VODA_043_17

Die berggeest, daar kan ik jullie misschien een staaltje vertellen van m’n.. mijn.. eh.. van de directeur van de mijnschool, ingenieur Frings, al lang dood, een kerel als een boom, en die was bedrijfsleider op de mijn Rheinpreussen in Duitsland. En dat was.. iets, daar had ie het toen ie directeur was en ons moest het een en ander bijbrengen, vooral mijnbouwkunde, was dat een van z’n stokpaardjes, die mijn waar hij over sprak. En toen hij daar bedrijfsleider was, daar was daar een zekere… Viets, ‘k vergeet die naam nooit, en dat was een ouwe mijnwerker, en die deed diverse knusjes opknappen in de mijn. Dus die had eigenlijk geen vaste job, hé, maar die was, en de m.. iedere opzichter en de bedrijfsleider d.. inkluis, die kende die man persoonlijk. En het was bekend dat ie nogal eens graag zijn ogen dichtdeed, dus eens sliep. En op een keer d’ kwam die bedrijfsleider naar beneden, die meneer Frings, en toen zegt ie: “Waar is Viets?” Ja, waar is Viets? Die durfde dat niet te zeggen, die kompels, die collega's. Maar hij hoorde dan toch dat Viets ergens ver in een gang een dutje deed. En toen ha.. men heeft in de mijn die secundaire luchtverversing, dat betekent ventilatiekokers. Dat is een stalen buis, met een doorsnede van vijf en zevenhonderd, destijds was dat nog maar driehonderd, en als je daar in roept, dan plant zich dat geluid enorm voort. En toen ging Frings met een basstem aan ’t begin van die luchtkoker toe en riep: “Viets, Viets, Viets, du sollst sterben.” En dat riep ie twee, drie maal en in één keer daar kwam, we zagen zijn lichtschijn, van de mijnlamp, en daar kwam Viets gelopen en die meende dus dat de koelgeest, hè, dat die achter hem heen zat. Ja, die had dat [belu nie?],in zijn slaap, werd ie wakker en dus schrok e, hoorde dat ‘m zol sjterven. Dat is bijvoorbeeld een verhaaltje over de mijngeest.
En hoe is dat mijngeest, hoe is dat woord ontstaan? Ik heb het u ook verteld, vooral in de jaren twintig tot, wat moet ik zeggen, nou, ik kan bijna zeggen tot vijfendertig, toen werd in de mijn enorm veel hout gebruikt. Dus alle stutten waren houten stutten. En in de mijn, daar hei je enorme drukverhoudingen, geologische omstandigheden, storingen, wat dies meer zij, dat terrein is als het ware iets in beweging. En juist dat iets in beweging deed dat hout.. doen kraken en daar vielen stenen, en dan moet u zich voorstellen, hartstikke donker, en dan geluid, en dan kwam een nieuweling en die zegt: “Wat is dat?” En dan zei je: “Jóng, ben voorzichtig, dat is de berggeest.” Dus, iets onzichtbaars wat leven maakt, in een mijn, onder dat woord, daardoor is ontstaan het woord berggeest.
Daar werd ook weleens enne keer gedaan aan angst maken, ik kan me aan een geval herinneren, toen moesten we in de mijn nog.. hadden we de paarden nog ondergronds, in 1924, '25, '26, geloof ik, die zijn gebleven tot en met '28, ik weet het niet precies. Maar wij moesten dus veel sleepwerk doen, en die wagentjes, dat waren op het ogenblik zijn het mijnwagens van drieduizend liter, en toen waren het mijnwagentjes van zes-, zevenhonderd liter inhoud, die moesten we slepen. En we hadden niet de koplampen van het ogenblik, die de mijnwerkers nu voeren, we hadden een handlamp zogenaamd. En die lamp, die hing je aan je riem, die je broek moest hoog houwen, en dan pakte je zo'n mijnwagen vast, ijzer, staal, koud, en ik weet een geval dat daar iemand zich in zo’n wagen had gezet, en die had zich van die zwam die aan die steenknuppelen groeit een baard gemaakt, en toen die man die kouwe handen voelde op zijn warme handen, toen schrok ie en toen ging ie ook wat terug, en toen kwam die schijn van die lamp, die wagens waren één meter tien, twintig hoog, en die kerel die heeft zich geschrokken, en die is gaan lopen, hè, en die riep ook: “De koelgeest! De koelgeest!”, hè. En dat was det. Zo werd in die tijd aan.., en bepaalde types die lieten zich ook bang maken, men had het al verrekt gauw door, hè, dat je kompels had met tussen de boterham eten, kijk ik wil u dit vertellen, boterham in de mijn, daar was vroeger geen personenvervoer met treinen, dat ging allemaal te voet omdat de mijn nog niet zo groot was, niet zo'n verre afstanden was, gingen we te voet, en dan kwam je onder op een post zogenaamd, en daar waren bezettingen van vijf, zes of tien man, en er werd begonnen met een boterham te eten, want de mensen die kwamen, zoals ik ook, van kwart op vier ’s morgens, ging je met de fiets drie kwartier tot een uur fietsen van Grevenbicht naar de Maurits, en dan kwam je ondergronds en dan voordat je op je werkpunt was, was het half zeven, en dan had je trek aan een boterham, dat was eenmaal gewoonte, en dan kwam het allervoornaamste naar voren, dat was op de eerste plaats de collegialiteit, je moest je aanpassen, anders hield je het ook niet vol, en die.. die kompels, vooral die ouwere, die al hoger waren, en zo'n voerman van zo'n post, die jou als jongetje moest opnemen, dan moest je.. die moest van je, als het ware, als een vader, moest hij je opvangen. En dat lag niet aan die voerman, die posthouwer, dat lag aan jezelf, of je opgenomen werd. Begrepen? Als je meende bijvoorbeeld met een MULO-diploma, dat je dan in het geringste o... [einde opname].

TM 3118 - De Berggeest (het mijnspook)    TM 3118 - De Berggeest (het mijnspook)   

Ondergronds in de kolenmijnen heb je allerlei geluiden, zoals het gekraak van houten stutten. Daar komt het idee van de berggeest vandaan. Kompels haalden grappen met elkaar uit en maakten elkaar bang met de berggeest. Collegialiteit was belangrijk in de mijn.

Radio-uitzending Vonken onder de As (NOS)

F456 - Mine spirits.    F456 - Mine spirits.   

- Dhr. Janssen werkte in staatsmijn Maurits. Daarom Lutterade, Geleen aangehouden als plaats.
- Datum van opname is onbekend. De opgegeven datum is hoogstwaarschijnlijk de datum waarop het verhaal is uitgezonden op de radio. Het verhaal zal dan vóór 25 juli 1973 zijn opgenomen.
- Frits Frings, directeur mijnschool Heerlen?

ingenieur Frings    ingenieur Frings   

Viets    Viets   

kolenmijn Rheinpreussen    kolenmijn Rheinpreussen   

MULO-diploma    MULO-diploma   

staatsmijn Maurits    staatsmijn Maurits   

Duitsland    Duitsland   

Grevenbicht    Grevenbicht