pijn dan dander deden
Deen had een haec van scerpen sneden
Ende dander had een lange loete
Baerdeloge ende auesoete
Abelquack ende vrou baue
Ende die paep myt synen cruus staue [fol. 15r]
Ende vrou Julocke sijn wijff
Dese stonden al na brvnen lijff
Ellic stac en sloech al dat hi conde
Brwn suchte ende stan myt gronde
Ende nam dat men hem gaff
Die paep liet den cruus staff
Dicke gaen omtrent sijn hals
Die coster maecte hem oec zeer mals
Mitter vanen die hi myt hem brachte
Mer lantfreit maecte tmeeste crachte
Want hi was die edelste van geboorten
Vrou Julocke vander after poorten
Was sijn moeder. ende sijn vader
Was. macop die stoppel maker
Een stout man dair hi was alleen
Brwn most van mennigen steen
Een worp gemueten ende ontstaen
Voor hem allen sprac doe saen
Lantfeits brueder myt eenre ameyde
Dien hi brunen opt hooft leyde
Ende gaff hem enen groten slach
Dat hi en hoorde noch en sach
Ende verspranck vanden groten slagen
Tusschen der ryuieren en der hauen
Jn een trop van ouden wyuen
Ende werpper een getal van vyuen
Jn een ryuier die dair liep
Die beide wijdt was ende diep
Deess papen wijff wasser een
Des was des papen bliscap cleen
Doe hi sijn wijff sach in die vliet
Hem en luste langer niet
Brwn te steken off te slaen
Hy riep edel prochiaen [fol. 15v]
Ghinder drijfft vrou Julocke
Beide myt pelse ende myt rocke
Nv toe dien hair helpen mach
Jc geef hem jaer ende dach
Vol paerdoen ende recht oflaet
Van alle sondeliker daet
Beide man ende wijff
Lieten brunen den catijff
Leggen mat ende ouer doot
Ende gingen dair die paep geboot
Als brwn sach dat die lieden
Altemael van hem scieden
Ende trecken gingen ouer dat oude wijff
Spranc hi in twater heen ginc hi driuen
Ende swymmen mitten liue
Doe maecten die dorpers groot geruchte
Hi dreef heen myt crancker luste
Ende liepen hem na seer gram
Dat was om niet want hi ontquam
Des waren die dorpers tongemake
Sy riepen hem na myt leliker sprake
Coomt heer keer weder oorloos dieff
Dat brwn svam dair hi besief
Den meesten stroom ende lietse kallen
Tot dien dat hem was geuallen
Was hi blide dat hi ontginck
Hi vlocte den boom die hem so vinck
Dat hi dair beide sijn oren liet
En reynaert mede dien verriet
En so diep in dede crupen
Dair hem lantfreit vant ter stupen
Dien so zeer mishandelen dede
Jn aldustaniger gebede
Js hi wel een mijl gedreuen [fol. 16r]
Van dair die dorpers waren bleuen
Doe wart hi moede ende seer beswaert
Dat hi croop te lande wart
Ende ginck leggen rusten opten oeuer
Nye en saech di enen droeuer
Hi croonde seer ende stan
Dat bloeyt hem ouer die oren ran
Wanneer hi thooft yet verdroech
Hi lach mitten lancken ende sloech
Als een die den aden wacht
Nv hoort wes reynaert was bedacht
Eer hi van lantfreit was gegaen
Had hi een vet hoen geuaen
Dat hi heymelic myt hem droech
Buten weechs daert eenlic was genoech
Dat voor nyement dorste rvmen
Doe hi dat hoen al totten plumen
Had geleit al in sijn mael
Ghinc hi neder waert ten dael
Want hi begeerde die ryuier
Dat sweet liep hem ouer die lier
Van lopen dat weder was heet
Hi was so blide dat hi en weet
Hoe geberen van bliscap groot
Van hope dat die beer wair doot
Hi sprac nv heb ic nv heb ic wel geuaren
Die my te hooff meest soude deren
Die heb ic doot in desen dage
Nochtant waen ic des sonder clage
Ende sonder wan gunsten bliuen
Jc mach myt recht wel bliscap driuen
REcht myt desen sach reynaert [fol. 16v]
Neder ter riuieren waert
Ende sach wair brwn lach die beer
Doe bedroefde hi hem alte zeer
Dat hi te voren was verblijt
Nv heeft hi toorn had ende nijt
Dair eerst genuecht ende bliscap was
Och onbekende onsalich dwas
Vuyl keerl lantfreyt sprac hy
So wair du biste god scheyn di
Dattu dus goede spise dus vet
Die mennige man so gern et
Di aldus hebs laten ontgaen
Die di te voren was geuaen
O wi lantfreit verscouen druut
Hoe rikelic eens beren huut
Hebste verloren in desen dage
Dus sceldende ende myt deser clage
Js reynaert ter riuieren comen
Dair hi brvnen heeft vernomen
Gewont bebloeyt sieck ende cranck
Dess mocht hi reynaert weten danck [fol. 17r]
Dien in dier droefheit sach gern
Doe sprac hi aldus tot sinen schern
Sire priestere dieux vous saluut
Wildi reynaert den rybaut
Den roden scalc dat felle dier
Bescouwen so ziet en hier
Hebdi tot lantfreits yet vergeten
Jc wilt hem gern laten weten
Heb di hem oec niet wel betaelt
Sijn honich roten die gi hem staelt
Dat is v een lelike saeck
Wast honich oec van goede smaeck
Jc weets noch meer inden seluen coop
Lieue segt my eer ick loop
Jn wat oorden wil di v doen
Dat gi draecht dat rode caproen
Wair si di monick of si di abt
