Hoofdtekst
Grard d'n kremer
Over winkeltjes gesproken. Het dorp telde rond 1910 ongeveer vijftien winkeltjes. Zeker niet minder. Een paar klompenmakers, enkele kasteleins en bakkers, ene raoimaker en drie boeren hadden 'n winkeltje.
Er waren ook burgers, wiens inkomen hoofdzakelijk kwam uit hun winkeltje. Hiertoe behoorden de zogenaamde kremers. Dit waren winkeliers, die hun winkelwaar in hun winkeltje verkochten of met 'ne kruiwagen, 'n honde- of huifkar naar de klanten brachten. Toontje van Triene deed dit met 'ne kruiwagen, Sjef van de lange Jozep, Nol van de Wiel, Piet van Hoorn en Helmus Asveld deden dit met 'ne hondewagen en later met paard en kar.
Ook Gerardus Putmans, die Grard Put werd genoemd, was 'ne kremer, die dit op deze wijze deed.
"Grard Put, 'ne Liempdse miens, die leefde van 1871 toe 1930, waar in d'urst klompenmaokersknècht en kos merakel uit z'ne kop rekenen. 't Waar 'nen maotige kêrel, strak van lijf en nie krêk zo lang ês z'n vaoier, mêr 't skôuwde nie veul. Mi Anna, z'n wêfke en 'n hil dil kêinder woonde-n-ie gienewijt aachter de Barrier, in 'n ouw bakhoos. 'n Skrikkelijk ouw en smêirig bakhoos waar 't. En slecht! Potverdikke, wè waar dè 'n kaoi ding. Gruwelijk. Es 't 's naachts regende ston d'r mi keres waoter in de pot van Anna en Grard", vertelde Kulhannes.
Toen Grard in het oude bouwvallige bakhuis woonde en met zijn ogen zodanig begon te sukkelen, dat hij haast mks meer zag, werd hij kremer. In het oude bakhuis werd een plekje van nauwelijks vijf kruiwagens groot, vrijgemaakt en vanuit dit met grutterswaar belegde plekje bracht Grard zijn winkelwaar met een hondekar naar de klanten.
In 1910 verhuisde Grard met zijn vrouw en kinderen naar een klein huiske op het Kerkeind. In dit huiske was 'n winkeltje, 'n winkeltje met 'n raam en 'n deur. Achter het raam stonden op een paar rauwe planken enkele vierkantige en ronde glazen stopflessen met snoep. Onder andere met kaneelstokken, zoethout, sepstelen, zachte pepermunt, zwarte stroopbabbels, toverballen zo groot als 'ne knikker, sepriemen zo breed als klompriemen en sepstelen zo dun als schoenveters. Boven de deur van het winkeltje hing een grote bel, die rammelde zodra de deur open ging. Op de geschuurde toonbank stond 'ne grote koffiemolen, 'n weegschaal en 'n bakje met snoepjes voor de kinderen. Boven de toonbank hing 'n plank met spijltjes. Daaraan hingen met een touwke vastgemaakt, de zelfgevouwen en geplakte papieren zakken. Tipse builtjes (zakjes) met 'n inhoud van vijf, drie, twee en een pond en ook enkele zakjes van 'n half ons. Onder de toonbank stond 'n tonneke met groene zeep en zout en 'ne koperen pot met stroop. Krêk onder het blad van de toonbak zaten laadjes. Verschillende laadjes met allerlei klein spur. Sajet, knopen, spelden, ziemelenzatjes en andere snosselderij. Achter tegen de muur van 't winkeltje had Grard enkele houten bakken staan met koffiebonen, rijst, thee, mout, suiker, meel, erwten en bonen. Met een schepje schepte hij, Anna, of een van de kinderen dit spul in de tipse builtjes, zodra de klant er om vroeg. Ook peperkoek, kantkoek, lucifers, pruim-, pijp- en andere tabak, eieren en boter had Grard in zijn winkeltje.
