Registratie zal enige tijd duren. Deze functie is in ontwikkeling.

STSAG501 - Statistiek verjaagt poltergeist

Een broodjeaapverhaal (), vrijdag 01 maart 1996

Default_a_Poltergeist_makes_stones_fly_through_the_room_0.jpg

Melding:

Bestand met auteursrechtelijke informatie of extreme facetten.
De inhoud is afgeschermd, en kan alleen worden geraadpleegd op het Meertens Instituut, of met een account.

Hoofdtekst

Statistiek verjaagt poltergeist
Vorig jaar mei stond het Gelderse dorpje Druten in het middelpunt van de belangstelling. Er was een heuse poltergeist actief. Utrechtse parapsychologen constateerden dat de verschijnselen waarschijnlijk 'echt' waren. Helaas, ze hadden een rekenfoutje gemaakt.
Bij de familie Polat vlogen stenen en kluitjes aarde spontaan door de kamer. Voorwerpen vielen vanzelf op de grond, ramen werden ingegooid en een karaf met water sloeg een gat in de deur van het toilet. Buurman Janssen vertelde dat hij zich kapot was geschrokken toen er in de slaapkamer van Çetin, de vijftienjarige zoon des huizes, plotseling zand naar beneden kwam. Hij had het opgezocht in de encyclopedie, onder poltergeist: 'En daar stond precies wat hier gebeurt.'
Poltergeist-verschijnselen behoren tot het onderzoeksterrein van de parapsychologie. Ze worden toegeschreven aan spontane uitbarstingen van psychokinese ('gedachtenkracht') waarvan de dader zich niet bewust is. De fenomenen laten zich moeilijk onderzoeken omdat ze zich zelden voordoen in het bijzijn van kritische waarnemers. Zo schreef de Duitse parapsycholoog prof. Hans Bender dat hij de indruk kreeg dat intelligente krachten hem voor de gek probeerden te houden omdat de verschijnselen steeds optraden wanneer hij ze niet goed in het oog had.
Langsvliegende telefoon
De bekendste Amerikaanse 'poltergeist' was in 1984 actief in Columbus, Ohio. De oorzaak was de veertienjarige Tina Resch, die door een pleeggezin was geadopteerd. Ze had veel emotionele problemen en was op zoek naar haar ware ouders. Op een foto die wereldwijd werd verspreid, is te zien hoe Tina verschrikt in een stoel zit, terwijl een telefoonhoorn voor haar langs vliegt. De persfotograaf vertelde later dat hij zijn blik opzettelijk had afgewend toen hij de opname maakte. Hij had gemerkt dat het fenomeen zich alleen voordeed wanneer het zich onbespied waande.
Een paar dagen later werd Tina op heterdaad betrapt door een onbemande camera. Een tv-ploeg was de spullen aan het inpakken, maar had een camera ongemerkt laten lopen. De beelden waren onthullend. Op een moment dat niemand naar haar keek, pakte Tina het snoer van een schemerlamp en gaf daar een ferme ruk aan terwijl ze tegelijkertijd gillend achteruit deinsde.
De parapsycholoog en gerenommeerde spokenjager Bill Roll liet zich door deze ontmaskering niet uit het veld slaan. Hij vond het heel vanzelfsprekend dat Tina de poltergeist soms een handje hielp. Roll vertelde de pers dat hij het meisje zou helpen haar psychokinetische krachten voor positieve doeleinden aan te wenden. Vele jaren hoorde men niets meer van haar, totdat zij in 1992 werd gearresteerd voor de mishandeling van haar driejarige dochtertje, die de klappen niet overleefde. Ze werd veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf.
'Imitatieve fraude'
De poltergeist van Druten werd vorig jaar diepgaand onderzocht door Hans Gerding van het Parapsychologisch Instituut te Utrecht. Volgens Gerding waren de verschijnselen een schreeuw om aandacht. Zoals bij poltergeist-kinderen gebruikelijk is, had Çetin te kampen met emotionele spanningen.
De jongen was bij zijn moeder in Istanboel opgegroeid en zat op een islamitische kostschool toen hij in 1994 door zijn vader naar Nederland werd gehaald. Daar voelde hij zich geïsoleerd omdat hij de taal niet sprak en te maken kreeg met een stiefmoeder en twee halfzussen. Kort nadat de stiefmoeder en haar oudste dochter waren teruggekeerd van een bezoek aan Turkije vlogen er voor het eerst stenen door de tuin. Twee dagen later vlogen ze ook door de kamer en de vrouwen liepen blauwe plekken op.
Hoewel Gerding twee dagen en een doorwaakte nacht in het spookhuis doorbracht, slaagde hij er niet in iets onverklaarbaars waar te nemen. De verschijnselen deden zich steeds voor wanneer hij niet in de buurt was. Wel zag hij hoe Çetin de deksel van een theepot sloeg en vervolgens verschrikt opzij sprong. De vader en de zus van de jongen bleken wel eens eerder zulke theaterstukjes te hebben gezien. Als ze Çetin daarop aanspraken ontkende hij eerst, om uiteindelijk lachend toe te geven dat hij de boosdoener was.
Gerding hoopte een video-opname te kunnen maken van een echt poltergeistverschijnsel, maar hij registreerde alleen een geval van bedrog. De beelden tonen hoe Çetin zogenaamd op zijn horloge kijkt terwijl hij in deze beweging uit zijn hand een steentje wegschiet dat door zijn vader wordt opgerapt. Gelukkig had Gerding de parapsychologische literatuur goed bestudeerd, zodat hij zich niet liet ontmoedigen. Hij achtte het aannemelijk dat de centrale persoon in een poltergeistgeval de verschijnselen soms doelbewust nabootst om op die manier meer aandacht te krijgen. Dat noemde hij imitatieve fraude. 'Meldingen van bedrog zijn in de onderzoeksverslagen van poltergeistgevallen eerder regel dan uitzondering', schreef Gerding. Met andere woorden: wanneer iemand Çetin betrapte, was er niets bijzonders aan de hand. Maar al die keren dat hij niet werd betrapt, was er wellicht een wonder gebeurd.
Luidruchtig voorval
