Hoofdtekst
Reynaerts historie (vers 3800-5699)
3800
Ende heeft heeruaert geboden
Alle sijn volc ouer zess dagen
Gescut peerd ende wagen
Bombaerden ende donrebossen
Hyet hi laden ende trossen
3805
Tenten ende paulyoene
Siet voor v gi hebts te doene
Wan ysegrim ende brwn sijn nv
Bet biden coninc dan ic bi v
Al dat si willen dats gedaen
3810
Ysegrim heeft hem doen verstaen
Dat gi rooft. ende moort tot alre tijt
Hi draget op v had ende nijt
Hi wart maerscalc int assaut
[fol. 61r]
Dat conijn ende die roeck corbaut
3815
Hebben grote clage op v gedragen
Jc zorch voor v ende al v magen
Dat my van anxt geen goet en schiet
Och lieue neve ist anders niet
Sy di hier off dus zeer verueert
3820
Set v te vreden sprac reyneert
Al had die coninc selue gesworen
Ende alle die tot sinen houe horen
Als ic my seluen raet wil geuen
Jc word noch bouen al verheuen
3825
Si mogen veel raden of sy
Mer het hoff en dooch niet buten my.
GAet dar varen lieue neve
Coomt in en ziet wat ic geue
Een paer duuen ionc ende vet
3830
Jc en mach geen spise bet
Want si sijn goet te verduwen
Men machse swelgen sonder kuwen
Ende die beenre smaken so zoet
Want het is half morch ende bloet
3835
Die laet ic alle mede in gaen dore
Jc vuel in mijn mage humore
Dair om eet ic gern lichte spise
Mijn wijff ermelijn die wise
Die sel ons herde wel ontfaen
3840
Mer en laet haer niet verstaen
Van onsen saken oec yet horen
Want sy soude hair alte zeer verstoren
Sy soud in onmacht vallen van vaer
Want een cleyn dinck gaet hair naer
3845
Sy is zeer teder van herten toe
Morgen ga ic myt v vroe
Te houe ende sel mijn zaken
[fol. 61v]
So verandwoorden mach ic te spraken
Comen dat sulke te na sel gaen
3850
Neue sel dy my staen
Als een vrient den anderen doet
Ja ic lieue neue lijff ende goet
Dat is tot uwer liefd bereit
Danck hebt neue das wel geseit
3855
Mach ic leuen het sel v vromen
Oom ende oec mooch di wel comen
Voor alle die heren tot ontscouden
Men sel niet vangen nochte houden
Also lange als gi sprect v tale
3860
Dit heeft die coninghinne wale
En die lupert besproken also
Reynaert sprac so bin ic vro
So en ducht ic van nyement een haer
Ende ic en hoorde nye lieuer maer
3865
Jc sel mijn recht nv wel bedringen
Doe zwegen sy van desen dingen
Ende sijn bynnen den berch gecomen
Dair hebben si armelijn vernomen
Ende lach bi haren iongen
3870
Ende is ter vaert op gesprongen
Ende ontfencse beide wael
Grymbaert gruetse myt zueter tael
Sijnre moyen ende hair kijnder
Men reyde ter maeltijt gijnder
3875
Die duuen ionck die reynaert brochte
Ellic die at dat hem geboren mochte
Nochtan so en waren wi niet zat
Al hadder ellic noch een gehat
Dair en had niet veel gebleuen
3880
Reynaert sprac ziet lieue neue
Hoe behagen v die kijnder mijn
[fol. 62r]
Rossel ende reynaerdijn
Sy sellen onse geslachte meren
Sy beghynnen hem vast te generen
3885
Die een vanct een dander een kuken
Sy connen oec wel in twater duken
Na kuken en na enden
Jc sou dees dicker om proy wt senden
Jc wilse leren eerst beuroeden
3890
Hoe sy hem voor die stric sellen hoeden
Voor die iagers ende voor die honden
Waert dat si den aert wel conden
So wair ic wel op hem gerust
Sy souden dic onsen lust
3895
Van mennigerhand spise boeten
Die wi van node deruen moeten
Ende sy slachten my zeer wel
Want grymmende spelen si hair spel
Ende gene die sy haten
3900
Ende hem vriendelic gelaten
Om dat hijs te myn verhoet
So brengen size so onder die voet
En biten hem ontwee die keel
Dats den aert van reynaerts speel
3905
Ende oec sijn si ter grepen snel
Dat behoort ons toe zeer wel.
COm gi moocht v wel verbliden
Want het is een scoon toe tiden
Te hebben kijnder die sijn so vroom
3910
Jc verblijts hoet so coom
Dat icse in mijn geslachte weet
Grymbert neue gi hebt gesweet
Ende zijt moede het waer wel tijt
Dat gi ginct op v rust oom wildijt
3915
So dunket my goet gedaen
[fol. 62v]
Doe ginc hi neder leggen zaen
Op een letier gemaect van stroy
Reynaert ende sijn wijf ende al die proy
Ghingen oec slapen mer niet reynaert
3920
Was myt zorgen zeer beswaert
Hoe hi hem best onsculdigen mocht
Alden nacht lach hi en docht
Ende socht in hem seluen raet
Des morgens mitter dageraet
3925
Rwmde hi myt grymbaert sijn hooff
Mer eerst so nam hi schoon oorloff
Aen sijn wijf vrou ermelijn
Ende oock aen die kijnder sijn
Hy sprac laet v niet verlangen
3930
Jc moet vmmer te houe gangen
Mit grymbert mynen neue
Ende off ic yet te lange bleue
Dair om en zijt niet in vaer
Al hoordi oec enige lede maer
3935
Die sel di altoos slaen int goede
Mer vmmer zijt op v hoede
End verwaert onse veste
Jc sel gynder vorderen dat beste
Nadien dat ict gelegen zie
3940
Och reynaert so en was ic dus droeuich nye
Dat gi vmmer wijt van desen
Ghi waert dair lest in groter vresen
Dat gi leuende nau ontquaemt
Ende gi seit ende had geraemt
3945
Dat gi dair niet weder en wout
Vrou die auentuer is mennichfout
Het gaet bi wilen buten gissen
Sulc die waent hebben hi moets missen
Jc moet vmmer dair wesen nv
[fol. 63r]
3950
Weest te vreden des bid ic v
Want het is al sonder anxt
Jc coom weder opt alre lanxt
Bynnen vijff dagen ist dat ic kan
Hier mede scieden van dan
3955
Reynaert ende die dass te samen
Ende doe sy op die heide quamen
Sprac reynaert. neue hoort my nv
Synt ic lest biechte tegen v
Heb ic mysdaen dat moet horen
3960
Men sel die quaetheit brengen voren
Jn biechten die men heeft gedaen
Men derff die duecht niet doen verstaen
Diemen doet dat en is geen sonde
Jc maecte brwn een grot wonde
3965
Ende een scerp snyden wt sinen liue
Ende ic dede den volf ende synen wiue
Die schoen vullen myt horen voeten
Jc dede den coninc tot my waert zoeten
Sinen toorn ende maecten te vriende
3970
Dat ic luegen al verdiende
Jc seide dat brwn ende ysegrim
Stonden na dat leuen sijn
Ende dat sy hem verraden souden
Dus maect ic buten horen scouden
3975
Dat hem die coninck wart zeer hat
Ende al myt luegen deed ic dat
Oeck wijsde ic den coninck enen scat
Des hem nye en wart te bat
Want ic loocht al dat ic seide
3980
Bellijn den ram ic myt my leide
Ende kuwart die ic tlijff roofde
Ende seynde bellijn mitten hoofde
Totten coninc om sinen toren
[fol. 63v]
Jc duwede dat conijn tusschen sijn oren
3985
Dat ic hem wel na dat leuen nam
Ende het was my leet dat hi ontquam
Mer het was my alte cloeck
Mit recht claech ic ouer die roeck
Want ic at sijn wijff scerpe nebbe
3990
Lieue neue ende oec so hebbe
Jc my bedocht van enen dinck
Dat ic vergat doe ic lest ginck
Te biechten dat moet ic seggen mede
Het was een hoesheit die ic dede
3995
Den wolf. my wair leet deed men my
Wi quamen gaende ic ende hi
Tusschen honthorst ende euerdingen
Dair zagen wi dat voor ons gingen
Een mery root ende haer vole
4000
Dat so swert was als een cole
Ende vet vier maende groot
Jsegrim was volna doot
Van honger. ende bad my dat ic liep
Totter mery ende haer aen riep
4005
Of sy tvolen woude vercopen
Jc haeste my ende ic ginck lopen
Totter mery ende vraechde hair dat
Ende si seide my si vercoft my om een scat
Jc vraechde huer hoe zijt woude geuen
4010
Sy sprac reynaert het staet gescreuen
Achter onder mynen rechter voet
Si di van clergien vroet
En wildijt zien ic laet v lesen
Doe hoordic wair sy wouden wesen
4015
Jc seide neen in goeder trouwen
Vermery het mocht my rouwen
Jc en can lesen niet een veer
[fol. 64r]
En te copen ic niet en geer
Dat nv is v enich kijnt
4020
Jsegrinn heft my hier gesent
Ende wist gern hier off dat waer
So laten seluer doen comen haer
Sprac si ic sels hem maken vroet
Jc seide ic sel. ende mitter spoet
4025
Liep ic daer ysegrim sat
Sy seiden oom wil di eten dat
Vanden voel so lopet zeer
Totter mery si verbeit v ter eer
Sy heeft onder hair voet gescreuen
4030
Den coop hoe zijt wil geuen
SJ woud my hebben lesen laten
Mer wat soude my dat baten
Want ic een leter en kenne niet
Des dooch ic in mijn hert verdriet
4035
Dat ic nie en ghinc ter scool
Oom wil di copen dat vool
So mochdijt hebben condi lesen
Ay my wat zoud my wesen
Ja ic walsch duutsch ende latijn
4040
Op vestualen ende te prouijn
Ende gegaen tot hoger scolen
Mit ouden wisen sonder folen
Meysters van audientien
Questie gegeuen ende sentencien
4045
Ende was in loeyen lycensiert
So wat scriften dat men visiert
Can ic lesen gelijc mijn naem
Jc wil tot hair lopen ic raem
Dat ic den coop sel weten ter vaert
4050
Wair toe bistu goet reynaert
Dattu lesen en const noch scryuen
[fol. 64v]
Doe liep hi heen ende liet my bliuen
Dat ic sijns verbeiden soude
Totter mery ende vraechde off si woude
4055
Hair vuellen geuen of dat sijt helde
Sy sprac die som vanden gelde
Staet after aen mijn rechter voet
So laet my lesen si sprac ic doet
Ende haren voet verdragen
4060
Die wel myt yser was beslagen
Al nywe myt hoefnagelen sess
Ende raemde niet alte mess
Want sy smeten so voor sijn hoofft
Dat hi storte ende was verdoeft
4065
Ende viel ouerdoot dair neder
Eer hi bequam off op stont weder
Mocht men een mijl hebben gereden
Die mery liep myt groter haesten
Mit haren vuellen haerre straten
4070
Ende heeft ysegrim dair gelaten
Seer mysmaect ende gewont
Hy lach en huylde als een hont
Doe bequam doe bloyde hi zeer
Jc ghinc tot hem ende seide heer
4075
Ysegrim lieue oom hoe staet
Si di van den vool wel gesaet
Hoe en deildi my niet wat mede
Ende ic doch v bootscap dede
Hebdi geslapen op v mael
4080
Wair wast walsch ofte vocael
Dat gescrift onder hair voet
Jc wist wel gi zijt so vroet
Dat nyement bet lesen en can gi
O wi reynaert neue o wi
4085
Jc bid v dat gi v spotten laet
[fol. 65r]
Jc bin so qualiken begaet
Het mocht ontfermen herde stenen
Die hoeyr mitten langen benen
Had haren voet so hooch op verheuen
4090
Jc waendet hadden geweest letteren gescreuen
Die nagelen die dair in stonden
Si sloech my zess groter wonden
Ten eersten slage dat sy smeet
Dat my thooft wel na spleet
4095
Ende mijn herssenbecken al ontwee
Sulc lesen en geer ic niet mee
LJue oom ist wair dat gi telt
Dat heeft my wonder want ic helt
V voorden den besten clerc die nv leeft
4100
Nv hoor ic wel dat men my heeft
Wel eer geseit ende oec gelesen
Jn boeken dat wel wair mach wesen
Dats dat die beste clercke fijn
Dicwijl die wijste lude niet en sijn
4105
Die leken veruroeden se by wilen
Dat doet dat sy so versubtilen
Jn kunsten dat sy dair in verdwalen
Dus brocht ic ysegrim in dwalen
Dat hi nauwe sijn lijff behelt
4110
Siet neue ic heb v nv vertelt
Ad dat ic weet van mijnre
Misselic hoet myt my vergaet
Te houe nochtan bin ic sonder vaer
Want ic bin nv sonder sunde claer
4115
Ende ic wil gern bi uwen rade
Beteren ende comen te genade
Grymbaert die mysdaet is groot
Die doot is moet bliuen doot
Men machs niet weder doen leuen
[fol. 65v]
4120
Mer oom dit wil ic v al vergeuen
Om den anxt die gi dair om liden moet
Eer gi dair off v ontscout doet
Ende hier op wil ic v absolueren
Mer dat v alre meest sal deren
4125
Dats dat gi kuwaerts hooft dair sende
Ende den coninck myt logen verblende
Och oom dat was zeer mysdaen
Neef die door die werelt sel gaen
Moet dick horen tsijn vertrecken
4130
Hy moet hem besmytten ende beulecken
Wie honich handelt vinger lect
Jc ward dicwil gewect
Van mijnre conscientien bynnen
Gode bouen al te mynnen
4135
Ende mynen euen kersten als my
Dattet goods liefste wille sy
Ende dat dit wair dat beste recht
Wat waendi dat die reden vecht
Van bynen tegens die vterste wille
4140
Dan sta ic in my seluen stille
Op mijn eygen vry vernuft
En warde van synnen so versuft
Dat ic niet en weet wat mijns gesciet
Jc bin in een bloet niet
4145
Jc heb en bin van allen gelaten
Dat wil ic van my steken ende haten
Al dat mynre is dan got
Ende hoge clymmen bouen sijn gebot
Ende bescouwen der contemplacien
4150
Mer dese sonderlinge gratien
Gescien my als ic bin alleen
Mitter werlt noch myt mensch gemeen
Ende ic my seluen van bynnen zie claer
[fol. 66r]
Mer ouer een corte wijl dair naer
4155
Als ic der werelt ward gemeen
So vijnd ic so veel steen
Jn mynen wech achter ende voren
Ende ic zie die voet sporen
Dair dese prelaten in gaen
4160
So ward ic weder vluysch geuaen
So coomt die werelt en wil dat vleisch
Mit groter genuechten sonder eysch
Ende leggen my so veel te voren
Dat ic die vriheit heb verloren
4165
End dat leuen dair ic eerst in was
So hoor ic sanck ende pijp geblas
Lachen spelen end vrolicheit
Jc hoor dat dese off gemeen seit
Die anders seggen ofte penzen
4170
Dair leer ic liegen ende venzen
Jn sonderlingen heren houe
Dair sprect meest alte loue
Heren vrouwen papen clercken
Dit sijn die geen die meest die luegen stercken
4175
Men der die heren niet tseggen twair
Lieue neue hier leer ic naer
Jc moet mede louentuten
Ofte men soude my buten sluten
Jc heb veel lude dic horen spreken
4180
Die reckelic ende wairach leken
Als sy een reden vertogen
Veel ontwee enyge logen
Die hoor redene mocht geliken
Sy lietense mede door striken
4185
Op dat hair tael wair te scoonre
Nyet dan die luegenaer waeir coenre
Mit verrade inder reden begyn
[fol. 66v]
Mer die reden wil dair in
Ymmer sijn ende wantse wel clede
4190
So liet hise dair varen mede
NEue dus moet men hier ende dair
Nv liegen ende zeggen wair
Dreigen smeken bidden ende vloeken
Ende ellic op sijn hooft zoeken
4195
Die die werelt wil hantieren
Ende een luegen wil vysieren
Ende op hair scoonste dan setten voort
Ende so bewympelen dair mense hoort
Mit doeken die hi dair om wijnt
4200
Datmense voor die wairheit mynt
Die en is sijn meyster niet ontlopen
Can hise so subtilic knopen
Dat hi niet en stamert in sijn tael
Ende dan dat hi gehoort is wael
4205
Neue dese mach wonder maken
Hy mach bont dragen ende scaerlaken
Jnt geestlic end int weerlic recht
Hy wint wair hi vecht
Nochtan en trect hi sweert noch knijff
4210
Nv vijnt men mennigen losen katijff
Diet zeer benijt dat hi ziet
Dat desen dus vordel gesciet
Ende meent dat hijt wel can
Liegen ende grijpt een luegen an
4215
Die hi verschoont ende voort wil setten
Hy aet oec gern vanden vetten
Mer hi en is gelooft noch gehoort
Ende sulc is so plomp als hi sijn woort
Ten besten waent seggen ende sluten
4220
Valt hi al sijnre materien buten
Ende en cant so wel niet zaluen
[fol. 67r]
Hy en laet sijn reden staen ten haluen
Sonder hooft off sonder steert
So wart hi voor een dwaes vermeert
4225
Ende men hout dair mede spot
Mer die een luegen geeft een slot
Ende seit sijn reden sonder sneuen
Als oft voor hem stont gescreuen
Ende maectse alle gader dooff
4230
Dat men se bet gelooft
Dan die wairheit dats die man
Wat const ende wijsheit is dair an
Die wairheit te seggen dat is goet te doen
Hoe lachen sy dan onder hair caproen
4235
Die lose scalcken geuen den raet
Ende die geen die die logen aen gaet
Als hair onrecht gaet te bouen
Ende trecht wart afterwaert gescouen
Och neue dan sy alte vroe
4240
Scout scepen rade dair toe
Achterbaets ende helpent sijt in setten
Off rechters van anderen wetten
Ende leren door die vinger sien
Op datsi mede genyeten in dien
4245
Off in hoore vrienden gonst
Och neue dats een quade const
Die sprekers die hair tonge verhueren
Mogen hier in veel verbueren
Logen te spreken myt berade
4250
Dair scand off coomt ende lijfs scade
IC en seg niet men moet wel biwilen
Spotten. boerten. liegen. gilen
Jn dingen van mysseliken zake
Want die altoos die wairheit sprake
4255
En conde die strate nergent houwen
[fol. 67v]
Sulc sweert ende seit by sijnre trouwen
Ende spreken in placebo
Dat hi mach doern herde no
Wil hi leuen myt gemake
4260
Die altoos die waerheit sprake
Soud dicwil vijnder wederstoot
Men moet wel liegen alst doet noot
En dair na beteren by rade
Tot allen mysdoen staet genade
4265
Ten is nyement hi en dwaelt bitiden
Wat oom v en can niet ontgliden
Gi weet dat nauste op alle dingen
Gi soud my wel brengen in dwalingen
V. reden is buten mijn verstaen
4270
Wat noot is v te biecht te gaen
Ghi soud selue sijn die paep
Ende laten my ende ander scaep
Tegens v biechten ende nemen raet
Ghi weet so claer der werelt staet
4275
Dat nyement en mach voor v gaen manck
Mit deser talen ende niet lanck
Quamen sy int hoff gegaen
Reynaert wart een deel ondaen
Van twyuel in synen moet
4280
Nochtans dede hi dairt hem toe stoet
Ende maecte int herte coen
Hy streeck door alle die baroen
Tot dair die coninc selue was
Ende het ghinc by hem die dass
4285
Die tot hem seide oom reynaert
Weest goets moets en onueruaert
Die blode en dooch tot geenre wr
Den coenen helpt die auentuer
Een dach is beter dan sulc een iaer
[fol. 68r]
4290
Reynaert sprac neue gi segt waer
God danck v gi troost my wael
Eer hi began enige tael
Maecte hi een gelaet so fier
Ende zach dair ende hier
4295
Als wie wat wil die come haer
Hy zach dair veel in die scaer
Van synen magen die dair stonden
Die hem nochtan geen goet en gonden
Ende dat conde hi wel verdienen
4300
Die otter. die beer myt hem tyenen
Die ic hier noch wel sel noemen
Doch was dair oec sulc comen
Dien mynden ende hadden lieff
Reynaert knyelde ende op hieff
4305
Sijn tael ende voorden coninck
Hy sprac god die nye en verghinck
Ende alles machtich blijft altoos
Bewair mijn heer den coninc altoos
Ende sijnre vrouwen der coninghin
4310
En geef hem wijsheit ende syn
Wie dat recht off onrecht heeft
Want dair veel op eerden leeft
Die van buten dragen schijn
Anders dan si van bynnen sijn
4315
Jc woud god toonde openbaer
Ende voor thooft gescreuen waer
Jc liets my costen een lieff dinck
Ende ghijt also wist heer coninck
Van allen saken als ic doe
4320
Jc heb geweest laet ende vroe
Altoos in uwen dienst geuoecht
En dair om bin ic dus gewroecht
Mit logen voor v vanden quaden
[fol. 68v]
Die my gern souden scaden
4325
Ende doen verliesen v hulde
Mit onrecht ende sonder sculde
Des roep ic wopen ouer hair lijff
Doch hoop Jc heer ende v goede wijff
Sijt so wijs ende so besceiden
4330
Dat gi so niet en sijt te verleiden
Mit loosheit off myt logentaelen
Dat gi trecht yet laet verdwalen
Want gi en hebs nye geplogen
Dair om heer hebt voor ogen
4335
Na den recht alle saken
Jst in daden of in spraken
Ende doet ellic gelijc wet
Dats my genoech en geer niet bet
Die sculdich is die scaem hem
4340
Men sel wel weten wie ic ben
Jc en can smeken off flatteren
Jc wil mijn hooft ondecken myt eren
ALle die int pallaes waren
Swegen ende haddens wonder twaren
4345
Dat reynaert sprac so stoute tael
Die coninc seide och hoe wael
Reynaert condi v fallaci
V scone bootsen ende saluaci
En sel v niet baten veel
4350
Jc waen noch huden v keel
V wercken sel ontgelden
Jc en wil niet veel myt v scelden
Mer ic sel corten v pijn
Dat gi ons lief hebt dat is aenschijn
4355
Aent conijn ende aen corbout
V scalcke vond loos ende stout
Sellen v doen steruen sonder zuuct
[fol. 69r]
So lange gaet te water die kruuck
Dat sy brect ende valt aen sticken
4360
Jc waen die kruuck die ons so dicken
Heeft bedrogen haest sel breken
Reynaert die was om dit spreken
Jn groten anxt ende in vaer
Hy woude dat hi tot colen waer
4365
Ende hi dair niet en wair gecomen
Doe dochte hi wat mach my vromen
Jc moet der duer so hoe ict make
Heer coninc sprac hi gi sout mijn sprake
Wt horen dat wair reden goet
4370
Al wair ic geoordelt totter doet
Nochtan soud men mijn tael horen
Jc heb v doch hier te voren
Mennigen nvtten raet gegeuen
Ende ic bin ter noot bi v gebleuen
4375
Dicke dair v die ander ontweken
Off my die lose myt valschen treken
Tonrecht tegen v my hebben belogen
Ende ic des geen onscout en moet togen
So mach ic mijn misual wel clagen
4380
Jc heb gesien in ouden dagen
Dat ic gehoort was voer een ander
Noch mocht die dach comen voir ander
Ende comen in haren ouden staet
Men sel gedencken ouder daet
4385
Ende myt besceide dair in voort gaen
Jc zie hier noch so veel staen
Mijnre magen ende geslachten
Die luttel schinen mijns te achten
Diet nochtant soude deren
4390
Heer coninc dat gi my sout ontheren
Off verderuen myt onrecht.
