BRAND019 - Van Sente Brandane

1305 Daer voer die kiel in corter wijle
Over meneghe mile;
Dat quam van eenen bedruussche
Ende van eens wints gheruussche,
Dat die kyel also verspranc
1310 So meneghe dachvaerde lanc.
Daer wart hi wel gheware,
Dat hi den bouc ontgalt dare,
Dien hi bernede in den viere;
Dat becochte hi wel diere,
1315 Daer die kiel so verre spranc,
Meer dan M milen lanc
In grooter ongheweltheit.
En hadde ghedaen Gods ghenadicheit,
Hi en hads niet moghen ghenesen.
1320 Daer voer hi voort, so wi lesen;
Doe versach Sente Brandaen
Eenen naecten man saen
Al ru sittende alleene
Up eenen heeten [s]teene;
1325 Hi leet wel groote nozen:
An deen zijde was hi vervrosen
Dor vleesch ende beene;
Up dander zijde van den steene
Verbrande hi van hitten dan;
1330 Na sine werken hi loon ghewan;
Voor hem hinc blayende een dwale;
Die halp hem arde wale:
Die slouch die hitte dane;
Dies quam hem baten vele ane
1335 Beede van hitten ende van couden.
Sine pine was menichfoude.
Des zondaeghs stont hem also;
Dies was hi arde vro:
Hem dochte openbare,
1340 Dat hi in werschepen ware.
Des maendaeghs arde vroe
Quam hem groote pijne toe:
Doe voerdene in der hellen
Die duvele met sinen ghesellen.
1345 Doe si hem so bi quamen,
Datsi sine pine vernamen,
Begans hem ontfaermen.
Doe vraeghde Brandaen dien aermen
Van wat volcke dat hi ware.
1350 Doe sprac die sondare:
"Ic bem die aerme Judas.
Om dat ic so onghetrauwe was,
Dat ic vercochte sonder noot,
Die mi ghesciep ende gheboot.
1355 Dat hebbic zwaer ontgouden.
Doet mi berauwen soude,
Doe quam die leede duvel
Ende gaf mi eenen twifel
Ende riet, dat ic mi hinc
1360 Ende ne gheene boete ontfinc;
Aldus nam ic die doot;
Dies moetic lijden desen noot.
Haddic ghenade begheert met rauwen,
God es also ghetrauwe,
1365 Het ware mi wel vergaen:
God hadde mi ontfaen,
Also hi den Jode ontfinc,
Die hem, daer hi an tcruce hinc,
Metten speere stac therte ontwee.
1370 Noch dede God ghenaden mee:
Hi ontfinc den scaker dan,
Om dat hi berauwen ghewan,
Daer hi an den cruce hinc
Entie bitter doot ontfinc.
1375 Also hadde hi mi ontfaen,
Waers mi berauwen saen.
Mijns en wert nemmermeer raet;
Maer mi dinct dat mi nu wel staet;
Maer over morghin vele vroe
1380 Sal mi den noot gaen toe;
Dan werdet mi al benomen
Tgoet, daer ic nu in ben comen;
Dor das zondaeghs heere
Hebbic dese remedye, heere;
1385 Stont mi dus tallen daghen,
So en soudic niet claghen;
Nochtan en hebbict borgoet
Maer dat mi vele wers doet
Die grondeloze helle,
1390 Daer ic altoos in quelle
Ende eeweliken in walle;
Die duvele met haren gescalle
Doen mi wel meneghen noot.
O wy, heere, waric doot
1395 Of mochtic versterven!
So en soudic niet bederven
In dus meneghen aerbeit,
Die ic lijde in eewicheit
Van rauwen ende van leede.
1400 Dese noode alle beede
Van couden ende van hitten,
Daer ic hier in moet sitten,
En houdic voor gheen verdriet:
Ter hellen hebbic licht niet;
1405 Daer eist doncker emmermeere;
Daer es dat eewelike zeer;
Ter quader tijt wert hi gheboren,
Die daer toe wert vercoren;
Een hitte quelt mi daer,
1410 Eer ghi ghetastet wel een haer,
Daer smolte wel een berch stalijn,
Diene worpe daer in.
Mochte ic hier langhe wesen
Mi dochte, ic ware ghenesen;
1415 Mi doen mee wee die zorghen
Jeghen den over morghen
Dan die pijne, die ic hier moet ontfaen."
Doe sprac Sente Brandaen:
"Of yemen over di bade,
1420 Soude hu God doen eeneghe ghenade?"
"Neen hi", sprac Judaes die aerme,
"Want ic up Gode hadde gheen ontfaermen;
Alle hulpe hebbic verloren
Maer dit dwaelkin hier voren
1425 Voor mi hanghende namelike
Dat maect mi seere rike
Ende helpt mi wel zeere.
Nochtan so stal ict onsen Heere,
Doe ic met hem ghinc;
1430 Het weert mi groote dinc
Van desen heeten viere;
Maer mi berauwes weder sciere;
Doe gaf ict dor Gode
Eenen zinen crancken bode,
1435 Die oyt sint sine bede
Voor mi te Gode dede;
Nu helpet mi zeere hier
Jeghen dit sterke vier.
Al en mach het also vele niet sijn,
1440 Als oft met rechte mijn hadde ghezijn,
Nochtan helpet mi, heere,
Harde vele meere
Jeghen desen heeten brant,
Om dat ict selve gaf metter hant,
1445 Dan mi nu holpe alle die have,
