DYKFRIES2273

Eene andere kwaal, die vroeger veel meer voorkwam dan thans, is de schurft, Friesch rude. Dit ongemak was niet alleen zeer lastig, maar ook schandelijk, omdat het ontstaan er van werd toegeschreven aan verwaarloozing en onzindelijkheid van slordige huismoeders. Het kwam dan ook meest voor bij arme lieden. Maar de kwaal was besmettelijk en werd dus wel eens overgebracht in een burger- of boerengezin, hetzij door arme dienstboden of door omgang met werklieden van de allergeringste klasse. Zij was echter niet ongeneeslijk, wanneer zij slechts doortastend werd bestreden. Alleen zeide men, dat, wanneer een kind rudig werd geboren, en dit was het geval wanneer tijdens de geboorte de moeder met de kwaal was besmet, het gedoemd was levenslang met de <<zoete klauw>> gekweld te blijven. Wanneer in een fatsoenlijk gezin iemand dit ongemak kreeg, dan moest hij zich zooveel mogelijk van de huisgenooten afzonderen en 's nachts in de schuur op eene klamp hooi slapen. leder nam zich dan gaarne voor hem in acht, niet alleen omdat men de besmetting vreesde, maar ook om den geur der zalf te ontgaan, met welke hij werd behandeld. Deze zalf werd door den geneesheer voorgeschreven, maar in het stadsweeshuis te Leeuwarden waren <<potjes>> verkrijgbaar, niet veel minder vermaard dan de <<koortspotjes>> van Smallenee. - Door het meiwater te gaan kan de schurft ook wegnemen. Men moet dan tusschen 11 en 12 Mei, onmiddellijk na klokslag van middernacht, een bad nemen in een nabijzijnd water, minstens zoo diep dat men pas het hoofd er boven kan houden. Het is voldoende eenmaal dwars van den eenen wal naar den anderen te gaan. Is het water te diep en kan de lijder niet zwemmen, dan moeten vrienden op den wal, met een touw, hem voor verdrinken bewaren. Een sterk geloof is, als de kuur zal helpers, tevens een noodzakelijk vereischte. - Een schurft schaap kan op dezelfde wijze worden genezen, mits op meiavond, dat is op den 11den Mei na zonsondergang. Het worde dan door de vaart getrokken onder water door. Te Welsrijp weet men daar meer van. - Een ander toovermiddel ter verdrijving van dit ongemak was de rudebân = schurftband, een in de lengte opgerolde doek, waar men iets tusschen stopte. Wat? dit werd geheim houden. Deze doek werd op de hoogte van den navel om het bloote lijf gebonden. Het laat zich denken, dat niemand het waagde, onderzoek naar den geheimzinnigen inhoud te doen!

TM 4302 - Volksgeneeskunde    TM 4302 - Volksgeneeskunde   

Geneesmiddelen tegen schurft.

Het was besmettelijk en moest doortastend worden bestreden. Als iemand in het huishouden getroffen was door de schurft, dan moest deze in de schuur gaan slapen. Niet alleen vanwege het besmettingsrisico, maar ook vanwege de geur van de zalf die tegen de schurft werd voorgeschreven. Deze 'potjes' waren bijna net zo vermaard als de 'koortspotjes' van Smallenee. Meiwater schijnt een geneeskrachtige uitwerking te hebben en zou schurft kunnen genezen. Een ander middel was de zogenaamde 'schurftband', die een geheime inhoud had en om het lijf werd gebonden.

Waling Dykstra: Uit Friesland's volksleven van vroeger en later: volksoverleveringen, volksgebruiken, volksvertellingen, volksbegrippen. Leeuwarden [1896], deel 2, p. 253-254.

Smallenee    Smallenee   

Welsrijp    Welsrijp