[fol. 69v]
So deed gijt oec een den getruutsten knecht
Die gi hebt in al v lant
Wat waendi heer had ic becant
4395
Jn my enige brueke ofte smette
Dat ic te rechte of te wette
Jn v oge hier gecomen waer
Ende onder mijnre viande scaer
Neen ic om een werelt van goude
4400
Jc was dair ic wesen woude
Op mijn rwmt ende op mijn vry
Mer god danck ic ken my
So claer sonder enige vlecken
Dat ic wel openbaer der trecken
4405
Jnt licht en spreken voir die goede
Mer my was so wee te moede
Doe my grymbert brocht die maer
Dat ic al om liep haer en daer
Bijster als een onvroet man
4410
Ende wair dat ic was inden ban
Jc wair hier gecomen sonder beiden
Dair ic dus dwaelde aen die heiden
Quam mijn oom mertijn die aep
Die wiser is dan enich paep
4415
Van gramarien inder practiken
Hy was des biscops van cameriken
Aduocaet wel negen iaer
Hy zach my dryuen groot misbaer
Ende sprac neue wat is dat v let
4420
Ghi dunct wesen al onset
Segt my wiet v heeft gedaen
Men selt den vrienden doen verstaen
Swaer saken die gaen ter noot
Een tru vrient is een hulpe groot
4425
Hy vijnt dicke beteren raet
[fol. 70r]
Ter noot dan diet aen gaet
Al is hi nochtan niet so vroet
Dat doet den man ontgaet den moet
En die wijsheit also zeer
4430
Alst hem aen tlijff gaet off aen deer
Ende is so myt hem begaen
Hy en weet wat doen off eerst bestaen
Recht off hi wair sonder syn
Och lieue oom seide ic meer off myn
4435
Also gi my seg is my gesciet
Jc coom in groten swaren verdriet
Sonder scout ende onuerdient
Van hem dien ic so groten vrient
Van herten altoos heb gesijn
4440
Dat is een dat lampreel ende conijn
Dat deet my quam gisteren morgen
Dair ic sat voir mijn borge
Ende soude mijn getide lesen
Hy seide dat hi te houe woude wesen
4445
Hy gruete my schoon ende ic hem
Doe seide hi reynaert ic ben
Moede gelopen ende hongerich mede
Heb di ye teten door mijnre bede
Jc seide ia ic genoech coomt haer
4450
Doe dede ic hem geuen een paer
Kersspette dair botter op lach
Want het was op enen woensdach
Dat ic geen vleisch en plach te eten
Ende oec vaste ic sel di weten
4455
Tegens pijnsteren die ons nv naect
Want die hoochste wijsheit die smaect
Ende geestelic leuen wil leyden
Die sel hem tegen die hoochtijt bereiden
Te veruulen des heren gebot
[fol. 70v]
4460
Het was estote parati seit got
Jn dat ewangelium lieue oom
Jc dede sijns nemen goede goom
Van boeten ende van sconen brode
Dats goede haue voir hongers node.
4465
ENde doe hi sat gegeten was lampreel
Quam mijn ionxste soen geheel
Ende woude wech doen dat relijff
Want ionge kijnder eten lief
Doe hi taste na dat conijn
4470
Slochen voir die tande sijn
Dat hem dat bloed wt ran ten ogen
Ende viel in onmacht in swaren dogen
Doe reynaert mijn outste zoen
Dit sach liep hi ende geerde loen
4475
Ende greep biden hoofde dat lampreel
Jc hadden gestuert totten morseel
Ten waer dat ict hem benam
Dair halp ic hem dat hi ontquam
En sceidse ende sloech mijn kijnt zeer
4480
Dat conijn liep tot mynen heer
Den coninc ende seide ic wilden moorden
Siet oom dus coomtet inden worden
My is groot ongelijc gesciet
Nochtan claecht hi ende ic niet.
4485
Hier na quam corbout geulogen
Die my een droef gelaet ginc togen
Jc seide wat is dy laet dijn kermen
Hy sprac mijn wijff is doot ochermen
Ghinder leyt een doot aes vol maeden
4490
Dair mede woud sy hair saden
Ende at vanden wormen so veel
Dat sy hair spleten wtter keel
Ende sterff en cond hair niet verbieden
[fol. 71r]
Jc bad hem dat hi my bedieden
4495
Soude. wat dair wair gesciet
Doe vlooch hi henen ende liet
Mi staen en conde niet van hem weten
Nv seit hi ic heb die hoer doot gesmeten
Off ic hebse doot gebeten
4500
Alst niet en is dat moet god weten
Hoe soud ic comen so na
Want sy vlieget ende ic ga
Siet oom dus bin ic bedragen
Jc mach mijn auentuer wel clagen
4505
Dat geluc is my zeer onthout
Mer licht het is mijnre sonden scout
Het is my goet cond ict geliden
Neue gi sult te houe tiden
Ende doen v ontscout voor den heren
4510
Och oom des moet ic al ontberen
Want my heer herman die provisoor
Jn spaeus ban heeft swaerlic voor
Om dat ic ysegrim raet gaff
Dat hi sciet ende sijn oorden ouer gaff
4515
Ter elmaer dair hi in was begeuen
Hy seide het was so swaren leuen
Hy soude steruen soud lange dueren
My iamerde sijn karmen ende trueren
Ende halp hem als een vrient getrouwe
4520
Dat hi wt quam des heb ic rouwe
Want hi meent bouen alle dinck
My te behangen voor den coninck
Dus loont hi my goet myt quaet
Siet oom dus bin ic teynden mijn raet
4525
Jc moet te romen om een absoluci
Ende so naect grote persecuci
Mynen wiue ende mynen kijnderen
[fol. 71v]
Want dese quadien die my dus hijnderen
Sellen altemael onteren
4530
Ende dit soud ic gerne keren
Wair ic vanden ban vry
So ginck ic ende ver andwoorde my
Nv en derfs ic niet bestaen
Dus soud ic onder goede lude gaen
4535
Jc heb anxt god soud my plagen
Neen neue laet v niet versagen
Eer ic v dus verdrucken laet
Jc ken te romen wel den staet
Ende versta my wel opt werck
4540
Jc heet mertijn des biscops clerck
Jc sel den prouisoor doen cytiren
Te romen ende tegen hem pleytiren
Neue ende doen v exsecuci
Ende brengen v een absoluci
4545
Sijns ondanckens al waert hem leet
Want ic in thoff den loop wel weet
Wat ic laten sel off doen
Dair is oec mijn oom symoen
Die machtich is ende seer verheuen
4550
Hi helpt gern die wat geuen
Dair is prentout ende luyster wel
Scalcuont ende geeft my greep snel
Dat sijn al onss naeste magen
Ende oec sel ic myt my dragen
4555
Een deel gelts off ics had te doen
Die bede is mitter giften coen
Men sel den penninck houden leren
Ter noot dat onrecht me te keren
Een trouwe vrient sel lijff en goet
4560
Voor sinen vrient setten alst noot doet
Wel is die vrient ende gelt verdoemt
[fol. 72r]
Dair nyement troost off baet off coomt
NEue troost v hier wel toe
Jc en rust niet na morgen vroe
4565
Eer ic te houe bin voor die heren
Jc sel v saken al inpetreren
Gaet te houe als gi eerst moget
Alle die sonde ende ondoget
Dair v in verswaren mach die ban
4570
Die treck ic my seluen an
Jc laetse v quijt en neemse op my
Als gi te houe coomt dair seldi
Rukenau mijn vijff vijnden
Ende hair zuster ende mijn kijnder
4575
Ende uwer magen veel nochtan
Neue die sprect dan coenlic an
Mijn wijff is sonderlinge goet
Ende die gern om die vrienden doet
Ghi selt dair aen vijnden vrientscap groot
4580
Want trecht heeft dicwil hulpe noot
Die vriend sijn altoos goet besocht
Al had mense oec een deel verwrocht
Waert dat v geen recht schien en mach
Seynt ouer nacht ende ouer dach
4585
Jnt hooff om my ende laet my weten
Alle die in tlant sijn geseten
Jst coninck ist vrou ist wijff off man
Sel ic brengen in des paeus ban
Ende seynden een interdict so swaer
4590
Dat men en sel voor noch naer
Doden grauen singen noch lesen
Dair en sel oec nyement gedoopt wesen
Noch geen sacrament ontfaen
Ten is eerst vol recht gedaen
4595
Neue dat sal ic v te hant beiagen
[fol. 72v]
Want die paeus is out van dagen
Also dat mens niet veel en acht
Mer altemael des hoofs macht
Heeft die cardenael van valoot
4600
Hy is ionc ende van magen groot
Nv heeft hi een cobijn
Ende hi is oec also in schijn
Bouen allen dingen lief ende weert
So wat hi aen hem begeert
4605
Dat vercrijcht si alte licht
Siet neue dit is mijn nycht
Ende dair bin ic so wael mede
Dat sy altoos mijn bede
Doet vorderen so wat ic begeer
4610
Doch neue bid ic den coninc mynen heer
Om hulp dat v recht gesciet
Jc weet wel hi en weigert my niet
Ende trecht is elken swair genoech
Heer coninc doe ic dit hoorde ic loech
4615
Mit groter bliscap quam ic haer
Ende heb v geseit alt waer
Mach yement enich ander dingen
Mit goeden tugen op my bringen
Als men billix sel doen enen edelen man
4620
Lat my na recht beteren dan
Off willen sijs my doen geen verdrach
Men set my velt ende dach
Ende enen goeden man tegen my
Die my gelijc geboren sy
4625
Ende laet ellic dair sijn recht bekynnen
Welc die eer wynt men laetse myt mynnen
Dit recht heeft hier altoos gestaen
Dair om en latet nv niet vergaen
Ouer my alst is nv ouer mijn.
[fol. 73r]
4630
Het mach hier namaels een ander sijn
Dat recht en doet nyement ongelijc
Sy swegen al arm ende rijck
Doe dus coenlic sprac reynaert
Dat conijn was zeer veruaet
4635
Ende die roeck si en dorsten niet spreken
Ende sijn beide wtten houe gestreken
Ende spraken doe sy opt rwm waren
God geef dat sy qualic moeten varen
Dese valsche moordenaer fel
4640
Hy can sijn loosheit cleden so wel
Recht off ewangelien waren
Hier off en weet nyement twaren
Dan wi souden wijt dan betugen
Tis beter dat wi nygen ende bugen
4645
Ende wie dair tegen hem om vochten
Want wi ons niet verweren en mochten
Hy is so quaet alwair dair viue
Der onser hi beroofde ons vanden liue
DOe was ysegrim te moede wee
4650
Ende brwn doe van toorn sijn dese twee
Wtten houe ontrumen sagen
Die coninc sprac wil yement clagen
Die coom voort ende laet ons horen
Hier quam dair ghister soveel te voren
4655
Wair sijn sy nv reynaert is hier
Heer coninc sprac dat felle dier
Sulc claecht zage hi sijn aduersarijs
Hy sweech der clage en dat dit wair is
Mer ic lampreel ende carbout
4660
Die my voor v so mennichfout
Belogen hebben. dair ic niet en was by
Mer doe ic quam doe vlogen sy
Sy ende dorsten by haren worden niet bliuen
[fol. 73v]
Dair om soudmen loze katyuen
4665
Gelouen van al datsy spraken
Dair soude veel misual off laken
Aen my alleen lage cleyn zake
Nochtan heer coninc hadden sy
Genade ic segget sonder twy
4670
By uwen bode aen my begeert
Hoe gern dat sy my hadden gedeert
Jc had hem vriendelic vergeuen
Want ic en wil in haet niet leuen
Noch clage. noch wrake op mijn vianden
4675
Mer ic settet gode in handen
Hy selt wel wreken als hem dunct goet
Dat set ic vast in mynen moet
Die coninc sprac reynaert gi zijt
Jnt herte al verblijt
4680
Ende gi zijt in groter mvten
Jst v van bynnen off van buten
HEer ic waent noch nergent naer
Also slecht off also claer
Jn v staet als gi wt met
4685
Jc moet v seggen wat my let
Op v. eer gi enige meerre kijff
Aen my bewijst myt herten stijff
My te doen noch meerre confuse
Doe gi waert wt mynen huse
4690
Ende ict v al had vergeuen
Die quaetheit die gi had bedreuen
Ende ghi scerp ende staff
Van my ontfenct die ic v gaff
Op dat gi ouer zee sout varen
4695
Ende v van allen sonden zout claren
Ende voort aen leuen in goeden staet
Doe gi my seynde onreyn quaet
[fol. 74r]
Die scerpe weder ende kuwerts hooft
Dair in so waerdi so verdooft
4700
Dat gi my dorst doen sulcke scande
Het was een onbequaem offerhande
Enen knecht te seynden synen heer
Hier tegen en weet gi geen weer
Want selue die cappellaen bellijn
4705
Most hier off die bode sijn
Diet ons al seide hoet verghinck
Alsullic loon als hi ontfinck
Om dat hi die boodscap dede
Seldi oec ontfangen mede
4710
Off my sel rechts ende wet ontbreken
Reynaer en weet nv wat spreken
So doorzeer wart hi veruaert
Hem dunct het gaet al achterwaert
Ende al sijn raet en baet hem niet
4715
Ontfermelic staet hi ende siet
Bleeck van verwen wart hi gedaen
Hi en weet niet wat bestaen
Hy sach dair veel van sinen magen
Die alle swegen hoorden en zagen
4720
Mer nyement en boot hem noch die hant
Die coninck sprac segt loos calant
Si di nv stom en spreect ghi niet
So stont hi in groot verdriet
Hi had quader dant hem dochte
4725
Hi versuchte hem onsochte
Dat sijt hoorden altemael
Dat behageden brwn herde wael
Ende ysegrim dat sy loegen
Vrou rukenau en doch niet wel voegen
4730
Reynaerts moeye die apynne
Dese was mitter coninghinne
[fol. 74v]
Wel gemynt ende liefgetal
Dat was reynaert goet geual
Dat sy dair was op die stont
4735
Want hair was mennige wijsheit cont.