Al waert dat mense over mi gave,
Die nu in die weerelt es;
Dies moghedi sijn ghewes.
So wel helpt dat goet,
1450 Dat die meinsche selve doet
Ende dat hi selve gheeft
Al die wijle, dat hi leeft;
Want achter weldade
Commen dicwile spade
1455 Ende datmen naer dleven doet,
Dat heeft aermen spoet
Te helpene, die selve niet en gheeft
Dor Gode die wijle, dat hi leeft."
Doe Judas dit hadde gheseit,
1460 Began hi driven groten aerbeit;
Des maendaeghs metten daghe
Maecte Judaes grote claghe
Ende jammerliken rauwe groot,
Dat dbloet van sinen hoghen scoot.
1465 Hem naecte groot onghemac,
Seere weendi ende sprac:
"O wy, onsalich ende arem man,
Dat ic ye eerdsch lijf ghewan!
Daer ic nu varen moete,
1470 Dies en wert nemmermeer boete,
Want bi verdienten hebbict ontfaen."
Doe hiet Sente Brandaen
Sijn helichdom bringhen voort
Ende settet up des kiels boort,
1475 Alse die duvele quamen
Ende dat helichdom vernamen,
Dat hise soude vervaren.
Hi sach an sine ghebaren
Ende heeft wel vernomen,
1480 Datsi saen sullen comen.
Doe quamen die duvele met eenen heere;
Hem dochte lucht ende meere,
Dat al was bernende vierijn.
"Hier soudic ghevaren zijn,"
1485 Sprac die bezijnghede capelaen,
Die met zorghen was bevaen.
Si vloghen boven den kiele;
Hem scoot huut haren ghiele
Pec ende vlamme onghiere
1490 Met sulfer achteghen viere,
Dat gloyde ende wiel;
Daert up die zee viel,
Berrende twater alse stroo.
Judase wilden si alsoo
1495 Voeren in der hellen,
Daer sine souden quellen.
Den vianden gheboot Sente Brandaen,
Datsi een wijle souden staen
Ende Judaes souden vermijden;
1500 Gode bat hi in dien tijden,
Dat dien nacht moeste ghenesen
Judaes ende quijte wesen
Van dien helschen zeere;
Dies bat hi onsen Heere.
1505 Weenende hi so langhe bat,
Dat hem God consenteerde dat.
Die duvele doe luude screyden;
Sij borlenden ende si neyden,
Dat si sonder hem moesten varen.
1510 Met vele grooten scaren
Keerden si weder ter hellen.
Doe dreeghden sine te quellen
Vele meer dan si souden,
Of sine hadden moghen behouden;
1515 Dat dreeghen dede hem wee,
Daer hi vlotede up die zee.
Die duvele quamen weder doe
Des morghins vele vroe
Te Judaes onghevalle;
1520 Crauwels brochten si alle,
Die gloyden ende sneden;
Onlanghe dat zijs vermeden
Maer in hem dat sise sloughen;
Onscone dat sine droughen
1525 Met alle metten steene;
Si quelden sine beene;
Doe sine up ghenamen
Ende een lettel danen quamen,
Spraken si leelike toe
1530 Sente Brandane doe:
"Daer omme sullen wine pinen meer
Dan hi was ghepijnt eer."
Doe seide Sente Brandaen:
"Het sal anders vergaen;
1535 Niet te meer en sal ghepijnt sijn hi,
Om dat hi te nacht was bi mi;
Al moghedi up mi scelden.
Hi en saels niet ontghelden;
Hu scelden hebbic ommare."
1540 Bi Gode onsen sceppare
Ende met dieren woorden
Gheboot hi dien verhoorden,
Datsi hem en daden niet meer
Dan also si te voren eer
1545 Des ander daghes hadden ghedaen.
Ende also voerden sine wech saen
Vele zeere screyende
In dier zwaerre allende;
Doe hiet die heere goede
1550 Up des zeewes vloede
Volghen met sinen kiele
Na die aerme ziele,
Maer die duvele ontvoerdense saen.
Doe sach hi voor hem up slaen
1555 Eenen rooc wel gruwelijc;
Dat was een pijne vreeselijc.

Brandaan komt Judas tegen. Judas zit die dag op een steen waar hij het tegelijkertijd bloedheet en ijskoud heeft. Dit is nog het minst erge deel van de straf die hij kreeg voor het verraden van Jezus. De rest van de week wordt Judas namelijk gepijnigd in de hel. Brandaan vraagt God of Judas een extra dag strafverlichting kan krijgen. God stemt toe, maar als de duivels Judas komen halen, zeggen ze dat ze hem nog erger zullen pijnigen. Brandaan voorkomt dit.

E. Bonebakker (ed.), Van Sente Brandane, naar het Comburgsche en het Hulthemsche handschrift. Amsterdam, 1894.

1380-1425

De indeling van de tekst is overgenomen uit: De reis van Sint Brandaan. Een reisverhaal uit de twaalfde eeuw, W. Wilmink (vert.) en W.P. Gerritsen (inl.). Amsterdam, 1996.

Brandaen    Brandaen   

[Brandaan]    [Brandaan]   

God    God   

Judas    Judas   

Joden    Joden   

Heere    Heere   

2013-03-01 14:46:20