Hi heeft al na uwen oren gehapt
Die v die crune heeft gescoren
Ghi hebt uwe top verloren
Ende uwe hantscoen of gedaen
Jc waen gi wilt singen gaen
Van uwer complete dat getide
Dit hoorde brwn ende was onblide
Wat mocht hi doen hi en konds niet wreken
Hi liet hem synen spreken
Ende sloech weder in dat ryuier
Hy en wilde van desen fellen dier
Niet meer horen die ouer tael
Hi swam neder wart ten dael
Mitten stroom an dat ander lant
Nv ist hem zeer zorchelic bewant
Hoe hi te houe comen sal
Want hi had verloren al [fol. 17v]
Dat vel van beiden voeten voren
Ende die claeuwen ende die oren
Al sloech men doot hi en cond niet gaen
Doch most hi die vaert bestaen
Ende al en wist hi niet wel hoe
Nv hoort hoe hi hem eerst ginc toe
Hy zat ouer sijn hammen
Ende began myt groten scanden
Te rutselen ouer synen stert
Ende als hi des moede wart
Doe weyntelde hi licht voort twee mylen
Dit dede hi so lange wilen
Mit pinen dat hi te houe quam
Ende alsmen brwn dair vernam
Also berecht van verre comen
Wart dair getwiuelt vanden vromen
Wat dair geweyntelt quam also
Die coninck verkenden ende was vro
Ende sprac. dits brwn mijn sergant
Deus wie heeften dus genant
Wie heeft hem thooft gemaect so root
Hi is gewont al totter doot
Jn wat gelage is hi geraect
Mit desen is brwn bi geraect
Voorden coninc ende sprack
Jc clage v heer dit ongemack
En bid v dat gi my wreech hier
Ouer reynaert dat felle dier
Die my beide mij beide mijn voeten voren
Ende mijn wangen ende mijn oren
Verliesen dede bi synen rade
Die coninc sprac heer god genade
Hoe dorst dit doen die felle reynaert
Nvmmermeer en moet ic sweert [fol. 18r]
Gorden aen my noch dragen croon
Heer brwn ic en sel v schoon
Wreken. gi sels my weten danck
Doe ghinc hi wilen lanck
Te rade myt alle sijn baroen
Te wreken reynaerts grote ondaet
Doe droech ouer een die raet
Beide ionck ende oud
Dat men anderwerff ontbieden soud
Dat hi vmmer te houe quame
Ende recht gaue ende name
Van allen eyssche ende van alre clage
Ende tybaert die cater die boodscap drage
Tot reynaert want hi is vroet
Desen raet docht den coninck goet.
LJoen die coninck sprac. her tybaert
Gaet ende gi weder keert
Segt reynaert dat hi com
Dese heren seggen zom
Al is hi anderen dieren fel
Hy belooft v herde wel
Ende doet gerne dat gi hem raet
En doet hijs niet het is hem quaet [fol. 18v]
Ende men sellen derdewarff dagen
Te scanden alle sijn magen
Ende ouer hen rechten myt ongenaden
Ay heer coninck die v dit raden
En hebben niet lieff mijn vrome
Wat sal ic doen alsic dair come
Door my en doet men of en laet
Seynt dair een ander dats mijn raet
Want ic bin een cleyn dier
Brwn die sterc is ende fier
En conste reynaert niet verwynnen
Jn welker wijs sel ics begynnen
Neen wats dan her tybeert
Ghi sijt wijs ende wel geleert
Al en si di niet groot wats dan
Het is mennich die myt listen can
Meer dan sulc myt crachten doet
Tybert sprac na dat wesen moet
Heer so moetics bestaen
Te goede so moetet my vergaen
Mer my is harde swair te moede
Tybert maecte hem wech myt spoede
Ende tooch te mapertuus waert
Dair hi sel vijnden reynaert
Hy zach van verre ende vernam
Wair sinte mertens vogel quam
So riep hi al heyl edel vogel
Keer herwaert dinen vlogel
Ende vlicht tot mijnre rechter zide
Die vogel vlooch ende nam sijn lijde
Op enen boom die hi dair vant
Ende vlooch tybert ter luchter hant
Dit maecte tybaert quaet gemoet
Ende hi ducht te hebben ontspoet [fol. 19r]
Mer had die vogel ter rechter side
Geulogen so wair hi blide
Ende van goeden geluc in waen
Des hi nv is al ontgaen
Nochtans dede hi als die mennich doet
Ende maecte hem seluer goede moet
Dan hem dat hert van bynnen was
So lang liep hi den draff
Den wech en was hem niet een caff
Dat hi quam te mapertuus
Ende vant reynaert voor sijn huus
Alleen staende verweendelike
Doe sprac tybert god die rike
Moet v goeden auont geuen
Die coninck dreiget v van tleuen
En coomdi niet hooff myt my
Reynaert wellecome gi
Tybert neue recht wellecome
God geeff v geluc ende vrome
Seker des gan ic v wael
Wat coste rernaert scone tael
Al seyt sijn tonge wel
Sijn hert dat is van bynnen fel
Dat sel wel schinen eer si sceiden
Reynaert sprac neue onder ons beiden
Willen wi beide te houe waert
Mer tauont wil ic sijn v weert
Tot morgen dan ga wi mitten dage
Jc en heb onder alle myne mage
Tybert dair ic my toe verlaet nv
Also wel als ic doe tot v
Hier quam brwn die vraet
Hy toonde my so quaet gelaet
Ende hi docht my so sterck [fol. 19v]
Dat ic niet om dusent merck
Den wech myt hem oec had bestaen
Mer neue ic wil wel myt v gaen
Morgen mitter dageraet
Dat dunct my den besten raet
Tybert sprac twair beter dat wi