Ende si dorst wel spreken daert was te doen
Sy was sterck cloeck ende coen
Men ontsachse wair sy quam
Heer coninc sprac si en weest niet gram
4740
Wanneer dat gi te recht sit
Want uwer edelheit en vuecht niet dit
So wat heer dat gramscap draecht
Dair ist recht al wt geiaecht
Een heer sel hebben altoos discrecie
4745
Dats der rechter wijsheit specie
Mi sijn die pvnten van recht wel cont
Bet dan die sulcken die draget bont
Want ic dair so veel off heb geleert
Dat ic dair in was gefundeert
4750
Een verheuen meyster in loye
Men maecte my een letter van hoeye
Jnt spaeus hoff door mijn weerde
Dair ander beest lagen opt eerde
Oec had ic altoos die voorsprake
4755
Als ic te doen had enige sake
Om dattet myt recht my was cont
Senica sprect ons wt synen mont
Een heer sel recht doen ouer al
Nyement hi oec beswaren sal
4760
Dien hi gegeuen heeft geleide
Buten recht off buten besceide
Men sel trecht door nyement meyncken
Wilde ellic hem seluen bedencken
Van den genen die hier staen
4765
Wat hi bedreuen off gedaen
[fol. 75r]
Ende noch doet alst valt bi tiden
Hy soude te bet myt reynaert liden
Ellic ken hem seluen dat is mijn raet
Wie is hier die altoos vast staet
4770
Hy en valt zomtijt ende gelijt
Die nye en myste tot geenre tijt
Die is heilich ende zeer goet
Bi rade te beteren als hi mysdoet
Dats menschelic ende is dic geplogen
4775
Mer sonder beteren mysdoen ten wil dogen
Dats duuelic leuen en sonderlinc quaet
Merct wat dair gescreuen staet
Jnder ewangelien less
Estote misericordes
4780
Weest ontfermich noch staet dair meer
Nolite iudicare
Et non iudicabimini
Oordelt nyement so en sel dy
Selue oordel liden geen
4785
Dair staet oec hoe die pharizeen
Jn ouerspel vengen een wijff
Sy wildense stenen ende nemen tlijff
Onse heer vraechde wat sy rieden
Hy sprac so wie van v lieden
4790
Hem seluen kent van sonden reen
Die warp op hair den eersten steen
Doe vlogen si alle ende lietense dair
Want sy en waren niet van sonden claer
LJcht mochtet hier sijn also
4795
Sulc ziet in eens anders oge een stro
Die selue in sijn oge een balc heeft
Tis mennich die ouer een ander geeft
Een ordel ende hi is selue die quaetste
Al valt een dicke ende hi int laetste
[fol. 75v]
4800
Opstaet ende te genade coemt
Dair om en is hi niet verdoemt
God ontfaetse die sijns begeren
Ende nyement den anderen condempneren
Al wist hi wat van sijn gebreke
4805
Hi en dede eerst off sijns selfs bleke
Reynaert mijn neef en hads niet te quader
Want sijn vader ende sijn oudevader
Hebben altoos in meerre loue
Ende bet gedaen te houe
4810
Ende beter geheten dan ysegrim
Noch brwn. noch alle die mage sijn
Het was een ongelike snede
Dair van eren ende van wijshede
Was te besigen mijn neue ende sy
4815
Mer die werelt duncket my
Nv al verloren ick en weet hoet gaet
Die scalc risen in horen staet
Biden heren my valschen treken
Ende die goede warden versteken
4820
Die dueget eer ende wijsheit plien
Jc en can niet wel gesien
Hoe dattet lange sel mogen staen
Vrou had hi v so veel misdaen
Als hi my doet het wair my leet
4825
Jst wonder dat Jc hem bin wreet
Dat hi mijn geleide dus breken
En hoordi niet wat clagen sy op spreken
Van verradery. moort. ende dieften
Heb Di hem so vecoren in lieften
4830
Ende hi dunct so goet so goet so claer
So setten op een outaer
En doetten voir een sant aenbeden
Mer hi en leeft niet op die werlt heden
[fol. 76r]
Daer enich duecht off wet in waer
4835
Ghi moget dair veel off zeggen nyemaer
Men en selt int eynd so niet vijnden
Hy en heeft oec nyement die sijns bewijnden
Hem en wil helpen maech noch vrient
Also heeft hijt ouer al verdient
4840
Dair om so heeft my vreemt van v
Ende nye en hoord ic sonder nv
Dat hem yement van enich dinck
Bedancte dair hi mede om ghinck
Hy strijct altoos sinen steert
4845
Heer ic hebben lieff ende weert
Ende oec weet ic van hem mede
Een grote duecht die hi v dede
Jn uwer tegenwoordicheit onlanck
Des gi hem doe wist groten danck
4850
Al ist nv myt v aldus om geslegen
Dat swaerste moet noch meeste wegen
Een sel sijn lieff mynnen te maten
Ende sijn leet te zeer niet haten
Gestedicheit vuecht wel den heren
4855
Tis misselic hoe die zaken verkeren
Men sel den dach te zeer niet
Louen noch laken eer men ziet
Dat hy ten auont is comen
Goet raet can dic den genen vromen
4860
Die hem vlijt dair keret an
Ouer tween iaren quam een man
Hier tot uwen houe een serpent
Om een oordel dat onbekent
V was ende alle v rade
4865
Dat serpent stont tot synen scade
Aen enen twn daert door waende gaen
Wart biden halse in een strick geuaen
[fol. 76v]
Daert vmmer tlijff soude hebben gelaten
Mer dat die man tot sijnre baten
4870
Verbi soud gaen ende zach hoet stoet
Daert zeer opriep al myt oetmoet
Dat hi hem holp dair wtter noot
Off het soude dair bliuen doot
DEn man verdocht sijn verdriet
4875
Looft dattu my niet
Venijnden en selste nochte scaden
Jc sel di wtter noot ontladen
Dat serpent was des bereet
Ende swoer hem enen dueren eet
4880
Niet te scadigen in eniger saken
Doe loste hijt wtten ongemake
Ende sijn een stuck te samen gegaen
Doe wart dat serpen beuaen
Mit groten honger so beseten
4885
Want het en had in langer tijt niet gegeten
So dattet waende bliuen doot
Ende mit dien na den man dattet scoot
Ende wilden ende eten dan
Mit groten anxt onspranc die man
4890
Wt synen slaep ende sprac wat wilstu
Mi verderuen en hebstu nv
Vergeten die trouwe die ic di dede
Dair du my gaues dijn zekerhede
Dattu my niet soudste misbieden
4895
Dat serpent sprac voor allen lieden
Mach ic verandwoorden dat ic doe
Want hongers noot dwinct my dair toe
Lijfs noot brect alle wet
Die man sprac macht niet vallen bet
4900
So geeft my doch so lange vry
Dat wy yement vijnden die wy
[fol. 77r]
Daer wi onse reden vertrecken al
Ende wiemen dan wisen sal
Jnt recht na onser beider boete
4905
Dat hijt behoude ic bins te moete
Sprac dat serpent dus gingen sy te samen
So lang dat hem te moete quamen
Die roeck ende slijndepier sijn soen
Hair reden vertogen sy zeer schoon
4910
Carbout wijsde totten man
Hy had dair oec ghern geweest an
Mit synen soen ende hem gesaet
Dat serpent sprac ten man hoet staet
Heb ics niet gewonnen hoe dunct v
4915
Die man sprac hoe soud comen nv
Een rouer te wisen enich woort
Dat rouen hem oec toe behoort
Ende oec en mach een niet wisen alleen
Laet ons drie off vier gemeen
4920
Horen spreken die hem rechts verstaen
Laet dan gaen daert sculdich is te gaen
Jc hebt nochtan quaet genoech
Dat serpent myt des ouerdroech
Ende gingen echter so lange stonden
4925
Dat sy den beer ende den wolf vonden
Die sy alle hair zaeck seiden
Aldair wijsden sy onder hem beiden
Dat serpent den man soude doden
Want hongers dwanck ende lijfs noden
4930
Brect alle ede ende alle ende alle trouwe
Die man had vaer ende groten rouwe
Doe hi dit hoorde van sinen liue
Dat serpent spranc na hem zeer ryue
Het scoot wt sijn venijn
4935
Die man ontspranc myt groter pijn
[fol. 77v]
Ende sprac gi doet my onrecht groot
Dat du dus stacs na mynen doot
Du en hads geen recht dair toe gehat
Dat serpent sprac wair om segstu dat
4940
Het is di twewarf gewijst tegen
Dat vanden genen die selue plegen
Te moorden. te stelen ende te rouen
Aldat sy sweren off gelouen
Dat en houden sy myn noch meer
4945
Mer voorden coninc onsen heer
Leit my dair in sijn hoff
Dair beroep ic di hier off
Ende dat moochstu weigeren niet
Ende wat my dair gesciet
4950
Dat wil ic dulden ende dogen
Ende geen weer dair tegen pogen
BRwn die beer ende ysegrim
Seiden totten man dit sal sijn
Dat serpent en sel niet bet geren
4955
Ende meende quaemt int hof ons heren
Dattet al soude gaen na hare loue
Voor v heer ist v yet te hoge
Des wolfs kijnder ist die veel mogen
Ydenbalch ende selden sat
4960
Quamen myt haren vader om dat
Sy den man meed souden eten
Want si van honger lude creten
Dat gi hem huus ende hof verboot
Doe stont die man in groter noot
4965
Ende riep om groot genade
Hy claechde hoe hem tserpent woude scaden
Dien hi so grote duechd dede
Ende bouen trouwe ende sekerhede
Dien hi van hem had ontfaen
[fol. 78r]
4970
Dat serpent sprac ic en heb niet mysdaen
Des ga ic aenden coninc al bloot
Want dat dede liues noot
Dat bouen allen node gaet
Ghi coninck ende al v raet
4975
Waert hier zeer mede begaen
Want v coninclike edelhede
Ende oec v rechtueerdichede
Sach aen die trou vanden man
Ende en wout dair niet comen an
4980
Dat hi den doot dair om lede
Want hijt op geloue dede
Want men sel billix houden trouwe
Ende vander ziden siet men nouwe
Die noot drijft alst gaet aenden liue
4985
Heer dus haddi groten kyue
Dair en was nyement int hoff
Diet beste recht wist hier off
Mer dair waren sulc die myt willen
Den man gern hadden helpen villen
4990
Haddet also mogen gaen
Jc zie noch hier die sulc staen
Jc weet wel wat sy doe seiden
Ten leste doet tot genen besceiden
En conde comen wat sy rieden
4995
Dedi reynaert mynen neef ontbieden
Dat hi die sake soude verclaren
Des was hi bouen alle dier waren
Ghehoort ende bet gelooft voor v
Reynaert sprac gi moet ons nv
5000
Dit sceiden na dat beste recht
Wi volgens al hoe dat gi segt
Want gi weet den rechten gront
Reynaert sprac heer my is onkont
[fol. 78v]
Hoe ic dit na haren worden dele
5005
Van horen seggen liecht men vele
Mer sage ic dat serpent staen
Jn sulker noot also geuaen
Als het stont doe die man vant
Dair hijt loste ende ontbant
5010
So wist ic wat ick seggen woude
Mi dunct dat hi den recht misdede
Reynaert wi volgens uwe rede
Hier is nyement diet verbeteren kan
Dit deed die heer doe ginck die man
5015
Mit v ende dat serpent mede ter stede
Dair hijt eerst vant in die droefhede
Jn allen schijn dat hijt doe vant
Als hijt eerste staende vant
Also reynaert had geheten
5020
Doe seit gi reynaert laet my weten
Hoe dunct v best dat men dit sceide
Reynaert sprac nv sijn sy beyde
Ellic so sy waren te voren
Sy en hebben gewonnen noch verloren
5025
Nv wijsic heer volcht des my
Dat die man mach wil hy
Dat serpent lossen als hi dede
Ende ontfaen des sekerhede
Want hi des bleef ongescaet
5030
Ende meent hy dat hem tegen gaet
So wijs ic dat hi wel mach gaen
Dair hi wil en latent staen
Gebonden so als hi ten eersten mochte
Wantet ontrouwe aen hem sochte
5035
Ende hijt halp wt sulker vrese
Nv dunct my recht oordel wesen
Dat die man heb die koore
[fol. 79r]
Also wel als hi had te voren
SJet heer dit oordel docht v goet
5040
Ende al v raet die bi v stoet
Voclchdens ende prijsdent reynaert
Die man ghinc henen sijnre vaert
Quijt ende vri ende dancte v zeer
Aldus verwaerde reynaert v eer
5045
Als een trou vrient doet synen heer
Wair heeft ysegrim of die beer
V so veel eren ye gedaen
Sy connen wel bulen myt hoy slaen
Ende scoon boffen ende blasen
5050
Ende als sy zwellgen mogen ende asen
Die vette morseel ende die goede spise
So sijn vroeder dan die wise
Salomon off aristotiles
So is elken eens lewen moet gewes
5055
Van coenheit ende van hoger daet
Mer als sy comen dair die noot aen gaet
So sijn sy die eerste die dair wiken
Die scamele moeten dan voorwart kyken
Ende verwaren die afterhoede
5060
Och heer dit en sijn geen vroede
Dees verderuen volc. steden. ende lant
Sy en rueken niet wes huus dat brant
Des sy hem biden colen wermen
Al dat sy houden ofte schermen
5065
Dats haers selfs baet ende geuoech
Men vijnt deser meer dan genoech
Mer voor dees en plagen
Reynaert niet off sijn magen
Als ander slapen so zorgen sy zeer
5070
Om haers heren vordel ende sijn eer
Om wise vonden ende nauwen raet
[fol. 79v]
Dat groten heren dicwil baet
Meer dan cracht ende ouermoet
Ende gelijc reynaert doet
5075
Al en heeft hijs nv genen danck
Men sel noch vernemen omlanck
Wie best vordel weerdich is off sy
Van synen magen heer alsegdi
Dat si en verscuuen ende versteken
5080
Om sijn loosheit ende sijn treken
Dat woudic dat een ander sprake
Dair off soude comen sulke wrake
Dat hem soud dencken alle sijn dagen
Mer heer v willen wi verdragen
5085
Ghi en moocht ons niet myspreken
Wair yement die tegen v woude steken
Dat wair myt werken of myt talen
Dat wouden wi v so helpen verhalen
Dat men soude seggen dat wi dair waren
5090
Wi en plegen ons niet veruaren
Dair wi camspel hebben mogen
Heer ic moet v vmmer togen
By oorloue reynaerts mage
Die lijff ende goet bi hem souden wagen
5095
En lieten sijn niet door v bedwanc
Hem is die mennige na belanc
Dies niet en lijt in openbaer
Mi seluen maec ic voor een maer
Jc bin sijn moey al bin ic een wijff
5100
Jc soude mijn goet end ooc mijn lijff
By hem setten had hi noot
Dair toe heb ic drie kijnder groot
Vol wassen van liue sterc ende coen
Die ic voor hem set had hijs te doen
5105
Eer ic hem liet verderuen
[fol. 80r]
Nochtan soud ic lieuer steruen
Dan ic se voor mijn dode sage
So grote liefte ic tot hem drage
DAt eerste is biteluus mijn kijnt
5110
Dien heb ic altoos gemynt
Want nye en sachmen enen so cloeck
Een out vuyl hemd of een broeck
Dat nadich is myt veel knopen
Dat te besien ende ouer te lopen
5115
Ende te zueren vanden gaudynen
Rybauden boeuen ende cockynen
Hebben dair zeer vercoren om
Sy geuen hem apel haerre som
Die sy gecrigen ter luden huus
5120
So gaet weder biteluus
Die hair tande dair door steken
Also sise door cloyen ende door beten
Ende latense rotten ende ongedwogen
So groeyen si die dair sitten plogen
5125
Dat sise mitten nagelen verdriuen
Ende sleters ende wel te stucken wriuen
Hier kanse mijn soen so wel of claren
Dat sy sijns wel ontbaren
Ende brengen hem totten meerre baet
5130
Dair crijcht sijn brueder of toeuerlaet
Sijn ander soen heet vuyl romp
Want hi is van synnen so plomp
Ende so slecht van synen dingen al
Hy en kent nau wit voir root smal
5135
Hy soude dick liden groot gebrec
Mer biteluus vult hem den beck
Mitter spisen die men hem geeft
Doch een grote duecht vuyl romp heeft
Dats dat hi is so vreenthout
[fol. 80v]
5140
Ende van herten oec so bout
Dat hi bi synen vrient sout bliuen doot
Eer hi hem ontginck ter noot
Hier om heb icken v zeer gemynt
Een dochter is mijn derde kynt
5145
Die ic lieff heb heet hatenet
Dese weet ic oeck wel haer wet
Ende is voortgaende inder neringen
Op hoofd dien node scheert geringen
Mit langen hair ongedwogen
5150
Dese dienst megen des gern plogen
Die lieuer dansen inden nacht
En smorgens slapen lanck en zacht
Ende tot alre ledicheit hem bet voegen
Dan dat sy hem kemden ende dwoegen
5155
Ende latent verwoeyt groeyen vol neten
Diet door wroeten ende door steken
So gaen sy clouwen ende wriuen
Nochtan en connen sy se niet verdriuen
Mer sy biten veel te onsochter
5160
So comen sy tot haer neet mijn dochter
Ende doen off huue ende caproen
Dese can hem best baet doen
Want sy is myt gripen snel
Hier om plegen sy ze wel
5165
Mit apelen peren broot ende noot
Veel meer danss hem is noot
Dat deylt hi vuyl romp synen broeder
Dit zie ic gern ic bin hair moeder
Dat sy malcander sijn dus trouwe
5170
Doe riep ic tot hair rukenouwe
Ende sy gingen bi hair staen
Elc was lelic als barlebaen
Groot als hair moeder ende niet mynder
[fol. 81r]
Wellecoom seit lieue kijnder
5175
Staet hier bi uwen neeff reynaert
Doe sprac si coomt al herwaert
Die reynaert bestaen ende my
Laet ons den coninc bidden dat hi
Hem trecht vanden land doe hier
5180
Tot hair so quam mennich dier
Die dus myt enen snellen trade
Mit synen wiue vrou lupelkaerde
Dat eenkoorn ende dat mvshont
Die fluwijn dat maerter bont
5185
Die beuer ende sijn wijff oerdegaelle
Die genette ende die oostraelle
Die bunsing ende dat forreed
Dese twee waren reynaert eerste leed
Want sy gern hoenre eten
5190
Die otter soude hem node vergeten
Ende panthecrote sijn wijff hem by
Nochtant waren die beuer en sy
Reynaerts vianden dair te voren
Mer sy en dorsten niet verhoren
5195
Vrou rukenau want sy ontsagen
Oec was sy thooft van synen magen
Wijs van rade ontsiende zeer
Dair quammer twijntich ofte meer
By reynaert door hair lieue
5200
Vrou aelcrotte ende quantes kyeue
Hair twee zusteren quamen mede
Die wezel die egel ellic selue dede
Dat hermel ende die vledermuys
Hoe wel ontfenckse biteluus
5205
Ende sijn moey vrou aelcoot
Want het waren hair speel genoot
Die water rot ende dat water mael
[fol. 81v]
Dat fories dat lossen ende nochtan wael
Wel veertich die ic niet en can genoemen
5210
Die sijn al by reynaert gecomen
RVkenau sprac heer coninck
Nv moochdi zien op desen rinck
Off reynaert heeft enige magen
Heer gi moget ons node veriagen
5215
Wy sijn v tru ondersaten
Die lijff en goet by v soude laten
Wair dat ghijs oec had te doen
Al si di machtich sterc ende coen
Ons vrientscap en mach v niet scaden
5220
Laet reynaert hem wel beraden
Op die zaeck die gi hem tijt
En can hi hem onsculdigen nijt
So doet hem houes wet
Wy en eysschen niet noch en gheren bet
5225
Dit en soud men weygeren nyement
Die coninghin sprac ic en doets ghiement
Vrou dit seide ic hem ghisteren wel
Mer hi was so door fel
Dat hi dair na niet horen en woude
5230
Die lupaert ende fyrapeel die boude
Spraken heer gi moget niet nochtan
Veerre rechten dan wisen v man
Want woudi myt gewelt gaen voort
Als off gi v eer verloort
5235
Hoort tael ende weder tael
Ende dan beraet v seluen wael
Hoe gi recht na tbeste besceit
Die coninc sprac dits al wairheit
Mer ic was so doer gram
5240
Doet my inden mont quam
Van kuwaerts hooft ende sijn doot
[fol. 82r]
Dat dede my dat ic so verscoot
Doch wil ic reynaert horen spreken
Kan hy die ondaet van hem steken
5245
Die men seit dat hi heeft gedaen
Jc laten ghern quijt gaen
Ende meest om beden wil van sinen magen
Ende hi docht myt herten zere
God geef mijnre moeyen eere
5250
Sy heeft mijn rijsgen wel doen bloeyen
Sy heeft wel aen mijn kar gecroegen
Sy heeft my geboden wel die hant
God danck dat sy den vont so vant
Jc heb nv enen goeden voet
5255
Op te dansen bin ic vroet
Jc wil nv selue zien wt mijn ogen
Ende brengen voort deel schoon logen
Die ye gehoort is ouerluut
Om my te helpen self hier wt.
