ABIJMA24 - Swiet en sûr fan Jan en Tryn

Swiet en sûr fan Jan en Tryn
Jan en Tryn wienen in pear.
Jan praette net to fris.
Hja wennen ûnder in pispot.
Mar doe waeide dy pispot om en sa moasten hja in oar ûnderdak sjen to krijen. Hja gyngen op stap en kloppen by in boerespul oan.
Dêr mochten hja wol in skoftsje bliuwe.
Mar Jan wie in fraet. Hy wist net fan ophâlden as er ienkear de leppel yn 'e hân hie. Hy hie in mage as in poepehoas.
Dêrom sei Tryn: "As ik dy aenst ûnder iten tsjin 'e foet oan stomp, dan leistû de leppel del, forstien?"
"Goed, mar dan dû ek."
Dat wie ôfpraet.
Hja hienen de mage noch lang syn gerak net jown, doe riisde de houn, dy't ûnder 'e tafel lei, oerein en trape Jan op 'e foet. Jan tochte, dat is Tryn har wurk en seach rare prot, om't er noch lang syn bikomst net hie. Mar hy sei by himsels, nou dû ek, en joech syn oere helte in fikse traep stjin 'e skynbonke. Tryn lei ek de leppel del.
Hja leinen dy nachts op bêd, elk mei de honger yn 'e hals. De mage rattele Jan.
"Hwerom trapeste my sa gau op 'e foet?"
"Dat haw ik net dien, dat die dy houn. Mar hwerom hastû mìj so gau op 'e foet trape?"
"Ik tochte, krij ik net mear, dan dû ek net."
Tryn sei: "Ik haw yn 'e kelder in potfol brij stean sjoen: Sil ik dy in great sleeffol helje?"
Der hie Jan wol earen nei en Tryn joech har ôf nei de kelder. Hja dronk har earst sels goed sêd en kaem dêrnei mei in sleeffol werom yn 'e keamer.
Mar der wienen yn dy keamer twa bêdsteden. Yn it iene sliepte Jan, yn it oare de boer. Tryn forsinde har yn it tsjuster en kaem by it forkearde bêdsté tolânne. Dêr lei de boer, dy't krekt in wyn gean liet.
"Hoechst net to blazen, de brij is net hyt," sei Trijn.
Mar de boer liet jitris in wyn gean.
"Ast' nou wer blaeste, slach ik dy mei de sleef om 'e earen."
Foar de trêdde kear die de boer itselde.
Nou waerd Tryn kûgelsk: hja tichele de boer mei de sleef ôf, dat de brij stoude withwersanne.
De boer waerd wekker en bigoun to kettermintsjen.
Doe krige Tryn yn 'e gaten, dat hja by it forkearde bêd stie. Hja hurd nei Jan ta.
"Gau, gau Jan, der ôf," rôp se, "en fuort." En hja fornijde him hwat der bard wie.
Jan sprong rimpen fan it bêd en stoude mei sa'n faesje ta it hûs út, dat hy naem de hiele foardoar mei.
Dy woe er delsmite, mar Tryn sei:
"Nim mei, dan ha wy altyd in ûnderdak."
Hja waerden in greate ikene beam gewaer. Dêr soenen hja de nacht mar fierder yn to'n ein bringe. Jan neam de doar mei nei boppen. Dat wie harren tek.
Wylst kamen der trije rovers oansetten. Dy gyngen ûnder 'e beam sitten en telden it jild, dat hja stellen hienen. It wie in ûnbidigen knoarre.
Tryn sei: "Ik kin der neat oan dwaen, mar ik haw in lyts boadskip."
"Doch dû dyn lyts boadskip," sei Jan.
De rovers seinen: "Daar valt hemels water."
In skoftsje letter sei Tryn: "Nou stiet it slim, mar ik haw in great boadskip."
"Doch dû dyn great boadskip," sei Jan.
De rovers seinen: "Daar valt hemels brood."
Mar wer in toarn letter koe Jan syn doar net mear hâlde. Hy sei tsjin Tryn:
"Hoe moat dit?"
"Lit falle," andere Tryn.
En dêr foel er, boppe op 'e trije banditen.
Dy seinen: "Daar vallen hemelse deuren."
En hja setten de sokken der ûnder, rinne net sa haste net. Fan klearebare binaudens lieten hja al it jild ûnder 'e beam lizze.
Doe Jan en Tryn út 'e beam. Hja fandelen it jild by elkoar.
Nou wienen hja ryk.
"Wiste, hwat wy dogge?" sei Tryn. "Wy keapje in pleats mei kij, dan bistû boer."
Dat dienen hja, mar Jan koe net melke, dêrom siet Tryn moarns en jouns ûnder 'e kij.
Mar Tryn mocht dy bisten lykwols foar har eagen net sjen. Hja draeiden altyd mar mei de tsjêken. Tryn krige der skjin har noft fan.
Hja sei op in joun tsjin Jan:
"Se stekke my altyd de gek oan. Lappe se my dat moarnmoarne wer, dan snij ik se allegearre de hals út."
De oare moarns leinen de kij fredich yn 't lân to wjerkôgjen.
Tryn waerd alhiel breinroer. Hja hie in great mês meinomd, en dêr snie se alle bisten de kop mei ôf.
Doe wie de buorkerij gâns ynkoart. Mar hja hienen noch in side spek yn 'e skoarstien hingjen.
Jan sei: "Dy moat der mar bliuwe foar de lange slinter." (Hy bidoelde de lange winter, mar hy praette net to fris.)
Deselde deis, wylst Jan net thús wie, kaem der in lange keardel by de doar mei it pak.
"Bistû faeks de lange Slinter?" frege Tryn.
"Dat bin ik."
"Nou, hjir," sei Tryn, en hja helle de side spek út 'e skoarstien wei. "Dy woe Jan dy ta ha. Dêr hast him."
Doe hienen hja neat mear en moasten hja wer ûnder 'e pispot.
(Bron: Dam Jaarsma: `Swiet en sûr fan Jan en Tryn. Ald folksforhael', in: It Heitelân 29 (1951), p.107-108)