"Es ons môier iet nôdig hâ gonk ze naor Grard. Mi 'n glaozeren pötje vûr de stroop, 'n fleske vûr d'n zuten ôlie, 'nen handdoek vûr de gruune zeep en 'nen toekörf vûr de aander bodskappen, kloefte ze d'r hinne. Of ze hâ niks bê d'r ês enkelde centen en din ze de bodskappen in d're skolk", zei Kulhannes.
Van 's morgens vroeg tot 's avonds laat en ook op zon- en hoogtijdagen kon je voor boodschappen bij Grard terecht. Op het Kerkeind in zijn winkeltje of op straat aan zijn karreke, waarmee hij met z'n winkelwaar door het dorp trok, kon je van alles kopen. Grard had in die tijd 'n paardje met 'n huifkarreke. Voor op het karreke stond meestal een kist met haksel en eieren. Op het karreke, onder de huif, lag het in zakskes of tipse builen verpakte winkelgerei. Haast elke dag trok Grard er op uit. Met de klep van zijn pet op z'n kop en een hand vasthoudend aan de staart van zijn karreke, zo sjokkerde hij voort, vergezeld van een knechtje, straat in straat uit en van klant naar klant. Veel mensen kochten bij Grard iets. De ene kocht een pond bloem, de andere 'n builtje rijst, 'n pond stroop of 'n pak pruimtabak. De ene betaalde met centen en de andere ruilde tegen boter, 'n stuk ham, spek, eieren of 'n oude kip.
Grard kocht ook kippen en konijnen op. Had 'ne boer of 'ne klompenmaker 'n ouwe hen of 'n vet konijn te veel en aan Grard verkocht dan haalde hij deze met z'n karreke vrijdags 's avonds op. In een kist, krêk 'n varkensmand, die achter op de staart van z'n kar stond, reed hij er 's zaterdags 's morgens mee naar de Bossche markt. Al heel vroeg in de ochtend trulde hij aan om op tijd in Den Bosch zijn kippen en konijnen te kunnen verkopen. Dan had hij weer wat geld om winkelwaar te kopen voor zijn vaste en losse klanten. Onder zijn losse klanten had Grard ook enkele roskammers, kalverkruiers, kalverkooplui, vêrkensstauwers, veelubbers en schooiers.
De roskêmmers handelden, volgens Kulhannes, in vee. De kalverkruiers woun niks ês nuchtere kalver. De kalverkôoplui, veultêds joden, kochten vette kalver en de vêrkensstauwers kochten baggen en lichelijk ôk 'n zog, ês ze kossen. De veelubbers, die mi keres ôk in Liemt kwamen, dinnen baggen, kalver en veulens snijen. De geltensnijers onder de veelubbers, dinnen van 'nen beer 'nen berg maoken, terwijl de veesnijers mi 'n mes of 'n tang van 't stierkalf 'nen os en van 'n hengstenveulen 'nen ruin afmaokten. De skooiers hâ'n 't nie zo op de ballen van biggen, kalver of veulens. Nee, dè nie. Die hâ'n 't meer op todden en aander gerei.
Over winkeltjes gesproken. Het dorp telde rond 1910 ongeveer vijftien winkeltjes. Zeker niet minder. Een paar klompenmakers, enkele kasteleins en bakkers, ene raoimaker en drie boeren hadden 'n winkeltje.
Er waren ook burgers, wiens inkomen hoofdzakelijk kwam uit hun winkeltje. Hiertoe behoorden de zogenaamde kremers. Dit waren winkeliers, die hun winkelwaar in hun winkeltje verkochten of met 'ne kruiwagen, 'n honde- of huifkar naar de klanten brachten. Toontje van Triene deed dit met 'ne kruiwagen, Sjef van de lange Jozep, Nol van de Wiel, Piet van Hoorn en Helmus Asveld deden dit met 'ne hondewagen en later met paard en kar.