Nv te hant gaen dat duncket my
Te houe waert onder ons beiden
Want die maend schijnd aender heiden
Also licht oft wair schoon dach
Jc waen dat nyement en sach
Beter weer tot onser vaert
Neen lieue neue sprac reynaert
Sulc mocht ons bi dage moeten
Hi soude ons herde scoon groeten
Quaem hi bi nacht in ons gemoet
Hi en dede ons nvmmer goet
Dair om blijft te nacht myt my
Tybert sprac wat soud wy
Eten off ic hier bleue
Reynaert wel lieue neve
Hier is goede spise quaden tijt
Gi moget eten begeer dijt
Goede vette honich raten
Versch ende goet bouen maten
Wat seg di tybert moechdise yet
Tybert sprac ic en machse niet
Hebdi anders niet in thuus
Gaef di my een vette mws
Dair mede wair ic wel bewaert
Een vette muys sprac reynaert
Goede tybert wat seg dy
Hier woont een paep vaste by
Dair staet een schuer aen sijn huus [fol. 20r]
Dair in sijn so veel mwys
Dat si niet dragen soude een wagen
Hoe dick hoor ic den paep clagen
Dat si hem doen so groten scade
Och reynaert neue op genade
Ende op truwen leit my daer
Ja tybert seg di my waer
Wildi mvsen myt goeden wille
Reynaert maect des een gestille
Jc myn muse bouen alle saken
En weet gi niet mvse smaken
Bet dan enich venysoen
Ende wildi mynen wil doen
So leid my dair die musen sijn
Dair bi mocht gi die hulde mijn
Hebben. al haddi mynen vader
Doot ende mijn geslacht algader
REynaert sprac gi hout v spot
Jc en doe neue so help my got
Seker tybert wist ic dat
Jc maecte v mvsen tauont sat
Wat reynaert neue dat wair veel
Tybert ic waen gi segt in speel
Jc en doe reynaert bi mijn wet
Had ic een mws en sy wair vet
Jc en gaefse niet om een bisant
So ga wy tybert alte hant
Jc wil v leiden tot eenre stat
Ende maken v van mvsen sat
Eer ic tauont van v sceide
Reynaert neue op v geleide
Ga ic my v al waert te mompelier
Sa ga wi dan wi sijn nv hier
Alte lanck sprac reynaert [fol. 20v]
Dus deden sy hem op die vaert
Ende gingen eer si op hilden
Ter stat dair sy wesen wilden
Dat was tot des papen scwyer
Die myt eenre steenre mwyr
Al om ende om was beloken
Dair reynaert in was te broken
Opten anderen nacht te voren
Doe die paep had verloren
Enen haen die hi hem nam
Hier om was toornich ende gram
Des papen soon metynet
Ende had voor dat gat geset
Een strick des voss mede te vaen
Dus gern wrake hy sinen haen
DJt wiste reynaert wel dit felle dier
Het is beter sprac hi neue al hier
Cruupt in dit selue gat
Ende en weest traech noch mat
Ghi selt dair musen bi hopen gripen
Hoort hoe si van welicheit pipen
Keert weder als gi sijt zat
Jc sel uwes verbeiden voor dit gat
Wi en mogen tauont meer niet sceiden
Mergen ga wi onder ons beiden
Te samen gi ende ic te houe waert
Tybert hoe coomt dat gi spaert
Coomt des off ende laet ons keren
Tot mynen wiue die ons myt eren
Ende myt bliscap sel ontfaen
Wil ic tot desen gaet in gaen
Reynaert neue ist v raet
Dees papen konnen mennigen quaet
Jc bestaets nv herde node [fol. 21r]
Waen tybert gi en waert nye blode
Waen mach v comen desen wanck
Tybert scaemde hem ende spranck
Dair hi in vant seer groot verdriet
Want eer hijt wist was hi int strick
Geuaen biden hals al wast
Dus huufde reynaert synen gast
ALs tybart wart gewaer
Van desen strick was hi in vaer
Hi spranc voort die stric ghinc toe
Tybart most roepen doe
Ende hem seluen door den noot
Hy maude ende maecte gescal groot
Mit enen herden droeuen gelaet
Dat reynaert hoorde buten gaet
Die in sijn hert dreef groot spel
Ende tybert mochdise wel
Die mvse sijn sy goet ende vet
Wist die paep mertynet
Dat gi sijn wilbraet aet also
Hi soude v saus brengen dair toe
So huefschen man is mertynet
Tybert my dunct gi singt als gi et [fol. 21v]
Doet mens ter heren hooff des
Vergaue god die aelmachtich es
Dat ysegrim dair bi v waer
Die felle dieff die moordenaer
Jn sulc gemack als gi nv zijt
So wair mijn hert zeer verblijt
So dic heft hi my lede gedaen
Tybart die niet en kan ontgaen
Lach so lude ende gal
Dat hi thuus verstoorde al
Ende mertynet dair by ontspranck
Die wel lude riep god danck
Ter goeder tijt so heeft gestaen
Mijn strick. want nv dair is geuaen
Die hoenre dieff na mynen waen
Nv toe vergelden wi hem onsen haen
MJt dien woorden scoot hi ten viere
Ende ontstac een stroowisch scyere
Hi wecte moeder ende vader
Ende die kijnder alle gader
Staet op die dieff is geuaen
Doe liepen sy derwaert wel zaen
Alle die inden huse waren
Selue die paep is op geuaren
Vanden bedde al moeder naect
Ende meertynet die is geraect
Tot tybart ende seide hi is hier
Die paep spranc after tvier
Ende greep sijns wijffs rocken
Een offerkeers nam vrou Julocken
En deedse barnen mitter haest
Die paep liep tybart alre naest