5260
DOe sprac hi heer coninc o wy
Js kuwart doot wat zeg dy
Ende wair is bellijn die ram
Wat bracht hi v hier doe hi quam
Want ic hem drie Juwelen gaff
5265
Dair ic dat waer gern wist aff
Wair dat sy sijn gebleuen
Dat een soude hi v hebben gegeuen
Ende mijnre vrouwen die ander twee
Bellijn en bracht ons myn noch mee
5270
Dan kuwarts hooft al ic wilneer sprack
Dat ic vlusch op hem wrack
Want ic hem dede nemen tlijff
Want hi seide self die vuyl katijff
Dat hi den raet dair toe had gegeuen
5275
Dat die brieue waren gescreuen
[fol. 82v]
Die men in die scerpe vant al dair
Och arme heer ist vmmer wair
Tfy katijff dat ic ye was geboren
Sijn dan Juwelen verloren
5280
Des claech ic mijnre lieuer vrouwen
Jc woude mijn hert brake van rouwe
Dat ic leue dat is my leet
Wat sel mijn wijff seggen als zijt weet
Sy sel onvroet wesen op my
5285
Also node hengede sy
Dat ic die iuwelen hier seynde
Nvmmermeer is mijns leuens eynde
En ward ic goet vreent tegens haer
Sy sel als si weet voor waer
5290
Driuen also groten rauwe
Wat neue sprac vrou rukenauwe
Wat baet dat gi droeft dus seer
Noemt ons die iuwelen hebt genen deer
Wy sellense by vrienden raet
5295
Wel crigen tsy vroe off laet
Des sy bouen der eerden sijn
Van onsen meyster akarijn
Sel dair om lesen in sijn boeken
Wi sellen te ban doen ende vloeken
5300
Jn allen kerken dier off weet
Tot dat hi dair off doet besceet
Het en mach ons niet ontstaen
Neen hebt des genen waen
So wiese heeft en sceit dair niet aeff
5305
Nye en gaff coninck so riken gaeff
Als iuwelen sijn
Doch dat hert hebdi mijn
So zeer verlicht myt uwen troost
Mer ist dat my god verloost
[fol. 83r]
5310
Tot mynen wil wt desen onrecht
Dair om dese lose knecht
Mit logentael hebben behangen
Al soud ic dese werelt door gangen
Ende dair om laten tleuen mijn
5315
Jc sel weten wair dat sy sijn
MJt eenre geuensder rouwiger clagen
Sprac reynaert hoort al mijn magen
Jc sal v noemen die iuwele
Doch moocgdi seggen dat ic fele
5320
Gelucs ende eeren hebben verloren
Teen was een vingerlijn noem ic voren
Van fynen goude was dien rynck
Ende bynnen dat tegen den vynger ghinck
Stonte letteren geamelgiert
5325
Van sabel ende van azuer vysiert
Ende dat hebreeusche namen
Jc en condse gespelden noch versamen
Want ic die tael niet en verstont
Mer een wijs man maecte my des cont
5330
Het was meyster abrioen van tryer
Hier isser veel die sijn manier
Wel kennen hi verstaet alle dingen
Tusschen arkeloos ende drongelingen
Ende enam ende floorsbergen
5335
Jn alle die wildernisse nergen
En is geen dier so sterck so coen
Ten is van meyster abrioen
Bedwongen als hijt aensiet
Ende moet al doen dat hy gebiet
5340
Nochtan en looft hi niet aen gode
Mer het is die beste iode
Diemen in der werelt vijnt
[fol. 83v]
Crude ende gesteente hi wel kynt
Hair virtuten ende wat dat sijn
5345
Jc liet hem sien dit vingerlijn
Hy seide my dat drie namen
Eerst wtten paradise quamen
En datse seth synen vader brocht
Doe hi den ontfermigen oly zocht
5350
So wie namen ouer hem draecht
Hy blijft altijt ongeplaecht
Vander temptatien ende vanden quaden
Donre blixom mach hem niet scaden
Touery noch alfs gedroch
5355
Meerre lude duecht leytter an noch
Hy en mach niet verderuen van coude
Al lage hi nact in enen woude
Al moeder naect op een velt
Drie wijntersche nacht aen een getelt
5360
Al vroost ende weidet wtten noorden
So grote cracht hebben die woorden
Jn orconde meyster abryoen
Een steen van wonderliken doen
Stont buten aent vingerlijn
5365
Hy en mocht niet verbetert sijn
Ende was gedeilt van verwen drye
Als root cristal was deen pertye
Ende dat blencte so claer
Off hi barnenende vuyr wair
5370
Also was hi altoos gedaen
So wair een woud by nachte gaen
Ende des hi myt hem droech den steen
Hy en behoefde lichts en geen
Van keersen want hi zach
5375
So wel oft wair schoon dach
[fol. 84r]
MJt sulke gelijc was dander twaer
So fijn ende so door claer
Als oft wair gebruneert
So wat mysquamen den ogen deert
5380
Off aen den lichaem enich geswel
Dat conde dat wt boeten wel
Nie dan ment bestreeck dair mede
Jn allen hooftzweer ende swairhede
Off inden lichaem enich ongesond
5385
Die van versumentheit comen cond
Van vergiffenisse ende venijn
Off enige ziecte die mach sijn
Lanc euel gycht. ende tysike
Fistel kancker ende artike
5390
Ende alle siecte sonder die doot
Op dat men een luttel fonteynen goot
Dair men den witten steen in stack
En dat dranc al ongemack
Wort hy quijt cond hi geswelgen
5395
Mit groten recht mach ic my belgen
Dat ic dus vulic heb verloren
Die derde verwe moochdi horen
Die was groen als een glas
Mer zommich dropel dair in was
5400
Gemengt recht als purpur vaer
Die meyster seide my voorwaer
So wie dat droege sulcken steen
Van synen vianden en souden geen
So sterck wesen off so coen
5405
Die hem macht had te mysdoen
Ende hi soude alle wege
So wair hi vocht hebben zege
Waert bi nachte off by dage
[fol. 84v]
Dess hi den steen nuchteren aensage
5410
Ende dair toe soude hi liefgetal
Sijn mitten luden ouer al
Al hadden si hem gehaet te voren
Hy soude vergeten alle toren
Ende droech hi den steen dat si en sagen
5415
Ende en soude hi niet versagen
Door geen bedroch. door geen gewelt
Tegen hondert gewapend te voet
So soude hi blide ende wel gemoet
Ende vrolic van herten keren
5420
Behoude sijns lijfs ende eren
Mer hi most sijn een edel man
Dair geen dorperheit wair an
Off alle dese cracht en holp hem niet
Lieue vrienden nv besiet
5425
Hebdi ye in waren wort
Van steen meerre cracht gehoort
Ende om dat hi was so goet
So docht ic dat my niet en stoet
Te hebben so dueren scat
5430
Ende had den coninc om dat
Mynen lieuen heer geseynt
Als een voor den edelsten die men vijnt
Ende wanttet al aen hem leit
Al onse eer en onse zalicheit
5435
Op dat sijn lijff voor allen vresen
Te bet altoos bewaert soud wesen
EEn spiegel ende een kam
Die ic ter seluer steden nam
Dair ic vant dat vingerlijn
5440
Dus wil ict openbaer sijn
Dat was in mijns vaders scat
[fol. 85r]
Ny en creech ick meer dan dat
Ende die woude vmmer hebben mijn wijf
So wel waren sy hair gerijf
5445
Dat icse dair niet en mocht laten
Die had ic ter eren ende haerre baten
Der coninghin geseynt mijnre vrouwe
Want sy my vrientscap ende trouwe
Ende grote huescheit heeft bewijst
5450
Die kan ende mocht niet sijn volprijst
Hy was gemaect van een been
End dat was suuer ende reen
Dat is geheten panthera
Tusschen dat groot Jndia
5455
Ende dat eerdsche paradise
Voir dese beest ende oec hair spise
Van verwen is hi also schoon
Dat men onders hemels throon
Geen verwe en vijnt so diere
5460
Panthera en heefs een maniere
Dair toe so ruuct hi also zoet
Dat sijn lucht can geuen boet
Van eniger groter quale
Sijn schoonheit ende dat hi ruuct so wale
5465
Dat doet mennich dier dat hem volcht na
Een scouder been heeft panthera
Seer dvn breet ende dat so vast
Dat hem deren en mach geen last
Ende als men hem dat leuende wynt wt
5470
So blijft hem altoos die virtuut
Vander zueter lucht ende roke
Ten mach niet rotten noch crigen broke
Nvmmermeer tot genen dagen
Water vuyr. steeck. noch slagen
[fol. 85v]
5475
En mach hem niet scaden licht
So hert so vast ist en so dicht
Die zuete lucht die dair wt schiet
En soude die mennich louen niet
Het heeft al sulke cracht
5480
Dat etens noch drinckens en acht
Die sijn zade dair by mach wesen
Die is alles euels genesen
Gesont van herten vri ende vro
Dit been is gepolijst also
5485
Claer oft wair van suluer fijn
Dair toe wit alst mach sijn
Van yuorien off bockraen
Die tanden die dair aen staen
Sijn nauwe te maten ende smal
5490
So slecht off sy waren van glasen al
En tusschen die tand ist velt so breet
Datter mennich beeld in steet
Van finen goude wel gesmeden
Half duuekels lanc en dair beneden
5495
En sach nye sijns gelijcs in reden
Die velde sijn gescakiert
Van sabel van kelen geammelgiert
Van synoper ende van azuer
Ende is die hystorie ende auentuer
5500
Hoe venus. Jvno. en pallas
Een apel die fijn gouden was
Onder hem drien hadden gemeen
Ende ellic wouden hebben alleen
Alle wijl sy dair om keuen
5505
Ten lesten sijns zijs op een bleuen
Dat sy aen parijs ghingen
Ende hem den gouden appel bringen
[fol. 86r]
Dat hi en gaue openbaer
Die van hem drien die scoonste waer
5510
PArijs die schoon was ende haerde
Buten troyen op die heide
Jvno geloofde hem ende seide
Die meeste rijcheit te hebben dan
Die doe ter werelt had enich man
5515
Op dat hi hair den appel wijsde toe
Pallas die geloofde hem doe
Woude hi hair den appel toe wisen
Sy souden hooch in machten doen rysen
Dat hi alle sijn viande soude
5520
Onder hem dwingen hoe hi woude
Venus sprac wat seg di van scat
Off van gewelt berecht my dat
Js priamus niet dijn vader
Ende hector dijn brueder die algader
5525
Tlant heeft bedwongen voor ende na
En is niet dijn moeder ecuba
En is troeyen niet dijn die grote stat
Jc sel di geuen die meeste scat
Den edelsten ende den besten dair by
5530
Die in alle die werelt sy
Wilstu my voor die scoonste prisen
Ende den gouden appel my toe wisen
Du selste hebben dat scoonste wijff
Die ye ontfenck op eerden lijff
5535
Ende vmmermeer gecrigen sal
So bistu rijck bouen al
So clymstu allen heren bouen
Dats een scat die nyement can vollouen
Want reyn vrouwen scoon ende goet
5540
Die connen sterken mannes moet
[fol. 86v]
Ende verdriuen alles herten leyt
Sijn doen plegen scamelheit
Sy doen duecht ende wijsheit keren
Parijs hoorde hair presenteren
5545
Sijn hert wart in groter vroude
Hy bad dat sy hem nomen woude
Die scone vrouwe wie sy wair
Venus sprac ic seg di wair
Des conincs wijff van grieken helene
5550
Scoonre vrou en leeft nv gene
Edel zedich . rijck ende wijs
Doe gaff hair den appel parijs
Ende seide dat si die scoonste waer
Hoe hi helenen creech dair naer
5555
Ende namse den coninc menelaus
By hulpen der godynne venus
Ende brachtse te troyen bynnen
Dat grote solaes der herten mynnen
Dat sy twee te samen dreuen
5560
Gout dair myt beelden op gegeuen
Ende letteren dair op gegreuen
Dair men bi mocht boecstauen gereet
Van ellic dinck dat ondersceet
NV hoort van dat spiegel goet
5565
Dat glas dat dair in stoet
Dat was schoon ende onmaten claer
Dat men dair in sach ver ende naer
Al dat op mijl na gesciede
Wast aen beesten off aen liede
5570
Van dingen die men weten wilde
Ende die oec voorden spiegel hilde
Sijn aengesicht ende hi dair in zaghe
Had hi sproete smette off vlage
[fol. 87r]
Op sijn oge peerle off twitte
5575
Vluys ofte cobe oft ander smitte
Dat genas hi claerlic al
So groot virtuut so groot gheual
Dat had dat spiegel glas in hem
Jst wonder dat ic mysmoedich ben
5580
Te verliesen so groten vont
Dat hout dair dat glas in stont
Was licht ende vast ende heet eetijn
Het soude ewelike sijn
Eert rotte ende wormstake
5585
Ende om dese selue sake
Dede die coninc salomon
Synen tempel bynnen doen
Mit desen hout al om gecleden
Om sijnre groter reynicheden
5590
Men prijstet beter dan enich gout
Het is gelijc elenushout
Die wilen die coninc trompaert
Off had gemaect dat houten paert
Om lieften des maradigas
5595
Dochter die so schoon was
Op dat hise waende wynnen
Dat peert was so gemaect van bynnen
So wie dair op sat ende hijs begeerden
Hy voer henen sijnre veerden
5600
Hondert mylen bynnen eenre vren
Dat quam tot scerper auentueren
Cleomedis synen soen
Want hi en woude nie gelouen die goen
Dattet houten peert had sulken macht
5605
Hy sat dair op ende besacht
Want hi was moedich ende koen
Ende geerde hoge dade te doen
[fol. 87v]
Om der werelt prijs te ontfaen
Crompaert dreide om enen weruel saen
5610
Die in des borst te voren stont
Doe hief peert op wt vryen gront
Ende voir ter veynster wt vander zael
Eer men een pater noster soude lesen wael
Hy seide hi was tien mylen ver
5615
Clemoedes was droeue ende er
Hy en waende nummermeer keren
Die hystorien dair off ons leren
Wat groter anxt dat hi leet
Ende hoe ver dat hi reet
5620
Op dat hi lemus houten paert
Eer hi vernemen conde den aert
Hoe ment weder keren dede
Hoe ment daelde ende op voer mede
Doch doe hijt wist so was hi vro
5625
En dit quam meeste deel so
Bi des edels houts cracht
Dair sulcke kunst was in gevracht
Ende al des gelijcs so was
Dat hout dair op stont tspiegel glas
5630
Ende was oec ander haluen voet
Breder dan dair dat glas in stoet
Buten om gaende alront
Dair mennich hystori vreemd in stont
Dat my te seggen wair te veel
5635
Van goud. van sabel ende van keel
Azwer. suluer. ende synoper
Dese sess verwen waren proper
Dair in gewrocht daert behoorde
Ende onder ellic hystori die woorde
5640
Gegreuen ende geammelgiert
Wat ellic bedude so wel visiert
[fol. 88r]
Ende ten was nye spiegel na mynen waen
Jnt eerst stonter gemaect aen
Van enen peerd sterck ende vet
5645
Dat seer myt nyde was besmet
Op enen hert die liep int wout
So licht so snel dat mennichfout
Den peerd die op wies den toren
Om dat hi altoos liep voren
5650
En hette niet cond verswellen
Hem dochte het soude hem neder vellen
Al sout hem dair om raden we
Jc wil v seggen noch voort mee
Het ghinc ende sprac hem aldus aen
5655
Hadstu enen hert geuaen
Die ic di wel soude wisen
Di soud dair grote baet off rysen
Sijn hoornen sijn vleisch ende vel
Dat soutstu vercopen wel
5660
Die herde sprac nv segt my dan
Hoe sellen wi dair comen an
Dat peert sprac sit op ic sel di dragen
En laet dair ons om varen iagen
Die herde sat op ende sijn versien
5665
Dit hert voor hem ghinc vlien
Want hi was licht ende snel
Ende ontliep dat peerd wel
Si iaechden so lanc tpeert wart mat
Ende sprac totten man die op hem sat
5670
Jc wil my rusten nv sit off
Jc bin so moede gyff my oorlof
Die herde sprac ic heb di geuaen
Du en conste my nv niet ontfaen
Jc heb tuegel ende sporen
5675
Jc dwing di alstuut gesworen
[fol. 88v]
Nvmmer en moetstuus hebben danck
Siet heer hoet peert hem seluen dwanck
Ende vinck in sijns selfs net
Hoe mach een sijn geuangen bet
5680
Dan die om synen fellen nijt
Hem seluen so vaet dat men hem rijt
Sulc pijnt zeer om sijns selfs scade
Ende het loont hem seluer almyt quade
HEt stont dair tot eenre stont
5685
Een ezel waren end een hond
Onthouden myt enen riken man
Die den hont seer lieff gewan
Wan hi speelde dair tegen
Die hont spranc op ende queecte sinen staert
5690
Ende lecte sijn heer omtrent sinen baert
Dit sach die ezel boudewijn
Die zeer deerde in therte sijn
Ende sprac hoe macht wesen
Wat ist dat mijn heer aen desen
5695
Vuylen catijff heeft versien
Die ic nvmmer orbair en zie plien
Dat hi hem lect ende op hem sprinct
Mer my die men ten orber dwinct
Die sacken te dagen. te lopen te driuen
3800
Ende heeft heeruaert geboden
Alle sijn volc ouer zess dagen
Gescut peerd ende wagen
Bombaerden ende donrebossen
Hyet hi laden ende trossen
3805
Tenten ende paulyoene
Siet voor v gi hebts te doene
Wan ysegrim ende brwn sijn nv
Bet biden coninc dan ic bi v
Al dat si willen dats gedaen
3810
Ysegrim heeft hem doen verstaen
Dat gi rooft. ende moort tot alre tijt
Hi draget op v had ende nijt
Hi wart maerscalc int assaut
[fol. 61r]
Dat conijn ende die roeck corbaut
3815
Hebben grote clage op v gedragen
Jc zorch voor v ende al v magen
Dat my van anxt geen goet en schiet
Och lieue neve ist anders niet
Sy di hier off dus zeer verueert
3820
Set v te vreden sprac reyneert
Al had die coninc selue gesworen
Ende alle die tot sinen houe horen
Als ic my seluen raet wil geuen
Jc word noch bouen al verheuen
3825
Si mogen veel raden of sy
Mer het hoff en dooch niet buten my.
GAet dar varen lieue neve
Coomt in en ziet wat ic geue
Een paer duuen ionc ende vet
3830
Jc en mach geen spise bet
Want si sijn goet te verduwen
Men machse swelgen sonder kuwen
Ende die beenre smaken so zoet
Want het is half morch ende bloet
3835
Die laet ic alle mede in gaen dore
Jc vuel in mijn mage humore
Dair om eet ic gern lichte spise
Mijn wijff ermelijn die wise
Die sel ons herde wel ontfaen
3840
Mer en laet haer niet verstaen
Van onsen saken oec yet horen
Want sy soude hair alte zeer verstoren
Sy soud in onmacht vallen van vaer
Want een cleyn dinck gaet hair naer
3845
Sy is zeer teder van herten toe
Morgen ga ic myt v vroe
Te houe ende sel mijn zaken
[fol. 61v]
So verandwoorden mach ic te spraken
Comen dat sulke te na sel gaen
3850
Neue sel dy my staen
Als een vrient den anderen doet
Ja ic lieue neue lijff ende goet
Dat is tot uwer liefd bereit
Danck hebt neue das wel geseit
3855
Mach ic leuen het sel v vromen
Oom ende oec mooch di wel comen
Voor alle die heren tot ontscouden
Men sel niet vangen nochte houden
Also lange als gi sprect v tale
3860
Dit heeft die coninghinne wale
En die lupert besproken also
Reynaert sprac so bin ic vro
So en ducht ic van nyement een haer
Ende ic en hoorde nye lieuer maer
3865
Jc sel mijn recht nv wel bedringen
Doe zwegen sy van desen dingen
Ende sijn bynnen den berch gecomen
Dair hebben si armelijn vernomen
Ende lach bi haren iongen
3870
Ende is ter vaert op gesprongen
Ende ontfencse beide wael
Grymbaert gruetse myt zueter tael
Sijnre moyen ende hair kijnder
Men reyde ter maeltijt gijnder
3875
Die duuen ionck die reynaert brochte
Ellic die at dat hem geboren mochte
Nochtan so en waren wi niet zat
Al hadder ellic noch een gehat
Dair en had niet veel gebleuen
3880
Reynaert sprac ziet lieue neue
Hoe behagen v die kijnder mijn
[fol. 62r]
Rossel ende reynaerdijn
Sy sellen onse geslachte meren
Sy beghynnen hem vast te generen
3885
Die een vanct een dander een kuken
Sy connen oec wel in twater duken
Na kuken en na enden
Jc sou dees dicker om proy wt senden
Jc wilse leren eerst beuroeden
3890
Hoe sy hem voor die stric sellen hoeden
Voor die iagers ende voor die honden
Waert dat si den aert wel conden
So wair ic wel op hem gerust
Sy souden dic onsen lust
3895
Van mennigerhand spise boeten
Die wi van node deruen moeten
Ende sy slachten my zeer wel
Want grymmende spelen si hair spel
Ende gene die sy haten
3900
Ende hem vriendelic gelaten
Om dat hijs te myn verhoet
So brengen size so onder die voet
En biten hem ontwee die keel
Dats den aert van reynaerts speel
3905
Ende oec sijn si ter grepen snel
Dat behoort ons toe zeer wel.