In het verslag dat afgelopen november in de Parapsychologische Nieuwsbrief verscheen, beschrijft Gerding enkele krasse staaltjes die hij uit de mond van ooggetuigen optekende. Gebeurtenis 15: 'Vanuit de woonkamer vliegt een steen ter grootte van een half ei de keuken in. De steen slaat met kracht tegen de muur en komt terecht bovenop de afzuigkap. In zijn vlucht scheert de steen langs het hoofd van W. (de buurvrouw), die in de deuropening van de keuken staat. Als Theo de steen oppakt, voelt deze warm aan. De steen kan moeilijk gewoon gegooid zijn door Çetin of iemand anders; achter W. stond niemand.'
Hoe wist de buurvrouw zo zeker dat Çetin de steen niet vanuit de aangrenzende woonkamer had geworpen? Gerding meende dat zij meteen achterom had gekeken, maar het lijkt aannemelijker dat haar aandacht in eerste instantie uitging naar het luidruchtige voorval in de keuken. Toen ik Gerding hierover doorvroeg, vertelde hij dat Çetin volgens de buurvrouw rustig op de bank in de kamer zat. De jongen was dus niet zo ver uit de buurt als hij in zijn verslag suggereerde.
Gerding hechtte vooral veel waarde aan de getuigenissen van twee politiemensen, maar wilde die niet aan mij te beschikking stellen omdat het 'klinische informatie' betrof. Daarom zocht ik zelf contact met de agenten. Een van hen vertelde hoe hij vanuit een dakraam van het huis met een verrekijker de omgeving afspeurde. Desondanks werden de achterramen van de woning bekogeld met steentjes. Hij kon de herkomst van de steentjes niet vaststellen, want hij had ze niet waargenomen. Hij hoorde alleen de tikken tegen het raam. Zou Çetin de steentjes misschien aan de binnenkant tegen het glas hebben gegooid? Met deze mogelijkheid had men geen rekening gehouden.
Zand op het uniform
Op advies van de heer des huizes ging de politieman samen met Çetin naar de slaapkamer. Daar voelde hij plotseling dat er zand in zijn gezicht kwam. Hij keek meteen naar het plafond, maar daar was niets te zien. Toen hij vervolgens naar Çetin keek, stond die met zijn handen in zijn broekzakken. Het was heel fijn zand; ongeveer zoveel als je tussen duim en wijsvinger kunt vasthouden.
De politieman bekende dat hij zich inmiddels was gaan afvragen of hij wel goed heeft opgelet. 'Stond die jongen inderdaad met de handen in de zak? Kan hij echt niets gegooid hebben?' Omdat de verschijnselen zich onverhoeds voordeden en Çetins broekzakken niet werden doorzocht, is het moeilijk om dit met zekerheid te zeggen.
Het grootste wonder deed zich voor toen de politiemensen Çetin rond twaalf uur 's nachts in hun auto naar het dichtbij gelegen huis van zijn halfzus vervoerden. Op het moment dat ze weg wilden rijden, kreeg de vrouwelijke agente zand over zich heen. De korrels waren duidelijk zichtbaar op haar uniform. Dit was echter nog niet alles. Nadat zij bij aankomst uitstapte om het achterportier te openen, voelde ze opnieuw zand op haar hoofd komen. Çetin zat op dat moment in de afgesloten wagen zodat hij niet als dader in aanmerking kwam. Hoewel de agente niet controleerde of er ditmaal ook zandkorrels op haar uniform zaten en haar gevoel haar misschien bedroog, blijft dit voorval wonderlijk.
Extreme resultaten
Gerding erkende dat subjectieve ervaringen geen grote bewijskracht hebben. Hij meende echter dat ze werden ondersteund door objectieve proeven met een random number generator (RNG). 'Niet eerder in de geschiedenis van het poltergeistonderzoek werd een zaak met dergelijke geavanceerde middelen aangepakt', aldus Gerding.
RNG's worden al ruim vijfentwintig jaar door parapsychologen gebruikt. Ze produceren op basis van thermische ruis een volstrekt toevallige reeks random bits (nullen en enen). De toevalsgenerator wordt op een computer aangesloten, die de uitkomsten op de een of andere manier zichtbaar maakt. Çetin zag op het scherm een cirkel die, afhankelijk van de toevalsgetallen steeds een stukje groter of kleiner werd. Hij moest proberen de cirkel langs psychokinetische weg zo groot of klein mogelijk te maken.
De apparatuur werd in de woning geïnstalleerd door de fysicus Dick Bierman, die in Utrecht de bijzondere leerstoel voor parapsychologie bekleedt. Gerding vertelde later aan journalisten dat de proeven hadden uitgewezen dat Çetin over psychokinetische gaven beschikte. In het verslag wordt gesproken over enkele extreme resultaten, waarbij de kans dat de uitkomst toevallig is, kleiner is dan 1 op 10.000.
Alles of niets
Bierman was bereid mij alle onderzoeksgegevens ter beschikking te stellen; ik ontving ze in januari. In totaal waren er 77 proeven uitgevoerd (elk gebaseerd op 128 random bits) die een scoringspercentage van 50,5 procent opleverden. De kans om toevallig zo'n afwijking van een half procent te vinden is ongeveer 1 op 4. Niets aan de hand dus. Maar waar waren die extreem kleine toevalskansen gebleven?
Ik vroeg het aan Bierman, die de statistiek voor zijn rekening had genomen. In tegenstelling tot Gerding hecht hij weinig geloof aan de verhalen over vliegende voorwerpen. Niettemin vond hij het opmerkelijk dat enkele van de 77 proeven vrij hoge of lage scoringspercentages hadden opgeleverd. `Het was echt een soort van aan/uit-gevoel. Toen dacht ik, dat lijkt een beetje op een poltergeist. Het is alles of niets.'
Het bleek uiteindelijk niets te wezen omdat Bierman het instructieboek dat bij zijn statistische rekenprogramma hoorde, niet goed had gelezen. Daardoor kwam hij uit op een toevalskans die ongeveer duizend keer te klein was. Na een intensieve email-correspondentie gaf hij toe dat hij zich behoorlijk had verrekend.Voordat het officiële onderzoeksrapport verschijnt, zal Bierman een erkende statisticus raadplegen.
In Druten is het de laatste maanden stil gebleven.
(Rob Nanninga: `Statistiek verjaagt poltergeist', in: Intermediair 32 (1 maart 1996) 9, p.35-37)