Ende ghinc hem mitten rocken slaen
Dair most tybart doe ontfaen [fol. 22r]
Grote slage op elker syden
Mertinet spranc toe myt nyden
Ende sloech tibart een oge wt
Die paep stont al mitter naecter wt
Ende hieff op enen groten slach
Ende doe tybart dat zach
Dat hi vmmer steruen soude
Dede hi eens deels als die boude
Datten paep verghinc te scanden
Beide myt clawen ende myt tanden
Scoot hi den paep tusschen die been
Ende haelde hem dat een
Vanden tween dat ronde dinck
Dat tusschen sijn been hinck
Jn dat budelkijn sonder naet
Desen spronc was den paep quaet
DAt dinck viel neder op die vloer
Vrou Julocke seide ende swoer
Bider zielen haers vaders
Sy woude dattet hair gecost wair algader
Die offerhande van enen iaer
Ende dat dit niet gesciet en waer
Den paep die scande ende die blame
Sy sprac in des duuels name
Most dat strick dat sijn geset
Sich lieue soen martinet
Dit is van dijns vaders gewade
Dit is sijn scande ende scade
Al genase hi vanden wonden
Vmmermeer tot enigen stonden
Blijft hi ten sueten spele mat
Reynaert stont buten voor dat gat
Dair hi alle dese tael hoorde
Hy loech volna dat hi scoorde [fol. 22v]
Dat hem achter craecte sijn tauerne
Hy sprac aldus tot synen scherne
Swiget stille Julocke vrouwe
Laet sincken uwen groten rouwe
Al heeft hi een kul verloren v heer
Dat en scaet hem myn noch meer
Hy sel wel dienen van achter
Ten is der cappellen geen lachter
Dat men lwt myt eenre clocken
Dus trooste reynaert vrou Julocken
Die hair alte zeer myshielt
Die paep en mochte langer nyet
Staen hi viel al in onmacht
Sy hieffen op ende heften gebracht
Te bedde doe ginck reynaert
Weder tot sinen castele waert
Ende liet tybert in groter noot
Hy was in vresen vander doot
Mer doe hi se al onledich sach
Ouer den paep die dair lach
Doe ghinc hi knagen myt groter pynen
So dat hi mitten tanden synen
Dat strick te midden brac ontwee
Doe en wilde hi dair niet letten mee
Hy spranc gereet al wtten gaet
Ende dede hem wech al sijnre straet
Die tot des conincs hoff lach
Eer hi dair quam so wast scoon dach
Ende die son began te rysen
Na haerre ouder wisen
Ende quam na eens arms wichts wise
Quam hi in dat hoff geronnen
Des papen huus had hi gewonen
By reynaerts hulp had hi veel scanden [fol. 23r]
Hem was te broken al sijn lenden
Van slagen mitten enen oge blint
Doet die coninck vernam hi ginc
Dat tybart berecht quam also
Doe was hi toornich ende onvro
Hy dreichde seer den dief reynaert
Die coninck langer niet en spaert
Ende ontboot te rade sine baroen
Wat sy hem best rieden te doen
Dat men reynaert ten rechte brochte
Die dus grote ondaet wrochte
DOe spranc voort grymbaert die dass
Die reynaerts brueders sone wass
Ghi heren sprac hi hier is mennich raet
Al wair mijn oom noch so quaet
Selmen nochtan vri recht voort dragen
So selmen derdewerff oec dagen
Alsmen doet enen vryen man
Ende en coomt hi niet nochtan
So is hi sculdich alle dinck
Die men voorscreuen den coninck
Te houe op hem beclaecht
Wi wil di grymbart datten daecht
Sprac die conick wie is hier
Die een oge off een lier
Off sijn lijff set ter auentuer
Om enen fellen creatuer
Want ic waen hier nyement is so sot
Grymbart sprac so help my got
Jc bin so sot wel ende so coen
Dese boodscap aen reynaert te doen
Heer coninck heer gebie dijt
Nv gaet grymbert ende sijt
Wel verhoet tegen verraet [fol. 23v]
Reynaert is loos fel ende quaet
Ghi behoeft v te wachten wel
Grymbart sprac heer ic sel
Doe ghinc grymbart te maperthuus
Ende vant reynaert in sijn huus
Ende sijn wijff vrou ermelijn
Die sat al bi hair wiegelijn
En lach in die doncker hagedochte
Teerst dat sy spreken mochte
Gruete hi sijn oom ende sijn moye
Laet u niet vernoye
Sprac hi. vanden geruft dair gi in zijt
Mer docht v goet so waert wel tijt
Dat te houe myt my woud comen
Te vertrecken en mach v niet vromen
Dair is so veel ouer v geclaecht
Hier om sy di voor den coninck gedaecht
Ende verbeiden wi mergen dien dach
So seg ic dat v niet en mach
Geen auentuer meer gescien
Ghi selt in drien dagen sien
Al om end om beleit v huus
Ende voort casteel van mapertuus
Een galge gerecht ende een rat
Voorwair seg ic v dat
Beide v kijnders wijff
Sel die coninc doen nemen tlijff
Ende selue en moechdi niet ontgaen
Dair om si ist nv best gedaen
Dat gi te houe myt my gaet
Ghi cond doch so mennich quaet
Dat v licht wel baten mach
Het is dick op enen dach
So veel auentueren geuallen [fol. 24r]
Dan off gi quijt ghinct voor hem allen
Ende si alleen in die scande bleuen
Ghi hebt doch dit meer bedreuen
REynaert sprac gi segt waer
Tis best dat ic myt v ga daer
Want dair is gebrec van mynen rade