Ook Gerardus Putmans, die Grard Put werd genoemd, was 'ne kremer, die dit op deze wijze deed.
"Grard Put, 'ne Liempdse miens, die leefde van 1871 toe 1930, waar in d'urst klompenmaokersknècht en kos merakel uit z'ne kop rekenen. 't Waar 'nen maotige kêrel, strak van lijf en nie krêk zo lang ês z'n vaoier, mêr 't skôuwde nie veul. Mi Anna, z'n wêfke en 'n hil dil kêinder woonde-n-ie gienewijt aachter de Barrier, in 'n ouw bakhoos. 'n Skrikkelijk ouw en smêirig bakhoos waar 't. En slecht! Potverdikke, wè waar dè 'n kaoi ding. Gruwelijk. Es 't 's naachts regende ston d'r mi keres waoter in de pot van Anna en Grard", vertelde Kulhannes.
Toen Grard in het oude bouwvallige bakhuis woonde en met zijn ogen zodanig begon te sukkelen, dat hij haast mks meer zag, werd hij kremer. In het oude bakhuis werd een plekje van nauwelijks vijf kruiwagens groot, vrijgemaakt en vanuit dit met grutterswaar belegde plekje bracht Grard zijn winkelwaar met een hondekar naar de klanten.
In 1910 verhuisde Grard met zijn vrouw en kinderen naar een klein huiske op het Kerkeind. In dit huiske was 'n winkeltje, 'n winkeltje met 'n raam en 'n deur. Achter het raam stonden op een paar rauwe planken enkele vierkantige en ronde glazen stopflessen met snoep. Onder andere met kaneelstokken, zoethout, sepstelen, zachte pepermunt, zwarte stroopbabbels, toverballen zo groot als 'ne knikker, sepriemen zo breed als klompriemen en sepstelen zo dun als schoenveters. Boven de deur van het winkeltje hing een grote bel, die rammelde zodra de deur open ging. Op de geschuurde toonbank stond 'ne grote koffiemolen, 'n weegschaal en 'n bakje met snoepjes voor de kinderen. Boven de toonbank hing 'n plank met spijltjes. Daaraan hingen met een touwke vastgemaakt, de zelfgevouwen en geplakte papieren zakken. Tipse builtjes (zakjes) met 'n inhoud van vijf, drie, twee en een pond en ook enkele zakjes van 'n half ons. Onder de toonbank stond 'n tonneke met groene zeep en zout en 'ne koperen pot met stroop. Krêk onder het blad van de toonbak zaten laadjes. Verschillende laadjes met allerlei klein spur. Sajet, knopen, spelden, ziemelenzatjes en andere snosselderij. Achter tegen de muur van 't winkeltje had Grard enkele houten bakken staan met koffiebonen, rijst, thee, mout, suiker, meel, erwten en bonen. Met een schepje schepte hij, Anna, of een van de kinderen dit spul in de tipse builtjes, zodra de klant er om vroeg. Ook peperkoek, kantkoek, lucifers, pruim-, pijp- en andere tabak, eieren en boter had Grard in zijn winkeltje.
"Es ons môier iet nôdig hâ gonk ze naor Grard. Mi 'n glaozeren pötje vûr de stroop, 'n fleske vûr d'n zuten ôlie, 'nen handdoek vûr de gruune zeep en 'nen toekörf vûr de aander bodskappen, kloefte ze d'r hinne. Of ze hâ niks bê d'r ês enkelde centen en din ze de bodskappen in d're skolk", zei Kulhannes.