AT 1691 - "Don't Eat too Greedily."    AT 1691 - "Don't Eat too Greedily."   

ATU 1691 - The Hungry Clergyman    ATU 1691 - The Hungry Clergyman   

AT 1775 - The Hungry Parson    AT 1775 - The Hungry Parson   

ATU 1775 - The Hungry Clergyman.    ATU 1775 - The Hungry Clergyman.   

AT 1653 - The Robbers under the Tree    AT 1653 - The Robbers under the Tree   

ATU 1653 - The Robbers under the Tree.    ATU 1653 - The Robbers under the Tree.   

AT 1211 - The Peasant Woman Thinks the Cow Chewing her Cud is Mimicking Her    AT 1211 - The Peasant Woman Thinks the Cow Chewing her Cud is Mimicking Her   

ATU 1211 - The Cow Chewing its Cud    ATU 1211 - The Cow Chewing its Cud   

AT 1541 - For the Long Winter    AT 1541 - For the Long Winter   

ATU 1541 - For the Long Winter.    ATU 1541 - For the Long Winter.   

Een echtpaar woont onder een pispot. Als deze omwaait krijgen ze onderdak bij een boer. De man mag niet zoveel eten, en het echtpaar spreekt af om te matigen. 's Nachts hebben ze echter honger, en de vrouw gaat in het donker brij halen. Bij terugkeer vergist ze zich in de bedstee. De boer laat winden; eerst zegt de vrouw dat hij niet hoeft te blazen, maar even later wordt zij boos en slaat hem. Als ze merkt dat het de boer is, vlucht ze samen met haar man. De man loopt op zijn vlucht de buitendeur mee naar buiten. Die zullen ze gebruiken als onderdak. Ze gaan in een boom zitten. Dan komen er onder hen rovers hun geld tellen. Eerst plast en poept de vrouw naar beneden, dan krijgen de rovers de deur op hun hoofd en vluchten. Van de achtergelaten buit koopt het echtpaar een boerderij. De vrouw denkt echter dat de koeien al herkauwend de gek met haar steken en zij maakt ze dood. Dan resteert hen nog een stuk spek, maar die is voor de lange slinter, zegt de man - hij bedoelt winter, maar heeft een spraakgebrek. Als zich op een dag een lange man aandient die Slinter heet, krijgt hij van de vrouw het stuk spek mee. Dan is het echtpaar weer even arm als tevoren en gaan ze weer onder de pispot wonen.

Dam Jaarsma: `Swiet en sûr fan Jan en Tryn. Ald folksforhael', in: It Heitelân 29 (1951), p.107-108

J2541 - ”Don‘t eat too greedily.“    J2541 - ”Don‘t eat too greedily.“   

K335.1.1 - Object falls on robbers from tree.    K335.1.1 - Object falls on robbers from tree.   

J1835 - Goat chewing cud angers fool, who thinks goat is mimicking him.    J1835 - Goat chewing cud angers fool, who thinks goat is mimicking him.   

K362.1 - For the long winter.    K362.1 - For the long winter.   

vóór 1951

Jan    Jan   

Tryn    Tryn   

Slinter    Slinter   

2013-03-01 14:46:20