Die coninc sel my doch doen genade
Can ic hem onder die ogen zien
Ende ic mijnre talen mach plien
Al had ic noch meer mysdaen
Want thoff en mach buten my niet staen
Dat bedect die coninc wel
Al sijn my nv die zommich fel
Dat en gaet hem niet ter herten in
Want sy en weten raet noch syn
Al die raet sluut meest in my
Jn wat houe oec dattet sy
Dair coningen ofte heren versamen
Dair men subtijt raet sel ramen
Dair moet reynaert die vonde vijnden
Al sijn dair ander dies hem bewijnden
Dat mijn best ende tgaet voren
Nochtant heeft er veel gesworen
Mijn quaetste te doen die nv dair sijn
Dit maect bedruct dat herte mijn
Want dair veel sijn gemeen
Die mogen meer dan ic alleen
Dit heb ic anxt sel my dair deren
Nochtant is beter dat ic dair mitter eren
Te houe myt v trecke neue
Ende reden voor my seluen geue
Dan dat ic wijff ende kijnder liet
Jn anxt. in sorgen. ende in verdriet
Dat al verloren soude wesen [fol. 24v]
Jc genese so ics mach genesen
Wanneer gi wilt so porren wy
Die coninc is te machtich my
Wanneert wesen soude
So most ic doen al dat hi woude
Ende want ic dan niet bet en mach
So en is niet beter dan verdrach
REynaert sprac vrou ermelijn
Jc beueel v die kijnde mijn
Dat gise wel bewaret nv
Ende bouen al so beueel ic v
Mynen ioncsten soen reynaerdijn
Hem staen so wel sijn granekijn
Om synen eynde ouer al
Jc hoop hi my wel sclachten sal
Ende hier is roosteel een schoon dieff
Desen heb ic wel also lieff
Als yement sijn kijnder doet
Doe dy mynen kijnderen goet
Ende gans my god dat ic ontga
So selt my gangen also na
Dat ict v weder sel lonen
Mit sueten woorden ende sconen
Nam reynaert aldus oorloff
Ende rwmde sijns selfs hoff
Seer droef bleef ermelijn
Mit haren cleynen kijnderlijn
Om dat hi sceide van mapertuus
Ende liet sijns selfs casteel ende huus
Also onberaden staen
Ende als sy een stuck waren gegaen
Reynaert ende grymbart onder hem beiden
Sprac reynaert aldus ende seyde
Hoort na my lieue neue [fol. 25r]
Van anxte sorch ic ende beue
Want ic in vrese ga vander doot
Ende mijn berouwenisse is so groot
Van sonden die ic heb mysdaen
Lieue neue ic wil nv gaen
Te biechte hier tot v
Hier en is geen ander paep nv
Byn ic gebiecht van mynen mysdaen
Misselic hoet myt my wil gaen
Mijn ziel sel te claerre wesen
Grymbart andwoorde na desen
Oom wil di te biechte gaen
So moet gi verlouen saen
Alre dieuerie ende rooff
Ende des so sel di hebben groot looff
Dat weet ic wel sprac reynaert
Nv hoort na my neue grymbaert
Confiteor tibi pater mater
Dat ic den otter ende den cater
Ende alle dieren heb mysdaen
Des wilic gern in boete gaen
Grymbaert sprac wat
Wildi biechten dat segget my
Jn duutsche so mach ict verstaen
Reynaert sprac ic heb misdaen
Tegen allen dieren die nv leuen
Bidt hem dat sijt my vergeuen
Ende want ic mynen oom brwn
Al bloedich maecte syne crwn
Ende tybart leerdic muse vaen
Dair icken seer dede slaen
Want icken int strick lopen dede
Oeck heb ic si er misdaen mede
Cantecleer ende sijn kijndere [fol. 25v]
Waren sy meerre ofte mynre
Vmmer maecte icse hem loss
Mit recht claecht hi ouer die voss
DJe coninc en is my niet ontgaen
Jc heb hem dicke scand gedaen
Ende synen wyue der coningynnen
Dat sy spaede sel verwynnen
Sy sijn gescandaliseert bi my
Noch heb ic dat seg ic dy
Jsegrym meer bedrogen
Dan ic soude seggen mogen
Dat icken oon hiet dat was verraet
Jsegrym die my niet en bestaet
Jc maecten monick ter elmaren
Dair wi beide begeuen waren
Dat hem seer quam te pynen
Jc dede hem aen die cloc lynen
Bijnden beide syne voeten
Dat docht hem wesen seer soete
Dat hijt vmmer woude leren
Mer dat was luttel tsijnre eren
Want hi lude so wttermaten
Dat alle die lude bider straten
Diet hoorden worden dair off in vaer
Ende waenden dat die duuel waer
Sy liepen dair sijt luden hoorden
Ende eer sy conden in corten woorden
Geseggen ic wil my begeuen
Was hem wel na genomen tleuen
Jc dede hem off bernen thaer
So nau der vel dattet wel naer
Die swaerde aenden liue cramp
Synt leyd ic hem dat was sijn ramp
Visschen vangen op enen dach [fol. 26r]
Dair hi ontfenck mennigen slach
Oec leid icken tes papen van vyanoys
Jn al dat lant van vermedoys
En woonde geen pape riker
Dese paep had enen spiker
Dair mennich goet barm in lach
Dair ic my dicke op te saden plach
Aenden kelre had ic een gat
Selue gemaect ende in dat
Dede ic ysegrim gaen crupen
Dair hi rvntvleisch vant in cupen
Ende vetter vercken also veel
Die liet hi gaen al door sijn keel
So groten hoop bouen den mate
Dat hi wtten seluen gate
Niet wt en mocht dair hi in quam
Dat hem sijn groten buuck benam
Doe most hi clagen sulck gewyn
Want hi hongerich dair quam yn