COm gi moocht v wel verbliden
Want het is een scoon toe tiden
Te hebben kijnder die sijn so vroom
3910
Jc verblijts hoet so coom
Dat icse in mijn geslachte weet
Grymbert neue gi hebt gesweet
Ende zijt moede het waer wel tijt
Dat gi ginct op v rust oom wildijt
3915
So dunket my goet gedaen
[fol. 62v]
Doe ginc hi neder leggen zaen
Op een letier gemaect van stroy
Reynaert ende sijn wijf ende al die proy
Ghingen oec slapen mer niet reynaert
3920
Was myt zorgen zeer beswaert
Hoe hi hem best onsculdigen mocht
Alden nacht lach hi en docht
Ende socht in hem seluen raet
Des morgens mitter dageraet
3925
Rwmde hi myt grymbaert sijn hooff
Mer eerst so nam hi schoon oorloff
Aen sijn wijf vrou ermelijn
Ende oock aen die kijnder sijn
Hy sprac laet v niet verlangen
3930
Jc moet vmmer te houe gangen
Mit grymbert mynen neue
Ende off ic yet te lange bleue
Dair om en zijt niet in vaer
Al hoordi oec enige lede maer
3935
Die sel di altoos slaen int goede
Mer vmmer zijt op v hoede
End verwaert onse veste
Jc sel gynder vorderen dat beste
Nadien dat ict gelegen zie
3940
Och reynaert so en was ic dus droeuich nye
Dat gi vmmer wijt van desen
Ghi waert dair lest in groter vresen
Dat gi leuende nau ontquaemt
Ende gi seit ende had geraemt
3945
Dat gi dair niet weder en wout
Vrou die auentuer is mennichfout
Het gaet bi wilen buten gissen
Sulc die waent hebben hi moets missen
Jc moet vmmer dair wesen nv
[fol. 63r]
3950
Weest te vreden des bid ic v
Want het is al sonder anxt
Jc coom weder opt alre lanxt
Bynnen vijff dagen ist dat ic kan
Hier mede scieden van dan
3955
Reynaert ende die dass te samen
Ende doe sy op die heide quamen
Sprac reynaert. neue hoort my nv
Synt ic lest biechte tegen v
Heb ic mysdaen dat moet horen
3960
Men sel die quaetheit brengen voren
Jn biechten die men heeft gedaen
Men derff die duecht niet doen verstaen
Diemen doet dat en is geen sonde
Jc maecte brwn een grot wonde
3965
Ende een scerp snyden wt sinen liue
Ende ic dede den volf ende synen wiue
Die schoen vullen myt horen voeten
Jc dede den coninc tot my waert zoeten
Sinen toorn ende maecten te vriende
3970
Dat ic luegen al verdiende
Jc seide dat brwn ende ysegrim
Stonden na dat leuen sijn
Ende dat sy hem verraden souden
Dus maect ic buten horen scouden
3975
Dat hem die coninck wart zeer hat
Ende al myt luegen deed ic dat
Oeck wijsde ic den coninck enen scat
Des hem nye en wart te bat
Want ic loocht al dat ic seide
3980
Bellijn den ram ic myt my leide
Ende kuwart die ic tlijff roofde
Ende seynde bellijn mitten hoofde
Totten coninc om sinen toren
[fol. 63v]
Jc duwede dat conijn tusschen sijn oren
3985
Dat ic hem wel na dat leuen nam
Ende het was my leet dat hi ontquam
Mer het was my alte cloeck
Mit recht claech ic ouer die roeck
Want ic at sijn wijff scerpe nebbe
3990
Lieue neue ende oec so hebbe
Jc my bedocht van enen dinck
Dat ic vergat doe ic lest ginck
Te biechten dat moet ic seggen mede
Het was een hoesheit die ic dede
3995
Den wolf. my wair leet deed men my
Wi quamen gaende ic ende hi
Tusschen honthorst ende euerdingen
Dair zagen wi dat voor ons gingen
Een mery root ende haer vole
4000
Dat so swert was als een cole
Ende vet vier maende groot
Jsegrim was volna doot
Van honger. ende bad my dat ic liep
Totter mery ende haer aen riep
4005
Of sy tvolen woude vercopen
Jc haeste my ende ic ginck lopen
Totter mery ende vraechde hair dat
Ende si seide my si vercoft my om een scat
Jc vraechde huer hoe zijt woude geuen
4010
Sy sprac reynaert het staet gescreuen
Achter onder mynen rechter voet
Si di van clergien vroet
En wildijt zien ic laet v lesen
Doe hoordic wair sy wouden wesen
4015
Jc seide neen in goeder trouwen
Vermery het mocht my rouwen
Jc en can lesen niet een veer
[fol. 64r]
En te copen ic niet en geer
Dat nv is v enich kijnt
4020
Jsegrinn heft my hier gesent
Ende wist gern hier off dat waer
So laten seluer doen comen haer
Sprac si ic sels hem maken vroet
Jc seide ic sel. ende mitter spoet
4025
Liep ic daer ysegrim sat
Sy seiden oom wil di eten dat
Vanden voel so lopet zeer
Totter mery si verbeit v ter eer
Sy heeft onder hair voet gescreuen
4030
Den coop hoe zijt wil geuen
SJ woud my hebben lesen laten
Mer wat soude my dat baten
Want ic een leter en kenne niet
Des dooch ic in mijn hert verdriet
4035
Dat ic nie en ghinc ter scool
Oom wil di copen dat vool
So mochdijt hebben condi lesen
Ay my wat zoud my wesen
Ja ic walsch duutsch ende latijn
4040
Op vestualen ende te prouijn
Ende gegaen tot hoger scolen
Mit ouden wisen sonder folen
Meysters van audientien
Questie gegeuen ende sentencien
4045
Ende was in loeyen lycensiert
So wat scriften dat men visiert
Can ic lesen gelijc mijn naem
Jc wil tot hair lopen ic raem
Dat ic den coop sel weten ter vaert
4050
Wair toe bistu goet reynaert
Dattu lesen en const noch scryuen
[fol. 64v]
Doe liep hi heen ende liet my bliuen
Dat ic sijns verbeiden soude
Totter mery ende vraechde off si woude
4055
Hair vuellen geuen of dat sijt helde
Sy sprac die som vanden gelde
Staet after aen mijn rechter voet
So laet my lesen si sprac ic doet
Ende haren voet verdragen
4060
Die wel myt yser was beslagen
Al nywe myt hoefnagelen sess
Ende raemde niet alte mess
Want sy smeten so voor sijn hoofft
Dat hi storte ende was verdoeft
4065
Ende viel ouerdoot dair neder
Eer hi bequam off op stont weder
Mocht men een mijl hebben gereden
Die mery liep myt groter haesten
Mit haren vuellen haerre straten
4070
Ende heeft ysegrim dair gelaten
Seer mysmaect ende gewont
Hy lach en huylde als een hont
Doe bequam doe bloyde hi zeer
Jc ghinc tot hem ende seide heer
4075
Ysegrim lieue oom hoe staet
Si di van den vool wel gesaet
Hoe en deildi my niet wat mede
Ende ic doch v bootscap dede
Hebdi geslapen op v mael
4080
Wair wast walsch ofte vocael
Dat gescrift onder hair voet
Jc wist wel gi zijt so vroet
Dat nyement bet lesen en can gi
O wi reynaert neue o wi
4085
Jc bid v dat gi v spotten laet
[fol. 65r]
Jc bin so qualiken begaet
Het mocht ontfermen herde stenen
Die hoeyr mitten langen benen
Had haren voet so hooch op verheuen
4090
Jc waendet hadden geweest letteren gescreuen
Die nagelen die dair in stonden
Si sloech my zess groter wonden
Ten eersten slage dat sy smeet
Dat my thooft wel na spleet
4095
Ende mijn herssenbecken al ontwee
Sulc lesen en geer ic niet mee
LJue oom ist wair dat gi telt
Dat heeft my wonder want ic helt
V voorden den besten clerc die nv leeft
4100
Nv hoor ic wel dat men my heeft
Wel eer geseit ende oec gelesen
Jn boeken dat wel wair mach wesen
Dats dat die beste clercke fijn
Dicwijl die wijste lude niet en sijn
4105
Die leken veruroeden se by wilen
Dat doet dat sy so versubtilen
Jn kunsten dat sy dair in verdwalen
Dus brocht ic ysegrim in dwalen
Dat hi nauwe sijn lijff behelt
4110
Siet neue ic heb v nv vertelt
Ad dat ic weet van mijnre
Misselic hoet myt my vergaet
Te houe nochtan bin ic sonder vaer
Want ic bin nv sonder sunde claer
4115
Ende ic wil gern bi uwen rade
Beteren ende comen te genade
Grymbaert die mysdaet is groot
Die doot is moet bliuen doot
Men machs niet weder doen leuen
[fol. 65v]
4120
Mer oom dit wil ic v al vergeuen
Om den anxt die gi dair om liden moet
Eer gi dair off v ontscout doet
Ende hier op wil ic v absolueren
Mer dat v alre meest sal deren
4125
Dats dat gi kuwaerts hooft dair sende
Ende den coninck myt logen verblende
Och oom dat was zeer mysdaen
Neef die door die werelt sel gaen
Moet dick horen tsijn vertrecken
4130
Hy moet hem besmytten ende beulecken
Wie honich handelt vinger lect
Jc ward dicwil gewect
Van mijnre conscientien bynnen
Gode bouen al te mynnen
4135
Ende mynen euen kersten als my
Dattet goods liefste wille sy
Ende dat dit wair dat beste recht
Wat waendi dat die reden vecht
Van bynen tegens die vterste wille
4140
Dan sta ic in my seluen stille
Op mijn eygen vry vernuft
En warde van synnen so versuft
Dat ic niet en weet wat mijns gesciet
Jc bin in een bloet niet
4145
Jc heb en bin van allen gelaten
Dat wil ic van my steken ende haten
Al dat mynre is dan got
Ende hoge clymmen bouen sijn gebot
Ende bescouwen der contemplacien
4150
Mer dese sonderlinge gratien
Gescien my als ic bin alleen
Mitter werlt noch myt mensch gemeen
Ende ic my seluen van bynnen zie claer
[fol. 66r]
Mer ouer een corte wijl dair naer
4155
Als ic der werelt ward gemeen
So vijnd ic so veel steen
Jn mynen wech achter ende voren
Ende ic zie die voet sporen
Dair dese prelaten in gaen
4160
So ward ic weder vluysch geuaen
So coomt die werelt en wil dat vleisch
Mit groter genuechten sonder eysch
Ende leggen my so veel te voren
Dat ic die vriheit heb verloren
4165
End dat leuen dair ic eerst in was
So hoor ic sanck ende pijp geblas
Lachen spelen end vrolicheit
Jc hoor dat dese off gemeen seit
Die anders seggen ofte penzen
4170
Dair leer ic liegen ende venzen
Jn sonderlingen heren houe
Dair sprect meest alte loue
Heren vrouwen papen clercken
Dit sijn die geen die meest die luegen stercken
4175
Men der die heren niet tseggen twair
Lieue neue hier leer ic naer
Jc moet mede louentuten
Ofte men soude my buten sluten
Jc heb veel lude dic horen spreken
4180
Die reckelic ende wairach leken
Als sy een reden vertogen
Veel ontwee enyge logen
Die hoor redene mocht geliken
Sy lietense mede door striken
4185
Op dat hair tael wair te scoonre
Nyet dan die luegenaer waeir coenre
Mit verrade inder reden begyn
[fol. 66v]
Mer die reden wil dair in
Ymmer sijn ende wantse wel clede
4190
So liet hise dair varen mede
NEue dus moet men hier ende dair
Nv liegen ende zeggen wair
Dreigen smeken bidden ende vloeken
Ende ellic op sijn hooft zoeken
4195
Die die werelt wil hantieren
Ende een luegen wil vysieren
Ende op hair scoonste dan setten voort
Ende so bewympelen dair mense hoort
Mit doeken die hi dair om wijnt
4200
Datmense voor die wairheit mynt
Die en is sijn meyster niet ontlopen
Can hise so subtilic knopen
Dat hi niet en stamert in sijn tael
Ende dan dat hi gehoort is wael
4205
Neue dese mach wonder maken
Hy mach bont dragen ende scaerlaken
Jnt geestlic end int weerlic recht
Hy wint wair hi vecht
Nochtan en trect hi sweert noch knijff
4210
Nv vijnt men mennigen losen katijff
Diet zeer benijt dat hi ziet
Dat desen dus vordel gesciet
Ende meent dat hijt wel can
Liegen ende grijpt een luegen an
4215
Die hi verschoont ende voort wil setten
Hy aet oec gern vanden vetten
Mer hi en is gelooft noch gehoort
Ende sulc is so plomp als hi sijn woort
Ten besten waent seggen ende sluten
4220
Valt hi al sijnre materien buten
Ende en cant so wel niet zaluen
[fol. 67r]
Hy en laet sijn reden staen ten haluen
Sonder hooft off sonder steert
So wart hi voor een dwaes vermeert
4225
Ende men hout dair mede spot
Mer die een luegen geeft een slot
Ende seit sijn reden sonder sneuen
Als oft voor hem stont gescreuen
Ende maectse alle gader dooff
4230
Dat men se bet gelooft
Dan die wairheit dats die man
Wat const ende wijsheit is dair an
Die wairheit te seggen dat is goet te doen
Hoe lachen sy dan onder hair caproen
4235
Die lose scalcken geuen den raet
Ende die geen die die logen aen gaet
Als hair onrecht gaet te bouen
Ende trecht wart afterwaert gescouen
Och neue dan sy alte vroe
4240
Scout scepen rade dair toe
Achterbaets ende helpent sijt in setten
Off rechters van anderen wetten
Ende leren door die vinger sien
Op datsi mede genyeten in dien
4245
Off in hoore vrienden gonst
Och neue dats een quade const
Die sprekers die hair tonge verhueren
Mogen hier in veel verbueren
Logen te spreken myt berade
4250
Dair scand off coomt ende lijfs scade
IC en seg niet men moet wel biwilen
Spotten. boerten. liegen. gilen
Jn dingen van mysseliken zake
Want die altoos die wairheit sprake
4255
En conde die strate nergent houwen
[fol. 67v]
Sulc sweert ende seit by sijnre trouwen
Ende spreken in placebo
Dat hi mach doern herde no
Wil hi leuen myt gemake
4260
Die altoos die waerheit sprake
Soud dicwil vijnder wederstoot
Men moet wel liegen alst doet noot
En dair na beteren by rade
Tot allen mysdoen staet genade
4265
Ten is nyement hi en dwaelt bitiden
Wat oom v en can niet ontgliden
Gi weet dat nauste op alle dingen
Gi soud my wel brengen in dwalingen
V. reden is buten mijn verstaen
4270
Wat noot is v te biecht te gaen
Ghi soud selue sijn die paep
Ende laten my ende ander scaep
Tegens v biechten ende nemen raet
Ghi weet so claer der werelt staet
4275
Dat nyement en mach voor v gaen manck
Mit deser talen ende niet lanck
Quamen sy int hoff gegaen
Reynaert wart een deel ondaen
Van twyuel in synen moet
4280
Nochtans dede hi dairt hem toe stoet
Ende maecte int herte coen
Hy streeck door alle die baroen
Tot dair die coninc selue was
Ende het ghinc by hem die dass
4285
Die tot hem seide oom reynaert
Weest goets moets en onueruaert
Die blode en dooch tot geenre wr
Den coenen helpt die auentuer
Een dach is beter dan sulc een iaer
[fol. 68r]
4290
Reynaert sprac neue gi segt waer
God danck v gi troost my wael
Eer hi began enige tael
Maecte hi een gelaet so fier
Ende zach dair ende hier
4295
Als wie wat wil die come haer
Hy zach dair veel in die scaer
Van synen magen die dair stonden
Die hem nochtan geen goet en gonden
Ende dat conde hi wel verdienen
4300
Die otter. die beer myt hem tyenen
Die ic hier noch wel sel noemen
Doch was dair oec sulc comen
Dien mynden ende hadden lieff
Reynaert knyelde ende op hieff
4305
Sijn tael ende voorden coninck
Hy sprac god die nye en verghinck
Ende alles machtich blijft altoos
Bewair mijn heer den coninc altoos
Ende sijnre vrouwen der coninghin
4310
En geef hem wijsheit ende syn
Wie dat recht off onrecht heeft
Want dair veel op eerden leeft
Die van buten dragen schijn
Anders dan si van bynnen sijn
4315
Jc woud god toonde openbaer
Ende voor thooft gescreuen waer
Jc liets my costen een lieff dinck
Ende ghijt also wist heer coninck
Van allen saken als ic doe
4320
Jc heb geweest laet ende vroe
Altoos in uwen dienst geuoecht
En dair om bin ic dus gewroecht
Mit logen voor v vanden quaden
[fol. 68v]
Die my gern souden scaden
4325
Ende doen verliesen v hulde
Mit onrecht ende sonder sculde
Des roep ic wopen ouer hair lijff
Doch hoop Jc heer ende v goede wijff
Sijt so wijs ende so besceiden
4330
Dat gi so niet en sijt te verleiden
Mit loosheit off myt logentaelen
Dat gi trecht yet laet verdwalen
Want gi en hebs nye geplogen
Dair om heer hebt voor ogen
4335
Na den recht alle saken
Jst in daden of in spraken
Ende doet ellic gelijc wet
Dats my genoech en geer niet bet
Die sculdich is die scaem hem
4340
Men sel wel weten wie ic ben
Jc en can smeken off flatteren
Jc wil mijn hooft ondecken myt eren
ALle die int pallaes waren
Swegen ende haddens wonder twaren
4345
Dat reynaert sprac so stoute tael
Die coninc seide och hoe wael
Reynaert condi v fallaci
V scone bootsen ende saluaci
En sel v niet baten veel
4350
Jc waen noch huden v keel
V wercken sel ontgelden
Jc en wil niet veel myt v scelden
Mer ic sel corten v pijn
Dat gi ons lief hebt dat is aenschijn
4355
Aent conijn ende aen corbout
V scalcke vond loos ende stout
Sellen v doen steruen sonder zuuct
[fol. 69r]
So lange gaet te water die kruuck
Dat sy brect ende valt aen sticken
4360
Jc waen die kruuck die ons so dicken
Heeft bedrogen haest sel breken
Reynaert die was om dit spreken
Jn groten anxt ende in vaer
Hy woude dat hi tot colen waer
4365
Ende hi dair niet en wair gecomen
Doe dochte hi wat mach my vromen
Jc moet der duer so hoe ict make
Heer coninc sprac hi gi sout mijn sprake
Wt horen dat wair reden goet
4370
Al wair ic geoordelt totter doet
Nochtan soud men mijn tael horen
Jc heb v doch hier te voren
Mennigen nvtten raet gegeuen
Ende ic bin ter noot bi v gebleuen
4375
Dicke dair v die ander ontweken
Off my die lose myt valschen treken
Tonrecht tegen v my hebben belogen
Ende ic des geen onscout en moet togen
So mach ic mijn misual wel clagen
4380
Jc heb gesien in ouden dagen
Dat ic gehoort was voer een ander
Noch mocht die dach comen voir ander
Ende comen in haren ouden staet
Men sel gedencken ouder daet
4385
Ende myt besceide dair in voort gaen
Jc zie hier noch so veel staen
Mijnre magen ende geslachten
Die luttel schinen mijns te achten
Diet nochtant soude deren
4390
Heer coninc dat gi my sout ontheren
Off verderuen myt onrecht.