Van 's morgens vroeg tot 's avonds laat en ook op zon- en hoogtijdagen kon je voor boodschappen bij Grard terecht. Op het Kerkeind in zijn winkeltje of op straat aan zijn karreke, waarmee hij met z'n winkelwaar door het dorp trok, kon je van alles kopen. Grard had in die tijd 'n paardje met 'n huifkarreke. Voor op het karreke stond meestal een kist met haksel en eieren. Op het karreke, onder de huif, lag het in zakskes of tipse builen verpakte winkelgerei. Haast elke dag trok Grard er op uit. Met de klep van zijn pet op z'n kop en een hand vasthoudend aan de staart van zijn karreke, zo sjokkerde hij voort, vergezeld van een knechtje, straat in straat uit en van klant naar klant. Veel mensen kochten bij Grard iets. De ene kocht een pond bloem, de andere 'n builtje rijst, 'n pond stroop of 'n pak pruimtabak. De ene betaalde met centen en de andere ruilde tegen boter, 'n stuk ham, spek, eieren of 'n oude kip.
Grard kocht ook kippen en konijnen op. Had 'ne boer of 'ne klompenmaker 'n ouwe hen of 'n vet konijn te veel en aan Grard verkocht dan haalde hij deze met z'n karreke vrijdags 's avonds op. In een kist, krêk 'n varkensmand, die achter op de staart van z'n kar stond, reed hij er 's zaterdags 's morgens mee naar de Bossche markt. Al heel vroeg in de ochtend trulde hij aan om op tijd in Den Bosch zijn kippen en konijnen te kunnen verkopen. Dan had hij weer wat geld om winkelwaar te kopen voor zijn vaste en losse klanten. Onder zijn losse klanten had Grard ook enkele roskammers, kalverkruiers, kalverkooplui, vêrkensstauwers, veelubbers en schooiers.
De roskêmmers handelden, volgens Kulhannes, in vee. De kalverkruiers woun niks ês nuchtere kalver. De kalverkôoplui, veultêds joden, kochten vette kalver en de vêrkensstauwers kochten baggen en lichelijk ôk 'n zog, ês ze kossen. De veelubbers, die mi keres ôk in Liemt kwamen, dinnen baggen, kalver en veulens snijen. De geltensnijers onder de veelubbers, dinnen van 'nen beer 'nen berg maoken, terwijl de veesnijers mi 'n mes of 'n tang van 't stierkalf 'nen os en van 'n hengstenveulen 'nen ruin afmaokten. De skooiers hâ'n 't nie zo op de ballen van biggen, kalver of veulens. Nee, dè nie. Die hâ'n 't meer op todden en aander gerei.
Beschrijving
Over kremers, winkeliers, die hun winkelwaar in hun winkeltje verkochten of met 'ne kruiwagen, 'n honde- of huifkar naar de klanten brachten. Een ervan was Grard Put (1871-1930). In zijn winkeltje verkocht hij o.a. kaneelstokken, zoethout, sepstelen, zachte pepermunt, zwarte stroopbabbels, toverballen, sepriemen, groene zeep, zout, stroop, sajet, knopen, spelden, ziemelenzatjes, koffiebonen, rijst, thee, mout, suiker, meel, erwten, bonen, sepstelen, peperkoek, kantkoek, lucifers, pruim-, pijp- en andere tabak, eieren en boter. Onder zijn klanten telde Grard ook roskammers, kalverkruiers, kalverkooplui, vêrkensstauwers, veelubbers en schooiers.
Bron
Roger van Laere, KULHANNES, Liempde 1992, 165-167
Commentaar
voor 1992
Naam Overig in Tekst
Kulhannes 
Kulhannes 
Gerardus Putmans
Gerardus Putmans
Grard Put
Grard Put
Toontje van Triene
Toontje van Triene
Sjef van de lange Jozep
Sjef van de lange Jozep
Nol van de Wiel
Nol van de Wiel
Piet van Hoorn
Piet van Hoorn
Barrier
Barrier
Anna
Anna
Kerkeind
Kerkeind
Naam Locatie in Tekst
Helmus Asveld
Helmus Asveld
Liempde
Liempde
Den Bosch
Den Bosch
Datum Invoer
2013-03-01 14:46:20