En mocht hi sat niet comen wt
Jc ghinc ende maecte groot geluut
Jn dat dorp ende groot geruchte
Nv hoort hoe ict dair toe brochte
Jc liep dair die paep sat
Ouer die tafel ende at
Ende voor hem stont een scoon cappoen
Dat was een dat beste hoen
Dat men wist in enich lant
Dat hoen ic ter vaert prant
Ende liep heen al dat ic mochte
Doe maecte die paep groot geruchte
Ende riep lude vanck ende slach
Jc waen nye man sulc wonder sach
Dat my een vos roofft van mijn cappoen [fol. 26v]
Jn mijn huus wie zach ye man so koen
Dieff ende ic zach selue oec toe
Sijn tafelmes greep hi doe
Ende werp na my mer ic ontvoer
Dat mess bleeff steken in die vloer
Hi stiet die tafel dat sy vlooch
Ende volchde my myt stemmen hooch
Roepende slach ende va
Jc liep voor ende hi my na
Ende myt hem luden een groot getal
Die mijn quaetste meenden al
SO lange liep ic dat ic quam
Dair ysegrim vernam
Dat hoen liet ic vallen dair
Wat het was my alte swair
Des most ics mijns ondanx laten
Ende ic liep henen mijnre straten
Doort gat. dat ic wesen woude
Ende doe hi thoen op boren soude
Dit heeft die paep gerynck vernomen
Tot allen die myt hem waren comen
Ryepen lieue vrienden slaet
Hier is wolff een dieff quaet
Siet dat hi v niet ontgaet
Doe scoten sy hem alle na
Sulc myt sulc myt stauen
Mennigen slach dat sy hem gauen
Ende maecten so groot geluut
Dat alle die gebuer quamen wt
Ende maecten cont ouer al geheel
Dair most hi van mennigen steen
Den worp ontfaen ende mennigen slach
So dat hi neder viel ende lach
Jn onmacht ende ouerdoot [fol. 27r]
Dae wasser mennich die aen hem scoot
Ende sleepten myt groten geruchte
Ouer steen ende ouer struuck
Buten den dorp in een graft
Dair lach hi alle die nacht
Jn onmacht ender ouerdoot
Ende ic en weet hoe hi ontvoer
Synt verwerff ic dat hy my swoer
Sijn hulp te doen een iaer omtrent
Mer dat was op een conuent
Dat icken hoenre soud maken sat
Doe leyd icken teenre stat
Dair ic hem dede verstaen
Dat seuen hennen ende enen haen
Op die haenbalc zaten
Die vet waren wtermaten
Ende dair stont een valduer by
Op dat huus so clommen wy
Jsegrym end ic dair bouen
Jc seide hem woude hi my gelouen
Dat hi croop al in die duer
Al dair so soud hi vinden vuer
Van vetten hoenre sijn gevoech
Ter dueren ghinc hi ende loech
Een deel croop hi in myt vaer
Ende ghinc tasten haer en daer
Doe sprac reynaert wi sijn vermelt
Off het is boert dat gi my telt
Want wat ic zueck ic en vijnd niet
Jc sprac oeck wats gesciet
Cruupt een luttel bet in
Men moet wel pinem om gewyn
Jc hebse wech die dair saten voren
Dus liet hem ysegrim verdoren [fol. 27v]
Dat hi die hoenre te veer in sochte
Jc zach dat ic hem honen mochte
En stieten dat hi ouer voer
En quam geuallen op die vloer
Want die haenbalc was zeer smal
So dat hi viel enen groten val
Dat si ontsprongen al die dair sliepen
Die zommich totten vierwart liepen
Om te weten wat duer dat gat
Geuallen wair si en wisten wat
SJ stonden ende onstaken lucht
Een ygelic die was beducht
Doe sy en sagen doe wart hi oeck
Geslegen. gewont. al totter doot
Jc hebben gebrocht in menniger noot
Meer dan ic kan genoemen
Jc souder noch wel door comen
Waert dat ic dair wat om dochte
Veel meer dan icker voort brochte
Jc selse v efter wel ontbijnden
Ende oec heb ic myt vrou eerswijnden
Syne wiue dat bedreuen
Jc woudet achter wair gebleuen
Het is my leet mer tiss gedaen
Want si dair scande off had ontfaen
So veel dats my seer verdriet
Oom dit en versta ic nyet
Jc heb mysdaen myt synen wiue
Ghi biecht recht of gi een scyue
Jn die hant hielt after meed aen te gaen
Het is al buten mijn verstaen
Jc en weet waer gi die tale keert
Kyr lieue neue her grymbeert
Wair dat niet scande groot [fol. 28r]
Dat ic die reden seide al bloot
Jc heb geslapen bi mijnre moeyen
Jc bin v oom v souds vernoeyen
Spraeckic van vrouwen dorperheit
Neue ic heb v nv geseit
Al dat ic kan gedencken nv
Absolueert my nv dat ic bidic v
Ende set my dat v duncket goet
Grymbert was listich ende vroet
Ende brac een rijs van eenre hage
Ende sprac om nv slaet drie slage
Op v huut myt deser gheerde
Dair na legt se neder op die eerde
Ende sprinct dair driewarff ouer aen een
Sonder sneuelen off bugen been
Dan kuste se vriendelic sonder nijt
Jn teiken dat gi gehoorsam zijt
Dese peniten ic v set
Hier mede sidi van alre smet
Quijt ende van allen sonden
Die gi ye gedeed voor dese stonde
Want ic vergeefse v altemael
Reynaert was blide van deser tael
Ende dede dat hem sijn neue riet
Doe sprac grymbert oom nv siet
Dat gi voort aen doet goede werken
Leest v salmen ende gaet te kerken
Vast ende viert die heilige dagen
Ende wijst die wegen die v vragen