[fol. 69v]
So deed gijt oec een den getruutsten knecht
Die gi hebt in al v lant
Wat waendi heer had ic becant
4395
Jn my enige brueke ofte smette
Dat ic te rechte of te wette
Jn v oge hier gecomen waer
Ende onder mijnre viande scaer
Neen ic om een werelt van goude
4400
Jc was dair ic wesen woude
Op mijn rwmt ende op mijn vry
Mer god danck ic ken my
So claer sonder enige vlecken
Dat ic wel openbaer der trecken
4405
Jnt licht en spreken voir die goede
Mer my was so wee te moede
Doe my grymbert brocht die maer
Dat ic al om liep haer en daer
Bijster als een onvroet man
4410
Ende wair dat ic was inden ban
Jc wair hier gecomen sonder beiden
Dair ic dus dwaelde aen die heiden
Quam mijn oom mertijn die aep
Die wiser is dan enich paep
4415
Van gramarien inder practiken
Hy was des biscops van cameriken
Aduocaet wel negen iaer
Hy zach my dryuen groot misbaer
Ende sprac neue wat is dat v let
4420
Ghi dunct wesen al onset
Segt my wiet v heeft gedaen
Men selt den vrienden doen verstaen
Swaer saken die gaen ter noot
Een tru vrient is een hulpe groot
4425
Hy vijnt dicke beteren raet
[fol. 70r]
Ter noot dan diet aen gaet
Al is hi nochtan niet so vroet
Dat doet den man ontgaet den moet
En die wijsheit also zeer
4430
Alst hem aen tlijff gaet off aen deer
Ende is so myt hem begaen
Hy en weet wat doen off eerst bestaen
Recht off hi wair sonder syn
Och lieue oom seide ic meer off myn
4435
Also gi my seg is my gesciet
Jc coom in groten swaren verdriet
Sonder scout ende onuerdient
Van hem dien ic so groten vrient
Van herten altoos heb gesijn
4440
Dat is een dat lampreel ende conijn
Dat deet my quam gisteren morgen
Dair ic sat voir mijn borge
Ende soude mijn getide lesen
Hy seide dat hi te houe woude wesen
4445
Hy gruete my schoon ende ic hem
Doe seide hi reynaert ic ben
Moede gelopen ende hongerich mede
Heb di ye teten door mijnre bede
Jc seide ia ic genoech coomt haer
4450
Doe dede ic hem geuen een paer
Kersspette dair botter op lach
Want het was op enen woensdach
Dat ic geen vleisch en plach te eten
Ende oec vaste ic sel di weten
4455
Tegens pijnsteren die ons nv naect
Want die hoochste wijsheit die smaect
Ende geestelic leuen wil leyden
Die sel hem tegen die hoochtijt bereiden
Te veruulen des heren gebot
[fol. 70v]
4460
Het was estote parati seit got
Jn dat ewangelium lieue oom
Jc dede sijns nemen goede goom
Van boeten ende van sconen brode
Dats goede haue voir hongers node.
4465
ENde doe hi sat gegeten was lampreel
Quam mijn ionxste soen geheel
Ende woude wech doen dat relijff
Want ionge kijnder eten lief
Doe hi taste na dat conijn
4470
Slochen voir die tande sijn
Dat hem dat bloed wt ran ten ogen
Ende viel in onmacht in swaren dogen
Doe reynaert mijn outste zoen
Dit sach liep hi ende geerde loen
4475
Ende greep biden hoofde dat lampreel
Jc hadden gestuert totten morseel
Ten waer dat ict hem benam
Dair halp ic hem dat hi ontquam
En sceidse ende sloech mijn kijnt zeer
4480
Dat conijn liep tot mynen heer
Den coninc ende seide ic wilden moorden
Siet oom dus coomtet inden worden
My is groot ongelijc gesciet
Nochtan claecht hi ende ic niet.
4485
Hier na quam corbout geulogen
Die my een droef gelaet ginc togen
Jc seide wat is dy laet dijn kermen
Hy sprac mijn wijff is doot ochermen
Ghinder leyt een doot aes vol maeden
4490
Dair mede woud sy hair saden
Ende at vanden wormen so veel
Dat sy hair spleten wtter keel
Ende sterff en cond hair niet verbieden
[fol. 71r]
Jc bad hem dat hi my bedieden
4495
Soude. wat dair wair gesciet
Doe vlooch hi henen ende liet
Mi staen en conde niet van hem weten
Nv seit hi ic heb die hoer doot gesmeten
Off ic hebse doot gebeten
4500
Alst niet en is dat moet god weten
Hoe soud ic comen so na
Want sy vlieget ende ic ga
Siet oom dus bin ic bedragen
Jc mach mijn auentuer wel clagen
4505
Dat geluc is my zeer onthout
Mer licht het is mijnre sonden scout
Het is my goet cond ict geliden
Neue gi sult te houe tiden
Ende doen v ontscout voor den heren
4510
Och oom des moet ic al ontberen
Want my heer herman die provisoor
Jn spaeus ban heeft swaerlic voor
Om dat ic ysegrim raet gaff
Dat hi sciet ende sijn oorden ouer gaff
4515
Ter elmaer dair hi in was begeuen
Hy seide het was so swaren leuen
Hy soude steruen soud lange dueren
My iamerde sijn karmen ende trueren
Ende halp hem als een vrient getrouwe
4520
Dat hi wt quam des heb ic rouwe
Want hi meent bouen alle dinck
My te behangen voor den coninck
Dus loont hi my goet myt quaet
Siet oom dus bin ic teynden mijn raet
4525
Jc moet te romen om een absoluci
Ende so naect grote persecuci
Mynen wiue ende mynen kijnderen
[fol. 71v]
Want dese quadien die my dus hijnderen
Sellen altemael onteren
4530
Ende dit soud ic gerne keren
Wair ic vanden ban vry
So ginck ic ende ver andwoorde my
Nv en derfs ic niet bestaen
Dus soud ic onder goede lude gaen
4535
Jc heb anxt god soud my plagen
Neen neue laet v niet versagen
Eer ic v dus verdrucken laet
Jc ken te romen wel den staet
Ende versta my wel opt werck
4540
Jc heet mertijn des biscops clerck
Jc sel den prouisoor doen cytiren
Te romen ende tegen hem pleytiren
Neue ende doen v exsecuci
Ende brengen v een absoluci
4545
Sijns ondanckens al waert hem leet
Want ic in thoff den loop wel weet
Wat ic laten sel off doen
Dair is oec mijn oom symoen
Die machtich is ende seer verheuen
4550
Hi helpt gern die wat geuen
Dair is prentout ende luyster wel
Scalcuont ende geeft my greep snel
Dat sijn al onss naeste magen
Ende oec sel ic myt my dragen
4555
Een deel gelts off ics had te doen
Die bede is mitter giften coen
Men sel den penninck houden leren
Ter noot dat onrecht me te keren
Een trouwe vrient sel lijff en goet
4560
Voor sinen vrient setten alst noot doet
Wel is die vrient ende gelt verdoemt
[fol. 72r]
Dair nyement troost off baet off coomt
NEue troost v hier wel toe
Jc en rust niet na morgen vroe
4565
Eer ic te houe bin voor die heren
Jc sel v saken al inpetreren
Gaet te houe als gi eerst moget
Alle die sonde ende ondoget
Dair v in verswaren mach die ban
4570
Die treck ic my seluen an
Jc laetse v quijt en neemse op my
Als gi te houe coomt dair seldi
Rukenau mijn vijff vijnden
Ende hair zuster ende mijn kijnder
4575
Ende uwer magen veel nochtan
Neue die sprect dan coenlic an
Mijn wijff is sonderlinge goet
Ende die gern om die vrienden doet
Ghi selt dair aen vijnden vrientscap groot
4580
Want trecht heeft dicwil hulpe noot
Die vriend sijn altoos goet besocht
Al had mense oec een deel verwrocht
Waert dat v geen recht schien en mach
Seynt ouer nacht ende ouer dach
4585
Jnt hooff om my ende laet my weten
Alle die in tlant sijn geseten
Jst coninck ist vrou ist wijff off man
Sel ic brengen in des paeus ban
Ende seynden een interdict so swaer
4590
Dat men en sel voor noch naer
Doden grauen singen noch lesen
Dair en sel oec nyement gedoopt wesen
Noch geen sacrament ontfaen
Ten is eerst vol recht gedaen
4595
Neue dat sal ic v te hant beiagen
[fol. 72v]
Want die paeus is out van dagen
Also dat mens niet veel en acht
Mer altemael des hoofs macht
Heeft die cardenael van valoot
4600
Hy is ionc ende van magen groot
Nv heeft hi een cobijn
Ende hi is oec also in schijn
Bouen allen dingen lief ende weert
So wat hi aen hem begeert
4605
Dat vercrijcht si alte licht
Siet neue dit is mijn nycht
Ende dair bin ic so wael mede
Dat sy altoos mijn bede
Doet vorderen so wat ic begeer
4610
Doch neue bid ic den coninc mynen heer
Om hulp dat v recht gesciet
Jc weet wel hi en weigert my niet
Ende trecht is elken swair genoech
Heer coninc doe ic dit hoorde ic loech
4615
Mit groter bliscap quam ic haer
Ende heb v geseit alt waer
Mach yement enich ander dingen
Mit goeden tugen op my bringen
Als men billix sel doen enen edelen man
4620
Lat my na recht beteren dan
Off willen sijs my doen geen verdrach
Men set my velt ende dach
Ende enen goeden man tegen my
Die my gelijc geboren sy
4625
Ende laet ellic dair sijn recht bekynnen
Welc die eer wynt men laetse myt mynnen
Dit recht heeft hier altoos gestaen
Dair om en latet nv niet vergaen
Ouer my alst is nv ouer mijn.
[fol. 73r]
4630
Het mach hier namaels een ander sijn
Dat recht en doet nyement ongelijc
Sy swegen al arm ende rijck
Doe dus coenlic sprac reynaert
Dat conijn was zeer veruaet
4635
Ende die roeck si en dorsten niet spreken
Ende sijn beide wtten houe gestreken
Ende spraken doe sy opt rwm waren
God geef dat sy qualic moeten varen
Dese valsche moordenaer fel
4640
Hy can sijn loosheit cleden so wel
Recht off ewangelien waren
Hier off en weet nyement twaren
Dan wi souden wijt dan betugen
Tis beter dat wi nygen ende bugen
4645
Ende wie dair tegen hem om vochten
Want wi ons niet verweren en mochten
Hy is so quaet alwair dair viue
Der onser hi beroofde ons vanden liue
DOe was ysegrim te moede wee
4650
Ende brwn doe van toorn sijn dese twee
Wtten houe ontrumen sagen
Die coninc sprac wil yement clagen
Die coom voort ende laet ons horen
Hier quam dair ghister soveel te voren
4655
Wair sijn sy nv reynaert is hier
Heer coninc sprac dat felle dier
Sulc claecht zage hi sijn aduersarijs
Hy sweech der clage en dat dit wair is
Mer ic lampreel ende carbout
4660
Die my voor v so mennichfout
Belogen hebben. dair ic niet en was by
Mer doe ic quam doe vlogen sy
Sy ende dorsten by haren worden niet bliuen
[fol. 73v]
Dair om soudmen loze katyuen
4665
Gelouen van al datsy spraken
Dair soude veel misual off laken
Aen my alleen lage cleyn zake
Nochtan heer coninc hadden sy
Genade ic segget sonder twy
4670
By uwen bode aen my begeert
Hoe gern dat sy my hadden gedeert
Jc had hem vriendelic vergeuen
Want ic en wil in haet niet leuen
Noch clage. noch wrake op mijn vianden
4675
Mer ic settet gode in handen
Hy selt wel wreken als hem dunct goet
Dat set ic vast in mynen moet
Die coninc sprac reynaert gi zijt
Jnt herte al verblijt
4680
Ende gi zijt in groter mvten
Jst v van bynnen off van buten
HEer ic waent noch nergent naer
Also slecht off also claer
Jn v staet als gi wt met
4685
Jc moet v seggen wat my let
Op v. eer gi enige meerre kijff
Aen my bewijst myt herten stijff
My te doen noch meerre confuse
Doe gi waert wt mynen huse
4690
Ende ict v al had vergeuen
Die quaetheit die gi had bedreuen
Ende ghi scerp ende staff
Van my ontfenct die ic v gaff
Op dat gi ouer zee sout varen
4695
Ende v van allen sonden zout claren
Ende voort aen leuen in goeden staet
Doe gi my seynde onreyn quaet
[fol. 74r]
Die scerpe weder ende kuwerts hooft
Dair in so waerdi so verdooft
4700
Dat gi my dorst doen sulcke scande
Het was een onbequaem offerhande
Enen knecht te seynden synen heer
Hier tegen en weet gi geen weer
Want selue die cappellaen bellijn
4705
Most hier off die bode sijn
Diet ons al seide hoet verghinck
Alsullic loon als hi ontfinck
Om dat hi die boodscap dede
Seldi oec ontfangen mede
4710
Off my sel rechts ende wet ontbreken
Reynaer en weet nv wat spreken
So doorzeer wart hi veruaert
Hem dunct het gaet al achterwaert
Ende al sijn raet en baet hem niet
4715
Ontfermelic staet hi ende siet
Bleeck van verwen wart hi gedaen
Hi en weet niet wat bestaen
Hy sach dair veel van sinen magen
Die alle swegen hoorden en zagen
4720
Mer nyement en boot hem noch die hant
Die coninck sprac segt loos calant
Si di nv stom en spreect ghi niet
So stont hi in groot verdriet
Hi had quader dant hem dochte
4725
Hi versuchte hem onsochte
Dat sijt hoorden altemael
Dat behageden brwn herde wael
Ende ysegrim dat sy loegen
Vrou rukenau en doch niet wel voegen
4730
Reynaerts moeye die apynne
Dese was mitter coninghinne
[fol. 74v]
Wel gemynt ende liefgetal
Dat was reynaert goet geual
Dat sy dair was op die stont
4735
Want hair was mennige wijsheit cont.