Onderwerp

SINSAG 0456 - Der Poltergeist im Hause    SINSAG 0456 - Der Poltergeist im Hause   

Beschrijving

In een huis manifesteert zich een klopgeest. Voorwerpen vliegen door het huis en glas breekt. Parapsychologen onderzoeken het geval: ze constateren voornamelijk fraude door de zoon des huizes, maar houden vast aan een paranormale verklaring. De jongen zou beschikken over psychokinetische krachten. Er blijkt echter een statistische rekenfout gemaakt te zijn: de vermeende krachten kunnen op louter toeval berusten.

Bron

Rob Nanninga: `Statistiek verjaagt poltergeist', in: Intermediair 32 (1 maart 1996) 9, p.35-37

Commentaar

1 maart 1996
Persfoto onder Beeld.
Der Poltergeist im Hause

Naam Overig in Tekst

Gelders    Gelders   

Utrechts    Utrechts   

Poltergeist    Poltergeist   

Duits    Duits   

Hans Bender    Hans Bender   

Amerikaans    Amerikaans   

Tina Resch    Tina Resch   

Bill Roll    Bill Roll   

Hans Gerding    Hans Gerding   

Parapsychologisch Instituut    Parapsychologisch Instituut   

Istanboel    Istanboel   

Parapsychologische Nieuwsbrief    Parapsychologische Nieuwsbrief   

W.    W.   

Theo    Theo   

Random Number Generator    Random Number Generator   

RNG    RNG   

Dick Bierman    Dick Bierman   

Naam Locatie in Tekst

Gelderland    Gelderland   

Druten    Druten   

Polat    Polat   

Çetin    Çetin   

Columbus    Columbus   

Ohio    Ohio   

Nederland    Nederland   

Turkije    Turkije   

Datum Invoer

2013-03-01 14:46:20