Aelmissen sel di geuen
Ende versweren v bose leuen
Rouen stellen ende verraden
So suldi comen tot gemaden
Dit geloofde hem al reynaert [fol. 28v]
Doe gingen si te houe waert
BEsiden den wech dair sy ronnen
Stont een clooster van swarten nonnen
Dair mennich ganss ende hoen
Ende mennige hen ende cappoen
Dair plegen te wesen bynnen mveren
Die wiste die felle creature
Reynaert sprac totten dass
Hier besiden ouer dit pass
Dair leit onse rechte straet
Ende myt dusdanigen beraet
Leide hi hem neuen der mueren
Dair die hoenre bider schueren
Ghingen weiden haer ende daer
Der hoenre wart reynaert gewaer
Sijn ogen begonden al om te gaen
Buten hem allen ginck een haen
Die vet was groot ende ionck
Dair na gaff reynaert enen spronck
So dat hem die plumen stouen
Grymbert sprac gi dunct my douen
Onsalich oom wat wildi doen
Wildi weder om een hoen
Jn alle die grote sonden slaen
Dair gi v biecht off hebt gedaen
Dat mach v zeer wel rouwen
Reynaert sprac in rechter trouwen
Jc hads vergeten wel lieue neue
Bidt god dat hijt my vergeue
Jc en doet voort nemmermeer
Doe deden sy weder enen keer
Ouer ene smale brugge
Hoe dicke sach reynaert ouer rugge
Weder dair die hoenre gingen [fol. 29r]
Hy en conde hem seluen niet bedwingen
Hy en most sijn oude sede plegen
Al had men hem thooft off geslegen
Het had ten hoenre wart geulogen
Also verre alst had gemogen
Grymbaert zach wel dat gelaet
Ende hi sprac vuyl onreyne vraet
Hoe laet gi v ogen ommegaen
Reynaert sprac neue tis mysdaen
Dat gi myt uwen ouerlopende woord
My wt mynen gebede dus stoort
Laet my lesen een pater noster te trooster
Voor der hoenre zielen vanden clooster
Ende gansen ter genaden
Die ic dicke heb verraden
Doe icse desen nonnen
Mit mijnre listen off heb gewonnen
Grymbert balch hem mer reynaert
Had altijt thooft ten hoenre waert
Tent sy quamen ter rechter straten
Die sy te voren hadden gelaten
Dair keerden sy ten houe waert
Och hoe zeer beefde reynaet
Doe hi ten houe began te naken
Dair hi zeer in waende mysraken
DAt eerst dat in thoff was vernomen
Dat reynaert dair in was comen
Mit grymbaert synen neue die das
Jc waen wel datter nyement en was
So arm off so cranck van magen
Sy en keerden hem ter clagen
Ende altemael tegen reynaert
Nochtan dede hi als die onveruaet
Ende geliet bet dan hem was [fol. 29v]
Ende hi ginck myt synen neue den das
Herde fierlic door die hoge straet
Also moedich van gelaet
Als off hijs conincs zoen wair
Ende hi oec van enen hair
Tegens nyement en had misdaen
Voor nobel den coninck ginck hi staen
Midden inder heren rynck
Ende seide god gruet v heer coninck
Jc gruet v gerne ic hebs recht
Ten had nye coninc enen knecht
So getruwe tegen hem
Als ic v ye was ende noch ben
Tis dicwil worden aenschijn
Nochtan die sulc die hier sijn
Souden my gern v hulde rouen
Mit logen woudijs hem gelouen
Mer neen gi niet god moets v lonen
Het en betaemt oec niet der cronen
Dat gi den scalcken en den fellen
Te licht gelooft van dat si tellen
Nochtan wil ic gode clagen
Dair isser te veel in onsen dagen
Die myt boosheit die sy connen
Die vorder hant hebben gewonnen
Ouer al in heren houen
Dat sy so ver sijn comen bouen
Die scalke sijn in dien geboren
Dat sy den goeden beraden thoren
Dat wil god wreken aen hair leuen
Ende moet sulken loon des geuen
Als sy van recht wel sijn waert
Die coninck sprac ay reynaert
O vuyle onreyn bose drwt [fol. 30r]
Hoe wel condi v saluut
Mer ten baet v niet een caff
Coomt uwes smekens aff
Jc en ward bi smeken niet v vrient
Dat gi my dicwijl heb gedient
Dat wart v nv te recht gegouden
Gy hebt den vrede wel gehouden
Dien ic geboot ende had gesworen
O wi wat heb ic verloren
Sprac cantecleer die dair stont
Die coninck sprac hout uwen mont
Her cantecleer laet my spreken
Jc moet andwoorden op sijn treken
Quaet dieff sprac hi fel reyneert
Dat gi my lief hebt ende weert
Dat heb di inden lachter mijn
Mynen geboden gedaen aenschijn
Aen arm man tybaert ende bruun
Die noch al bloedich is die cruun
Jc en wil niet veel scelden
Mer ic denck v dies te gelden
Noch huden op een wile
Nomen pater christe file
Sprac reynaert heer of brune
Noch al bloedich wair die crune
Heet coninc wat bestaet my dat
Off hi lantfreits honich at
Ende hem die keer lachter deden
Noch heeft brwn so stercke leden
Was hi geslegen of versproken
Wair hi goet hi had gewroken
Eer hi quam in dat water
Efter van tybert die cater
Die ic herberchde ende wel ontfinck [fol. 30v]
Ende off hi wt om stelen ghinck
Tot des papen huus sonder raet
Ende hem die paep dede quaet
Bi lode soud ic des ontgelden
So mocht ic mijn geluc wel scelden
Nie dair bi heer coninc lyoen