Ende si dorst wel spreken daert was te doen
Sy was sterck cloeck ende coen
Men ontsachse wair sy quam
Heer coninc sprac si en weest niet gram
4740
Wanneer dat gi te recht sit
Want uwer edelheit en vuecht niet dit
So wat heer dat gramscap draecht
Dair ist recht al wt geiaecht
Een heer sel hebben altoos discrecie
4745
Dats der rechter wijsheit specie
Mi sijn die pvnten van recht wel cont
Bet dan die sulcken die draget bont
Want ic dair so veel off heb geleert
Dat ic dair in was gefundeert
4750
Een verheuen meyster in loye
Men maecte my een letter van hoeye
Jnt spaeus hoff door mijn weerde
Dair ander beest lagen opt eerde
Oec had ic altoos die voorsprake
4755
Als ic te doen had enige sake
Om dattet myt recht my was cont
Senica sprect ons wt synen mont
Een heer sel recht doen ouer al
Nyement hi oec beswaren sal
4760
Dien hi gegeuen heeft geleide
Buten recht off buten besceide
Men sel trecht door nyement meyncken
Wilde ellic hem seluen bedencken
Van den genen die hier staen
4765
Wat hi bedreuen off gedaen
[fol. 75r]
Ende noch doet alst valt bi tiden
Hy soude te bet myt reynaert liden
Ellic ken hem seluen dat is mijn raet
Wie is hier die altoos vast staet
4770
Hy en valt zomtijt ende gelijt
Die nye en myste tot geenre tijt
Die is heilich ende zeer goet
Bi rade te beteren als hi mysdoet
Dats menschelic ende is dic geplogen
4775
Mer sonder beteren mysdoen ten wil dogen
Dats duuelic leuen en sonderlinc quaet
Merct wat dair gescreuen staet
Jnder ewangelien less
Estote misericordes
4780
Weest ontfermich noch staet dair meer
Nolite iudicare
Et non iudicabimini
Oordelt nyement so en sel dy
Selue oordel liden geen
4785
Dair staet oec hoe die pharizeen
Jn ouerspel vengen een wijff
Sy wildense stenen ende nemen tlijff
Onse heer vraechde wat sy rieden
Hy sprac so wie van v lieden
4790
Hem seluen kent van sonden reen
Die warp op hair den eersten steen
Doe vlogen si alle ende lietense dair
Want sy en waren niet van sonden claer
LJcht mochtet hier sijn also
4795
Sulc ziet in eens anders oge een stro
Die selue in sijn oge een balc heeft
Tis mennich die ouer een ander geeft
Een ordel ende hi is selue die quaetste
Al valt een dicke ende hi int laetste
[fol. 75v]
4800
Opstaet ende te genade coemt
Dair om en is hi niet verdoemt
God ontfaetse die sijns begeren
Ende nyement den anderen condempneren
Al wist hi wat van sijn gebreke
4805
Hi en dede eerst off sijns selfs bleke
Reynaert mijn neef en hads niet te quader
Want sijn vader ende sijn oudevader
Hebben altoos in meerre loue
Ende bet gedaen te houe
4810
Ende beter geheten dan ysegrim
Noch brwn. noch alle die mage sijn
Het was een ongelike snede
Dair van eren ende van wijshede
Was te besigen mijn neue ende sy
4815
Mer die werelt duncket my
Nv al verloren ick en weet hoet gaet
Die scalc risen in horen staet
Biden heren my valschen treken
Ende die goede warden versteken
4820
Die dueget eer ende wijsheit plien
Jc en can niet wel gesien
Hoe dattet lange sel mogen staen
Vrou had hi v so veel misdaen
Als hi my doet het wair my leet
4825
Jst wonder dat Jc hem bin wreet
Dat hi mijn geleide dus breken
En hoordi niet wat clagen sy op spreken
Van verradery. moort. ende dieften
Heb Di hem so vecoren in lieften
4830
Ende hi dunct so goet so goet so claer
So setten op een outaer
En doetten voir een sant aenbeden
Mer hi en leeft niet op die werlt heden
[fol. 76r]
Daer enich duecht off wet in waer
4835
Ghi moget dair veel off zeggen nyemaer
Men en selt int eynd so niet vijnden
Hy en heeft oec nyement die sijns bewijnden
Hem en wil helpen maech noch vrient
Also heeft hijt ouer al verdient
4840
Dair om so heeft my vreemt van v
Ende nye en hoord ic sonder nv
Dat hem yement van enich dinck
Bedancte dair hi mede om ghinck
Hy strijct altoos sinen steert
4845
Heer ic hebben lieff ende weert
Ende oec weet ic van hem mede
Een grote duecht die hi v dede
Jn uwer tegenwoordicheit onlanck
Des gi hem doe wist groten danck
4850
Al ist nv myt v aldus om geslegen
Dat swaerste moet noch meeste wegen
Een sel sijn lieff mynnen te maten
Ende sijn leet te zeer niet haten
Gestedicheit vuecht wel den heren
4855
Tis misselic hoe die zaken verkeren
Men sel den dach te zeer niet
Louen noch laken eer men ziet
Dat hy ten auont is comen
Goet raet can dic den genen vromen
4860
Die hem vlijt dair keret an
Ouer tween iaren quam een man
Hier tot uwen houe een serpent
Om een oordel dat onbekent
V was ende alle v rade
4865
Dat serpent stont tot synen scade
Aen enen twn daert door waende gaen
Wart biden halse in een strick geuaen
[fol. 76v]
Daert vmmer tlijff soude hebben gelaten
Mer dat die man tot sijnre baten
4870
Verbi soud gaen ende zach hoet stoet
Daert zeer opriep al myt oetmoet
Dat hi hem holp dair wtter noot
Off het soude dair bliuen doot
DEn man verdocht sijn verdriet
4875
Looft dattu my niet
Venijnden en selste nochte scaden
Jc sel di wtter noot ontladen
Dat serpent was des bereet
Ende swoer hem enen dueren eet
4880
Niet te scadigen in eniger saken
Doe loste hijt wtten ongemake
Ende sijn een stuck te samen gegaen
Doe wart dat serpen beuaen
Mit groten honger so beseten
4885
Want het en had in langer tijt niet gegeten
So dattet waende bliuen doot
Ende mit dien na den man dattet scoot
Ende wilden ende eten dan
Mit groten anxt onspranc die man
4890
Wt synen slaep ende sprac wat wilstu
Mi verderuen en hebstu nv
Vergeten die trouwe die ic di dede
Dair du my gaues dijn zekerhede
Dattu my niet soudste misbieden
4895
Dat serpent sprac voor allen lieden
Mach ic verandwoorden dat ic doe
Want hongers noot dwinct my dair toe
Lijfs noot brect alle wet
Die man sprac macht niet vallen bet
4900
So geeft my doch so lange vry
Dat wy yement vijnden die wy
[fol. 77r]
Daer wi onse reden vertrecken al
Ende wiemen dan wisen sal
Jnt recht na onser beider boete
4905
Dat hijt behoude ic bins te moete
Sprac dat serpent dus gingen sy te samen
So lang dat hem te moete quamen
Die roeck ende slijndepier sijn soen
Hair reden vertogen sy zeer schoon
4910
Carbout wijsde totten man
Hy had dair oec ghern geweest an
Mit synen soen ende hem gesaet
Dat serpent sprac ten man hoet staet
Heb ics niet gewonnen hoe dunct v
4915
Die man sprac hoe soud comen nv
Een rouer te wisen enich woort
Dat rouen hem oec toe behoort
Ende oec en mach een niet wisen alleen
Laet ons drie off vier gemeen
4920
Horen spreken die hem rechts verstaen
Laet dan gaen daert sculdich is te gaen
Jc hebt nochtan quaet genoech
Dat serpent myt des ouerdroech
Ende gingen echter so lange stonden
4925
Dat sy den beer ende den wolf vonden
Die sy alle hair zaeck seiden
Aldair wijsden sy onder hem beiden
Dat serpent den man soude doden
Want hongers dwanck ende lijfs noden
4930
Brect alle ede ende alle ende alle trouwe
Die man had vaer ende groten rouwe
Doe hi dit hoorde van sinen liue
Dat serpent spranc na hem zeer ryue
Het scoot wt sijn venijn
4935
Die man ontspranc myt groter pijn
[fol. 77v]
Ende sprac gi doet my onrecht groot
Dat du dus stacs na mynen doot
Du en hads geen recht dair toe gehat
Dat serpent sprac wair om segstu dat
4940
Het is di twewarf gewijst tegen
Dat vanden genen die selue plegen
Te moorden. te stelen ende te rouen
Aldat sy sweren off gelouen
Dat en houden sy myn noch meer
4945
Mer voorden coninc onsen heer
Leit my dair in sijn hoff
Dair beroep ic di hier off
Ende dat moochstu weigeren niet
Ende wat my dair gesciet
4950
Dat wil ic dulden ende dogen
Ende geen weer dair tegen pogen
BRwn die beer ende ysegrim
Seiden totten man dit sal sijn
Dat serpent en sel niet bet geren
4955
Ende meende quaemt int hof ons heren
Dattet al soude gaen na hare loue
Voor v heer ist v yet te hoge
Des wolfs kijnder ist die veel mogen
Ydenbalch ende selden sat
4960
Quamen myt haren vader om dat
Sy den man meed souden eten
Want si van honger lude creten
Dat gi hem huus ende hof verboot
Doe stont die man in groter noot
4965
Ende riep om groot genade
Hy claechde hoe hem tserpent woude scaden
Dien hi so grote duechd dede
Ende bouen trouwe ende sekerhede
Dien hi van hem had ontfaen
[fol. 78r]
4970
Dat serpent sprac ic en heb niet mysdaen
Des ga ic aenden coninc al bloot
Want dat dede liues noot
Dat bouen allen node gaet
Ghi coninck ende al v raet
4975
Waert hier zeer mede begaen
Want v coninclike edelhede
Ende oec v rechtueerdichede
Sach aen die trou vanden man
Ende en wout dair niet comen an
4980
Dat hi den doot dair om lede
Want hijt op geloue dede
Want men sel billix houden trouwe
Ende vander ziden siet men nouwe
Die noot drijft alst gaet aenden liue
4985
Heer dus haddi groten kyue
Dair en was nyement int hoff
Diet beste recht wist hier off
Mer dair waren sulc die myt willen
Den man gern hadden helpen villen
4990
Haddet also mogen gaen
Jc zie noch hier die sulc staen
Jc weet wel wat sy doe seiden
Ten leste doet tot genen besceiden
En conde comen wat sy rieden
4995
Dedi reynaert mynen neef ontbieden
Dat hi die sake soude verclaren
Des was hi bouen alle dier waren
Ghehoort ende bet gelooft voor v
Reynaert sprac gi moet ons nv
5000
Dit sceiden na dat beste recht
Wi volgens al hoe dat gi segt
Want gi weet den rechten gront
Reynaert sprac heer my is onkont
[fol. 78v]
Hoe ic dit na haren worden dele
5005
Van horen seggen liecht men vele
Mer sage ic dat serpent staen
Jn sulker noot also geuaen
Als het stont doe die man vant
Dair hijt loste ende ontbant
5010
So wist ic wat ick seggen woude
Mi dunct dat hi den recht misdede
Reynaert wi volgens uwe rede
Hier is nyement diet verbeteren kan
Dit deed die heer doe ginck die man
5015
Mit v ende dat serpent mede ter stede
Dair hijt eerst vant in die droefhede
Jn allen schijn dat hijt doe vant
Als hijt eerste staende vant
Also reynaert had geheten
5020
Doe seit gi reynaert laet my weten
Hoe dunct v best dat men dit sceide
Reynaert sprac nv sijn sy beyde
Ellic so sy waren te voren
Sy en hebben gewonnen noch verloren
5025
Nv wijsic heer volcht des my
Dat die man mach wil hy
Dat serpent lossen als hi dede
Ende ontfaen des sekerhede
Want hi des bleef ongescaet
5030
Ende meent hy dat hem tegen gaet
So wijs ic dat hi wel mach gaen
Dair hi wil en latent staen
Gebonden so als hi ten eersten mochte
Wantet ontrouwe aen hem sochte
5035
Ende hijt halp wt sulker vrese
Nv dunct my recht oordel wesen
Dat die man heb die koore
[fol. 79r]
Also wel als hi had te voren
SJet heer dit oordel docht v goet
5040
Ende al v raet die bi v stoet
Voclchdens ende prijsdent reynaert
Die man ghinc henen sijnre vaert
Quijt ende vri ende dancte v zeer
Aldus verwaerde reynaert v eer
5045
Als een trou vrient doet synen heer
Wair heeft ysegrim of die beer
V so veel eren ye gedaen
Sy connen wel bulen myt hoy slaen
Ende scoon boffen ende blasen
5050
Ende als sy zwellgen mogen ende asen
Die vette morseel ende die goede spise
So sijn vroeder dan die wise
Salomon off aristotiles
So is elken eens lewen moet gewes
5055
Van coenheit ende van hoger daet
Mer als sy comen dair die noot aen gaet
So sijn sy die eerste die dair wiken
Die scamele moeten dan voorwart kyken
Ende verwaren die afterhoede
5060
Och heer dit en sijn geen vroede
Dees verderuen volc. steden. ende lant
Sy en rueken niet wes huus dat brant
Des sy hem biden colen wermen
Al dat sy houden ofte schermen
5065
Dats haers selfs baet ende geuoech
Men vijnt deser meer dan genoech
Mer voor dees en plagen
Reynaert niet off sijn magen
Als ander slapen so zorgen sy zeer
5070
Om haers heren vordel ende sijn eer
Om wise vonden ende nauwen raet
[fol. 79v]
Dat groten heren dicwil baet
Meer dan cracht ende ouermoet
Ende gelijc reynaert doet
5075
Al en heeft hijs nv genen danck
Men sel noch vernemen omlanck
Wie best vordel weerdich is off sy
Van synen magen heer alsegdi
Dat si en verscuuen ende versteken
5080
Om sijn loosheit ende sijn treken
Dat woudic dat een ander sprake
Dair off soude comen sulke wrake
Dat hem soud dencken alle sijn dagen
Mer heer v willen wi verdragen
5085
Ghi en moocht ons niet myspreken
Wair yement die tegen v woude steken
Dat wair myt werken of myt talen
Dat wouden wi v so helpen verhalen
Dat men soude seggen dat wi dair waren
5090
Wi en plegen ons niet veruaren
Dair wi camspel hebben mogen
Heer ic moet v vmmer togen
By oorloue reynaerts mage
Die lijff ende goet bi hem souden wagen
5095
En lieten sijn niet door v bedwanc
Hem is die mennige na belanc
Dies niet en lijt in openbaer
Mi seluen maec ic voor een maer
Jc bin sijn moey al bin ic een wijff
5100
Jc soude mijn goet end ooc mijn lijff
By hem setten had hi noot
Dair toe heb ic drie kijnder groot
Vol wassen van liue sterc ende coen
Die ic voor hem set had hijs te doen
5105
Eer ic hem liet verderuen
[fol. 80r]
Nochtan soud ic lieuer steruen
Dan ic se voor mijn dode sage
So grote liefte ic tot hem drage
DAt eerste is biteluus mijn kijnt
5110
Dien heb ic altoos gemynt
Want nye en sachmen enen so cloeck
Een out vuyl hemd of een broeck
Dat nadich is myt veel knopen
Dat te besien ende ouer te lopen
5115
Ende te zueren vanden gaudynen
Rybauden boeuen ende cockynen
Hebben dair zeer vercoren om
Sy geuen hem apel haerre som
Die sy gecrigen ter luden huus
5120
So gaet weder biteluus
Die hair tande dair door steken
Also sise door cloyen ende door beten
Ende latense rotten ende ongedwogen
So groeyen si die dair sitten plogen
5125
Dat sise mitten nagelen verdriuen
Ende sleters ende wel te stucken wriuen
Hier kanse mijn soen so wel of claren
Dat sy sijns wel ontbaren
Ende brengen hem totten meerre baet
5130
Dair crijcht sijn brueder of toeuerlaet
Sijn ander soen heet vuyl romp
Want hi is van synnen so plomp
Ende so slecht van synen dingen al
Hy en kent nau wit voir root smal
5135
Hy soude dick liden groot gebrec
Mer biteluus vult hem den beck
Mitter spisen die men hem geeft
Doch een grote duecht vuyl romp heeft
Dats dat hi is so vreenthout
[fol. 80v]
5140
Ende van herten oec so bout
Dat hi bi synen vrient sout bliuen doot
Eer hi hem ontginck ter noot
Hier om heb icken v zeer gemynt
Een dochter is mijn derde kynt
5145
Die ic lieff heb heet hatenet
Dese weet ic oeck wel haer wet
Ende is voortgaende inder neringen
Op hoofd dien node scheert geringen
Mit langen hair ongedwogen
5150
Dese dienst megen des gern plogen
Die lieuer dansen inden nacht
En smorgens slapen lanck en zacht
Ende tot alre ledicheit hem bet voegen
Dan dat sy hem kemden ende dwoegen
5155
Ende latent verwoeyt groeyen vol neten
Diet door wroeten ende door steken
So gaen sy clouwen ende wriuen
Nochtan en connen sy se niet verdriuen
Mer sy biten veel te onsochter
5160
So comen sy tot haer neet mijn dochter
Ende doen off huue ende caproen
Dese can hem best baet doen
Want sy is myt gripen snel
Hier om plegen sy ze wel
5165
Mit apelen peren broot ende noot
Veel meer danss hem is noot
Dat deylt hi vuyl romp synen broeder
Dit zie ic gern ic bin hair moeder
Dat sy malcander sijn dus trouwe
5170
Doe riep ic tot hair rukenouwe
Ende sy gingen bi hair staen
Elc was lelic als barlebaen
Groot als hair moeder ende niet mynder
[fol. 81r]
Wellecoom seit lieue kijnder
5175
Staet hier bi uwen neeff reynaert
Doe sprac si coomt al herwaert
Die reynaert bestaen ende my
Laet ons den coninc bidden dat hi
Hem trecht vanden land doe hier
5180
Tot hair so quam mennich dier
Die dus myt enen snellen trade
Mit synen wiue vrou lupelkaerde
Dat eenkoorn ende dat mvshont
Die fluwijn dat maerter bont
5185
Die beuer ende sijn wijff oerdegaelle
Die genette ende die oostraelle
Die bunsing ende dat forreed
Dese twee waren reynaert eerste leed
Want sy gern hoenre eten
5190
Die otter soude hem node vergeten
Ende panthecrote sijn wijff hem by
Nochtant waren die beuer en sy
Reynaerts vianden dair te voren
Mer sy en dorsten niet verhoren
5195
Vrou rukenau want sy ontsagen
Oec was sy thooft van synen magen
Wijs van rade ontsiende zeer
Dair quammer twijntich ofte meer
By reynaert door hair lieue
5200
Vrou aelcrotte ende quantes kyeue
Hair twee zusteren quamen mede
Die wezel die egel ellic selue dede
Dat hermel ende die vledermuys
Hoe wel ontfenckse biteluus
5205
Ende sijn moey vrou aelcoot
Want het waren hair speel genoot
Die water rot ende dat water mael
[fol. 81v]
Dat fories dat lossen ende nochtan wael
Wel veertich die ic niet en can genoemen
5210
Die sijn al by reynaert gecomen
RVkenau sprac heer coninck
Nv moochdi zien op desen rinck
Off reynaert heeft enige magen
Heer gi moget ons node veriagen
5215
Wy sijn v tru ondersaten
Die lijff en goet by v soude laten
Wair dat ghijs oec had te doen
Al si di machtich sterc ende coen
Ons vrientscap en mach v niet scaden
5220
Laet reynaert hem wel beraden
Op die zaeck die gi hem tijt
En can hi hem onsculdigen nijt
So doet hem houes wet
Wy en eysschen niet noch en gheren bet
5225
Dit en soud men weygeren nyement
Die coninghin sprac ic en doets ghiement
Vrou dit seide ic hem ghisteren wel
Mer hi was so door fel
Dat hi dair na niet horen en woude
5230
Die lupaert ende fyrapeel die boude
Spraken heer gi moget niet nochtan
Veerre rechten dan wisen v man
Want woudi myt gewelt gaen voort
Als off gi v eer verloort
5235
Hoort tael ende weder tael
Ende dan beraet v seluen wael
Hoe gi recht na tbeste besceit
Die coninc sprac dits al wairheit
Mer ic was so doer gram
5240
Doet my inden mont quam
Van kuwaerts hooft ende sijn doot
[fol. 82r]
Dat dede my dat ic so verscoot
Doch wil ic reynaert horen spreken
Kan hy die ondaet van hem steken
5245
Die men seit dat hi heeft gedaen
Jc laten ghern quijt gaen
Ende meest om beden wil van sinen magen
Ende hi docht myt herten zere
God geef mijnre moeyen eere
5250
Sy heeft mijn rijsgen wel doen bloeyen
Sy heeft wel aen mijn kar gecroegen
Sy heeft my geboden wel die hant
God danck dat sy den vont so vant
Jc heb nv enen goeden voet
5255
Op te dansen bin ic vroet
Jc wil nv selue zien wt mijn ogen
Ende brengen voort deel schoon logen
Die ye gehoort is ouerluut
Om my te helpen self hier wt.
5260
DOe sprac hi heer coninc o wy
Js kuwart doot wat zeg dy
Ende wair is bellijn die ram
Wat bracht hi v hier doe hi quam
Want ic hem drie Juwelen gaff
5265
Dair ic dat waer gern wist aff
Wair dat sy sijn gebleuen
Dat een soude hi v hebben gegeuen
Ende mijnre vrouwen die ander twee
Bellijn en bracht ons myn noch mee
5270
Dan kuwarts hooft al ic wilneer sprack
Dat ic vlusch op hem wrack
Want ic hem dede nemen tlijff
Want hi seide self die vuyl katijff
Dat hi den raet dair toe had gegeuen
5275
Dat die brieue waren gescreuen
[fol. 82v]
Die men in die scerpe vant al dair
Och arme heer ist vmmer wair
Tfy katijff dat ic ye was geboren
Sijn dan Juwelen verloren
5280
Des claech ic mijnre lieuer vrouwen
Jc woude mijn hert brake van rouwe
Dat ic leue dat is my leet
Wat sel mijn wijff seggen als zijt weet
Sy sel onvroet wesen op my
5285
Also node hengede sy
Dat ic die iuwelen hier seynde
Nvmmermeer is mijns leuens eynde
En ward ic goet vreent tegens haer
Sy sel als si weet voor waer
5290
Driuen also groten rauwe
Wat neue sprac vrou rukenauwe
Wat baet dat gi droeft dus seer
Noemt ons die iuwelen hebt genen deer
Wy sellense by vrienden raet
5295
Wel crigen tsy vroe off laet
Des sy bouen der eerden sijn
Van onsen meyster akarijn
Sel dair om lesen in sijn boeken
Wi sellen te ban doen ende vloeken
5300
Jn allen kerken dier off weet
Tot dat hi dair off doet besceet
Het en mach ons niet ontstaen
Neen hebt des genen waen
So wiese heeft en sceit dair niet aeff
5305
Nye en gaff coninck so riken gaeff
Als iuwelen sijn
Doch dat hert hebdi mijn
So zeer verlicht myt uwen troost
Mer ist dat my god verloost
[fol. 83r]
5310
Tot mynen wil wt desen onrecht
Dair om dese lose knecht
Mit logentael hebben behangen
Al soud ic dese werelt door gangen
Ende dair om laten tleuen mijn
5315
Jc sel weten wair dat sy sijn
MJt eenre geuensder rouwiger clagen
Sprac reynaert hoort al mijn magen
Jc sal v noemen die iuwele
Doch moocgdi seggen dat ic fele
5320
Gelucs ende eeren hebben verloren
Teen was een vingerlijn noem ic voren
Van fynen goude was dien rynck
Ende bynnen dat tegen den vynger ghinck
Stonte letteren geamelgiert
5325
Van sabel ende van azuer vysiert
Ende dat hebreeusche namen
Jc en condse gespelden noch versamen
Want ic die tael niet en verstont
Mer een wijs man maecte my des cont
5330
Het was meyster abrioen van tryer
Hier isser veel die sijn manier
Wel kennen hi verstaet alle dingen
Tusschen arkeloos ende drongelingen
Ende enam ende floorsbergen
5335
Jn alle die wildernisse nergen
En is geen dier so sterck so coen
Ten is van meyster abrioen
Bedwongen als hijt aensiet
Ende moet al doen dat hy gebiet
5340
Nochtan en looft hi niet aen gode
Mer het is die beste iode
Diemen in der werelt vijnt
[fol. 83v]
Crude ende gesteente hi wel kynt
Hair virtuten ende wat dat sijn
5345
Jc liet hem sien dit vingerlijn
Hy seide my dat drie namen
Eerst wtten paradise quamen
En datse seth synen vader brocht
Doe hi den ontfermigen oly zocht
5350
So wie namen ouer hem draecht
Hy blijft altijt ongeplaecht
Vander temptatien ende vanden quaden
Donre blixom mach hem niet scaden
Touery noch alfs gedroch
5355
Meerre lude duecht leytter an noch
Hy en mach niet verderuen van coude
Al lage hi nact in enen woude
Al moeder naect op een velt
Drie wijntersche nacht aen een getelt
5360
Al vroost ende weidet wtten noorden
So grote cracht hebben die woorden
Jn orconde meyster abryoen
Een steen van wonderliken doen
Stont buten aent vingerlijn
5365
Hy en mocht niet verbetert sijn
Ende was gedeilt van verwen drye
Als root cristal was deen pertye
Ende dat blencte so claer
Off hi barnenende vuyr wair
5370
Also was hi altoos gedaen
So wair een woud by nachte gaen
Ende des hi myt hem droech den steen
Hy en behoefde lichts en geen
Van keersen want hi zach
5375
So wel oft wair schoon dach
[fol. 84r]
MJt sulke gelijc was dander twaer
So fijn ende so door claer
Als oft wair gebruneert
So wat mysquamen den ogen deert
5380
Off aen den lichaem enich geswel
Dat conde dat wt boeten wel
Nie dan ment bestreeck dair mede
Jn allen hooftzweer ende swairhede
Off inden lichaem enich ongesond
5385
Die van versumentheit comen cond
Van vergiffenisse ende venijn
Off enige ziecte die mach sijn
Lanc euel gycht. ende tysike
Fistel kancker ende artike
5390
Ende alle siecte sonder die doot
Op dat men een luttel fonteynen goot
Dair men den witten steen in stack
En dat dranc al ongemack
Wort hy quijt cond hi geswelgen
5395
Mit groten recht mach ic my belgen
Dat ic dus vulic heb verloren
Die derde verwe moochdi horen
Die was groen als een glas
Mer zommich dropel dair in was
5400
Gemengt recht als purpur vaer
Die meyster seide my voorwaer
So wie dat droege sulcken steen
Van synen vianden en souden geen
So sterck wesen off so coen
5405
Die hem macht had te mysdoen
Ende hi soude alle wege
So wair hi vocht hebben zege
Waert bi nachte off by dage
[fol. 84v]
Dess hi den steen nuchteren aensage
5410
Ende dair toe soude hi liefgetal
Sijn mitten luden ouer al
Al hadden si hem gehaet te voren
Hy soude vergeten alle toren
Ende droech hi den steen dat si en sagen
5415
Ende en soude hi niet versagen
Door geen bedroch. door geen gewelt
Tegen hondert gewapend te voet
So soude hi blide ende wel gemoet
Ende vrolic van herten keren
5420
Behoude sijns lijfs ende eren
Mer hi most sijn een edel man
Dair geen dorperheit wair an
Off alle dese cracht en holp hem niet
Lieue vrienden nv besiet
5425
Hebdi ye in waren wort
Van steen meerre cracht gehoort
Ende om dat hi was so goet
So docht ic dat my niet en stoet
Te hebben so dueren scat
5430
Ende had den coninc om dat
Mynen lieuen heer geseynt
Als een voor den edelsten die men vijnt
Ende wanttet al aen hem leit
Al onse eer en onse zalicheit
5435
Op dat sijn lijff voor allen vresen
Te bet altoos bewaert soud wesen
EEn spiegel ende een kam
Die ic ter seluer steden nam
Dair ic vant dat vingerlijn
5440
Dus wil ict openbaer sijn
Dat was in mijns vaders scat
[fol. 85r]
Ny en creech ick meer dan dat
Ende die woude vmmer hebben mijn wijf
So wel waren sy hair gerijf
5445
Dat icse dair niet en mocht laten
Die had ic ter eren ende haerre baten
Der coninghin geseynt mijnre vrouwe
Want sy my vrientscap ende trouwe
Ende grote huescheit heeft bewijst
5450
Die kan ende mocht niet sijn volprijst
Hy was gemaect van een been
End dat was suuer ende reen
Dat is geheten panthera
Tusschen dat groot Jndia
5455
Ende dat eerdsche paradise
Voir dese beest ende oec hair spise
Van verwen is hi also schoon
Dat men onders hemels throon
Geen verwe en vijnt so diere
5460
Panthera en heefs een maniere
Dair toe so ruuct hi also zoet
Dat sijn lucht can geuen boet
Van eniger groter quale
Sijn schoonheit ende dat hi ruuct so wale
5465
Dat doet mennich dier dat hem volcht na
Een scouder been heeft panthera
Seer dvn breet ende dat so vast
Dat hem deren en mach geen last
Ende als men hem dat leuende wynt wt
5470
So blijft hem altoos die virtuut
Vander zueter lucht ende roke
Ten mach niet rotten noch crigen broke
Nvmmermeer tot genen dagen
Water vuyr. steeck. noch slagen
[fol. 85v]
5475
En mach hem niet scaden licht
So hert so vast ist en so dicht
Die zuete lucht die dair wt schiet
En soude die mennich louen niet
Het heeft al sulke cracht
5480
Dat etens noch drinckens en acht
Die sijn zade dair by mach wesen
Die is alles euels genesen
Gesont van herten vri ende vro
Dit been is gepolijst also
5485
Claer oft wair van suluer fijn
Dair toe wit alst mach sijn
Van yuorien off bockraen
Die tanden die dair aen staen
Sijn nauwe te maten ende smal
5490
So slecht off sy waren van glasen al
En tusschen die tand ist velt so breet
Datter mennich beeld in steet
Van finen goude wel gesmeden
Half duuekels lanc en dair beneden
5495
En sach nye sijns gelijcs in reden
Die velde sijn gescakiert
Van sabel van kelen geammelgiert
Van synoper ende van azuer
Ende is die hystorie ende auentuer
5500
Hoe venus. Jvno. en pallas
Een apel die fijn gouden was
Onder hem drien hadden gemeen
Ende ellic wouden hebben alleen
Alle wijl sy dair om keuen
5505
Ten lesten sijns zijs op een bleuen
Dat sy aen parijs ghingen
Ende hem den gouden appel bringen
[fol. 86r]
Dat hi en gaue openbaer
Die van hem drien die scoonste waer
5510
PArijs die schoon was ende haerde
Buten troyen op die heide
Jvno geloofde hem ende seide
Die meeste rijcheit te hebben dan
Die doe ter werelt had enich man
5515
Op dat hi hair den appel wijsde toe
Pallas die geloofde hem doe
Woude hi hair den appel toe wisen
Sy souden hooch in machten doen rysen
Dat hi alle sijn viande soude
5520
Onder hem dwingen hoe hi woude
Venus sprac wat seg di van scat
Off van gewelt berecht my dat
Js priamus niet dijn vader
Ende hector dijn brueder die algader
5525
Tlant heeft bedwongen voor ende na
En is niet dijn moeder ecuba
En is troeyen niet dijn die grote stat
Jc sel di geuen die meeste scat
Den edelsten ende den besten dair by
5530
Die in alle die werelt sy
Wilstu my voor die scoonste prisen
Ende den gouden appel my toe wisen
Du selste hebben dat scoonste wijff
Die ye ontfenck op eerden lijff
5535
Ende vmmermeer gecrigen sal
So bistu rijck bouen al
So clymstu allen heren bouen
Dats een scat die nyement can vollouen
Want reyn vrouwen scoon ende goet
5540
Die connen sterken mannes moet
[fol. 86v]
Ende verdriuen alles herten leyt
Sijn doen plegen scamelheit
Sy doen duecht ende wijsheit keren
Parijs hoorde hair presenteren
5545
Sijn hert wart in groter vroude
Hy bad dat sy hem nomen woude
Die scone vrouwe wie sy wair
Venus sprac ic seg di wair
Des conincs wijff van grieken helene
5550
Scoonre vrou en leeft nv gene
Edel zedich . rijck ende wijs
Doe gaff hair den appel parijs
Ende seide dat si die scoonste waer
Hoe hi helenen creech dair naer
5555
Ende namse den coninc menelaus
By hulpen der godynne venus
Ende brachtse te troyen bynnen
Dat grote solaes der herten mynnen
Dat sy twee te samen dreuen
5560
Gout dair myt beelden op gegeuen
Ende letteren dair op gegreuen
Dair men bi mocht boecstauen gereet
Van ellic dinck dat ondersceet
NV hoort van dat spiegel goet
5565
Dat glas dat dair in stoet
Dat was schoon ende onmaten claer
Dat men dair in sach ver ende naer
Al dat op mijl na gesciede
Wast aen beesten off aen liede
5570
Van dingen die men weten wilde
Ende die oec voorden spiegel hilde
Sijn aengesicht ende hi dair in zaghe
Had hi sproete smette off vlage
[fol. 87r]
Op sijn oge peerle off twitte
5575
Vluys ofte cobe oft ander smitte
Dat genas hi claerlic al
So groot virtuut so groot gheual
Dat had dat spiegel glas in hem
Jst wonder dat ic mysmoedich ben
5580
Te verliesen so groten vont
Dat hout dair dat glas in stont
Was licht ende vast ende heet eetijn
Het soude ewelike sijn
Eert rotte ende wormstake
5585
Ende om dese selue sake
Dede die coninc salomon
Synen tempel bynnen doen
Mit desen hout al om gecleden
Om sijnre groter reynicheden
5590
Men prijstet beter dan enich gout
Het is gelijc elenushout
Die wilen die coninc trompaert
Off had gemaect dat houten paert
Om lieften des maradigas
5595
Dochter die so schoon was
Op dat hise waende wynnen
Dat peert was so gemaect van bynnen
So wie dair op sat ende hijs begeerden
Hy voer henen sijnre veerden
5600
Hondert mylen bynnen eenre vren
Dat quam tot scerper auentueren
Cleomedis synen soen
Want hi en woude nie gelouen die goen
Dattet houten peert had sulken macht
5605
Hy sat dair op ende besacht
Want hi was moedich ende koen
Ende geerde hoge dade te doen
[fol. 87v]
Om der werelt prijs te ontfaen
Crompaert dreide om enen weruel saen
5610
Die in des borst te voren stont
Doe hief peert op wt vryen gront
Ende voir ter veynster wt vander zael
Eer men een pater noster soude lesen wael
Hy seide hi was tien mylen ver
5615
Clemoedes was droeue ende er
Hy en waende nummermeer keren
Die hystorien dair off ons leren
Wat groter anxt dat hi leet
Ende hoe ver dat hi reet
5620
Op dat hi lemus houten paert
Eer hi vernemen conde den aert
Hoe ment weder keren dede
Hoe ment daelde ende op voer mede
Doch doe hijt wist so was hi vro
5625
En dit quam meeste deel so
Bi des edels houts cracht
Dair sulcke kunst was in gevracht
Ende al des gelijcs so was
Dat hout dair op stont tspiegel glas
5630
Ende was oec ander haluen voet
Breder dan dair dat glas in stoet
Buten om gaende alront
Dair mennich hystori vreemd in stont
Dat my te seggen wair te veel
5635
Van goud. van sabel ende van keel
Azwer. suluer. ende synoper
Dese sess verwen waren proper
Dair in gewrocht daert behoorde
Ende onder ellic hystori die woorde
5640
Gegreuen ende geammelgiert
Wat ellic bedude so wel visiert
[fol. 88r]
Ende ten was nye spiegel na mynen waen
Jnt eerst stonter gemaect aen
Van enen peerd sterck ende vet
5645
Dat seer myt nyde was besmet
Op enen hert die liep int wout
So licht so snel dat mennichfout
Den peerd die op wies den toren
Om dat hi altoos liep voren
5650
En hette niet cond verswellen
Hem dochte het soude hem neder vellen
Al sout hem dair om raden we
Jc wil v seggen noch voort mee
Het ghinc ende sprac hem aldus aen
5655
Hadstu enen hert geuaen
Die ic di wel soude wisen
Di soud dair grote baet off rysen
Sijn hoornen sijn vleisch ende vel
Dat soutstu vercopen wel
5660
Die herde sprac nv segt my dan
Hoe sellen wi dair comen an
Dat peert sprac sit op ic sel di dragen
En laet dair ons om varen iagen
Die herde sat op ende sijn versien
5665
Dit hert voor hem ghinc vlien
Want hi was licht ende snel
Ende ontliep dat peerd wel
Si iaechden so lanc tpeert wart mat
Ende sprac totten man die op hem sat
5670
Jc wil my rusten nv sit off
Jc bin so moede gyff my oorlof
Die herde sprac ic heb di geuaen
Du en conste my nv niet ontfaen
Jc heb tuegel ende sporen
5675
Jc dwing di alstuut gesworen
[fol. 88v]
Nvmmer en moetstuus hebben danck
Siet heer hoet peert hem seluen dwanck
Ende vinck in sijns selfs net
Hoe mach een sijn geuangen bet
5680
Dan die om synen fellen nijt
Hem seluen so vaet dat men hem rijt
Sulc pijnt zeer om sijns selfs scade
Ende het loont hem seluer almyt quade
HEt stont dair tot eenre stont
5685
Een ezel waren end een hond
Onthouden myt enen riken man
Die den hont seer lieff gewan
Wan hi speelde dair tegen
Die hont spranc op ende queecte sinen staert
5690
Ende lecte sijn heer omtrent sinen baert
Dit sach die ezel boudewijn
Die zeer deerde in therte sijn
Ende sprac hoe macht wesen
Wat ist dat mijn heer aen desen
5695
Vuylen catijff heeft versien
Die ic nvmmer orbair en zie plien
Dat hi hem lect ende op hem sprinct
Mer my die men ten orber dwinct
Die sacken te dagen. te lopen te driuen
Onderwerp
AT 0053 - Reynard the Fox at Court 
AT 0053 - Reynard the Fox at Court 
ATU 0053 - The Fox at Court
ATU 0053 - The Fox at Court
VDK 0053 - Reynard the Fox at Court
VDK 0053 - Reynard the Fox at Court
Beschrijving
Reinaert de vos moet aan het hof verschijnen om verantwoording af te leggen voor zijn verschrikkelijke daden. Hij weet zich goed te verdedigen en weet het zelfs zo te spelen dat hij nog meer misdaden op zijn naam zet en uiteindelijk ook nog een hoge functie verkrijgt aan het hof.
Bron
‘Reinaerts historie, Reinaert II.’ In: Instituut voor Nederlandse Lexicologie (samenstelling en redactie), Cd-rom Middelnederlands. Sdu Uitgevers/Standaard Uitgeverij, Den Haag/Antwerpen 1998.
Commentaar
1479
In een acrostichon staat de familienaam Dismwde (Dismuude). Deze naam zou kunnen verwijzen naar het patriciërsgeslacht Van Diksmuide uit Ieper waarbinnen zich in ieder geval een auteur bevindt. De werkelijke auteur zal waarschijnlijk nooit met zekerheid bepaald kunnen worden.
De eerste helft van Reynaerts historie (Reynaert II) komt qua verhaalverloop overeen met Van den vos Reynaerde (Reynaert I), daarna is het verhaal met nog ruim 4000 verzen verlengd . (Vanwege de lengte is het totale verhaal opgedeeld in vijf stukken die apart zijn ingevoerd in de verhalenbank.)
Van deze tekst zijn ook losse passages opgenomen wanneer deze gekoppeld kunnen worden aan een verhaaltype. Daarbij zijn uitgebreidere samenvattingen beschikbaar.
De eerste helft van Reynaerts historie (Reynaert II) komt qua verhaalverloop overeen met Van den vos Reynaerde (Reynaert I), daarna is het verhaal met nog ruim 4000 verzen verlengd . (Vanwege de lengte is het totale verhaal opgedeeld in vijf stukken die apart zijn ingevoerd in de verhalenbank.)
Van deze tekst zijn ook losse passages opgenomen wanneer deze gekoppeld kunnen worden aan een verhaaltype. Daarbij zijn uitgebreidere samenvattingen beschikbaar.
The Fox at Court
Naam Overig in Tekst
reinaert
reinaert
reynaert
reynaert
reynaerde
reynaerde
grymbaert
grymbaert
Grimbeert
Grimbeert
isegrym
isegrym
isegrim
isegrim
ysegrim
ysegrim
tybert
tybert
Tibeert
Tibeert
Tybeert
Tybeert
bruun
bruun
brunen
brunen
God
God
nobel
nobel
carbout
carbout
Corbout
Corbout
ermelijn
ermelijn
Rosseel
Rosseel
reynaerdijn
reynaerdijn
reynaerdyn
reynaerdyn
Reinaerdein
Reinaerdein
bellijn
bellijn
Belijn
Belijn
kuwart
kuwart
kuwert
kuwert
kuweerd
kuweerd
kuwaert
kuwaert
Cuwaert
Cuwaert
mapertuus
mapertuus
Maupertuus
Maupertuus
lapeel
lapeel
lampreel
lampreel
scerpenebbe
scerpenebbe
honthorst
honthorst
Frans
Frans
duutsch
duutsch
latijn
latijn
vestvalen
vestvalen
Westfalen
Westfalen
prouijn
prouijn
mertijn
mertijn
cameriken
cameriken
pijnsteren
pijnsteren
Pinkersteren
Pinkersteren
elmaer
elmaer
Elmare
Elmare
symoen
symoen
prentout
prentout
luysterwel
luysterwel
Luisterwel
Luisterwel
scalcvont
scalcvont
greepsnel
greepsnel
rukenau
rukenau
valoot
valoot
slijndepier
slijndepier
ydenbalch
ydenbalch
seldensat
seldensat
aristotiles
aristotiles
Aristoteles
Aristoteles
biteluus
biteluus
vuylromp
vuylromp
hatenet
hatenet
barlebaen
barlebaen
lupelkaerde
lupelkaerde
Sloepecade
Sloepecade
oerdegaelle
oerdegaelle
panthecrote
panthecrote
aelcrotte
aelcrotte
quanteskyeve
quanteskyeve
fyrapeel
fyrapeel
Firapeel
Firapeel
akarijn
akarijn
abrioen
abrioen
arkeloos
arkeloos
drongelingen
drongelingen
floorsbergen
floorsbergen
troyen
troyen
priamus
priamus
ecuba
ecuba
Helena
Helena
grieken
grieken
menelaus
menelaus
Menelaos
Menelaos
crompaert
crompaert
maradigas
maradigas
cleomedis
cleomedis
clemoedes
clemoedes
boudewijn
boudewijn
Naam Locatie in Tekst
rossel
rossel
everdingen
everdingen
walsch
walsch
Provins
Provins
colen
colen
Keulen
Keulen
Kamerijk
Kamerijk
herman
herman
romen
romen
Rome
Rome
senica
senica
trier
trier
enam
enam
seth
seth
groot India
groot India
Groot-Indie
Groot-Indie
venus
venus
Juno
Juno
pallas
pallas
parijs
parijs
Paris
Paris
Troje
Troje
hector
hector
Hecuba
Hecuba
helene
helene
Griekenland
Griekenland
Plaats van Handelen
Ieper (België)
Ieper (België)
Kloekenummer in tekst
N072p
N072p
Datum Invoer
2013-03-01 14:46:21