Wat gi wilt dat moechdi doen
Ende gebieden ouer my
Hoe groot hoe goet mijn sake sy
Ghi moecht my vromen ende scaden
Wildi my zieden ofte braden
Ofte hangen ofte blenden
Jc en mach v niet ontwenden
Wi sijn al in v bedwanck
Ghi zijt sterc ende ic bin cranck
Mijn hulp is cleyn die v is groot
Twaren al sloech di my doot
Dat wair een crancke wrake
Recht in deser seluer sprake
Spranc op bellijn die ram
Ende sijn oey die myt hem quam
Dat was vrou olewi
Bellijn sprac nv toe gawi
Al voort myt onser clagen
Ende brwn spranc op myt sinen magen
Ende tybert sijn geselle
Ende ysegrim die snelle
Die haze en dat euerswijn
Ellic wilde in die clage sijn
Pantheer die kemel ende dat brvneel
Die ganss dat tijtsel ende tlampreel
Herri die ezel. boreel die stier
Dat hermel. die wesel waren oec hier
Ende cantecleer ende sijn kijnder [fol. 31r]
Die claechden zeer haren hijnder
Ende maecten groot veder slach
Dat knoesel ende een cleyn beiach
Die liepen oec mede in dese scaer
Al dese gingen openbaer
Voor haren heer den coninc staen
Ende deden voss reynaert vaen
NV ginct hier op een perlement
Die dieren die reynaert stonden omtrent
Willen hem sijn lijff off wynnen
Wat talen dat sy op hem begynnen
Dair gaff hi elken op andwoort
Nye en quam man die ye hoord [fol. 31v]
Scoonre ontscout ende meerre clage
Dan men en dede in dien dage
Ja van sulken wilden dieren
(vss. 1-1899)
Onderwerp
AT 0053 - Reynard the Fox at Court
AT 0053 - Reynard the Fox at Court 
ATU 0053 - The Fox at Court
ATU 0053 - The Fox at Court
VDK 0053 - Reynard the Fox at Court
VDK 0053 - Reynard the Fox at Court
Beschrijving
Reinaert de vos moet aan het hof verschijnen om verantwoording af te leggen voor zijn verschrikkelijke daden. Hij weet zich goed te verdedigen en weet het zelfs zo te spelen dat hij nog meer misdaden op zijn naam zet en uiteindelijk ook nog een hoge functie verkrijgt aan het hof.
Bron
‘Reinaerts historie, Reinaert II.’ In: Instituut voor Nederlandse Lexicologie (samenstelling en redactie), Cd-rom Middelnederlands. Sdu Uitgevers/Standaard Uitgeverij, Den Haag/Antwerpen 1998.
Commentaar
In een acrostichon staat de familienaam Dismwde (Dismuude). Deze naam zou kunnen verwijzen naar het patriciërsgeslacht Van Diksmuide uit Ieper waarbinnen zich in ieder geval een auteur bevindt. De werkelijke auteur zal waarschijnlijk nooit met zekerheid bepaald kunnen worden.
De eerste helft van Reynaerts historie (Reynaert II) komt qua verhaalverloop overeen met Van den vos Reynaerde (Reynaert I), daarna is het verhaal met nog ruim 4000 verzen verlengd . (Vanwege de lengte is het totale verhaal opgedeeld in vijf stukken die apart zijn ingevoerd in de verhalenbank.)
Van deze tekst zijn ook losse passages opgenomen wanneer deze gekoppeld kunnen worden aan een verhaaltype. Daarbij zijn uitgebreidere samenvattingen beschikbaar.
De eerste helft van Reynaerts historie (Reynaert II) komt qua verhaalverloop overeen met Van den vos Reynaerde (Reynaert I), daarna is het verhaal met nog ruim 4000 verzen verlengd . (Vanwege de lengte is het totale verhaal opgedeeld in vijf stukken die apart zijn ingevoerd in de verhalenbank.)
Van deze tekst zijn ook losse passages opgenomen wanneer deze gekoppeld kunnen worden aan een verhaaltype. Daarbij zijn uitgebreidere samenvattingen beschikbaar.
Naam Overig in Tekst
Willam
Willam
Willem
Willem
Madock
Madock
Madocke
Madocke
Madoc
Madoc
Pauijen
Pauijen
God
God
Reinaert
Reinaert
Reynaert
Reynaert
Reynaerde
Reynaerde
Nobel
Nobel
isegrym
isegrym
Isegrim
Isegrim
Ysegrim
Ysegrim
Corttoys
Corttoys
Cortois
Cortois
Tybert
Tybert
Tibeert
Tibeert
Tybeert
Tybeert
Panther
Panther
Pantheer
Pantheer
kuwart
kuwart
Cuwaert
Cuwaert
Grymbaert
Grymbaert
Grimbeert
Grimbeert
Ersswijn
Ersswijn
Eerswint
Eerswint
Mapertuus
Mapertuus
Maupertuus
Maupertuus
cantecleer
cantecleer
Coppe
Coppe
Alente
Alente
Hollant
Hollant
Ordanen
Ordanen
Pijnte
Pijnte
Pinte
Pinte
Sproete
Sproete
Bruun
Bruun
Portegael
Portegael
Lanfreit
Lanfreit
Lantfreit
Lantfreit
Lamfreit
Lamfreit
Julocke
Julocke
Mompelier
Mompelier
Metynet
Metynet
Mertynet
Mertynet
Ermelijn
Ermelijn
Reynaerdijn
Reynaerdijn
Reinaerdijn
Reinaerdijn
Roosteel
Roosteel
Rosseel
Rosseel
Elmaren
Elmaren
Elmare
Elmare
Vyanoys
Vyanoys
Vermedoys
Vermedoys
Vermendoys
Vermendoys
Bellijn
Bellijn
Belijn
Belijn
Olewi
Olewi
Bruneel
Bruneel
herri
herri
boreel
boreel
Knoesel
Knoesel
Cleynbeiach
Cleynbeiach
Naam Locatie in Tekst
Pavia
Pavia
Holland
Holland
Ardennen
Ardennen
Portugal
Portugal
Martinet
Martinet
Plaats van Handelen
Ieper
Ieper
Kloekenummer in tekst
N072p
N072p
Datum Invoer
2013-03-01 14:46:21