BOERDE09 - VAN .IIJ. GHESELLEN DIE DEN BAKE STALEN

VAN .IIJ. GHESELLEN DIE DEN BAKE STALEN
Ghi goede liede, hoort na mie,
Selke boerde en hoerdi niet
Als ic v hier sal vertellen.
Wilen waren .iij. ghesellen,
5 Scakers, dieue ende mordenaren
Waren si wel .xx. jaren,
Ende teenre tijt, gheloues mi,
Namen si al sonder si
Enen man wel .c. scilde.
10 Die ene sprac, hine wilde
Hem met dier dinc nemmeer generen,
Hi wouts ave staen ende ontberen,
Want die selc waren in haer doen
Storuen gherne in haer scoen,
15 Ofte vor den hancdief si stupen,
Men sietse van der galgen drupen.
Des woudi sijn broet winnen gaen.
Vanden .ij. sciet hi saen,
Met enen dorper dienst hi vant.
20 Die cnape conste wel int lant
Erien, dicke coren saien,
Derschen, wannen, sniden, maien.
Alsoe wel diendi dare,
Dat hem die dorper tenden jare
25 Sine dochter gaf tenen wiue
Ende al sijn goet na sinen liue.
Tenen tide dese knape
Ghemiste van enen scape,
Dat hi liep soeken tot hijt vant.
30 Doen sach hi comen int dlant
Sine .ij. ghesellen bloet,
In netten om der lieden broet.
De knape liep te sinen wiue
Ende sprac: hier comen .ij. keitiue,
35 Minne, dien seldi teten setten;
Siet waer si comen int netten.
Mettien die cnape vter duere
Ginc ende sloet hem indie scuere.
Saen die .ij. ter dore in spronghen.
40 Watse lasen ofte songhen,
Dat hebbic te male vergheten,
Maer te voren si wel weten
Dat haer gheselle es de weert.
Si liepen sitten biden heert.
45 De ghone sach op waer hinc enen bake;
Hi began te wriuen sijn kake
Ende sprac: gheselle, bi sent baue,
Eer morghen vroech sal hi aue!
Die vrouwe, dies gheware waert,
50 Si waende datti sinen baert
Vander caken sal doen sceren.
Ja, sprac si met groter eren,
Hi es soe swert ende soe ru,
Daer toe geuic .ij. penninghen nv.
55 Na den eten die .ij. van danen gaen;
Groeten raet datse slaen,
Datse selen stelen inder nacht
Den bake, hoe wel dat men wacht.
Die man quam sinen wiue vraghen
60 Hoe haer de .ij. behaghen.
Si sprac: deen sach sere op waert,
Altoes wreef hi sinen baert
Ende sprac: men moesten aue doen.
Ic gaf den seluen gaertsoen
65 Twee ij Dr, ter hulpen tier saken.
Ay minne, si meinen onsen bake,
Te nacht selen sine halen.
Ter vaert laetten ons neder dalen,
Ten voeten vanden bedde wine legghen,
70 Diepe int stroe; wijt niemen en segghen.
Die .ij. dieue hem bespraken
Datse tsnachts int huus braken.
Die een om den bake quam,
Hine vanten niet, des was hi gram.
75 Die neder bleef sprac: hebdine, sech?
Die ander sprac: die bake es wech.
Ja, sprac hi, es dat waer?
Die dief liep sonder vaer
Daer die vrouwe lach in slape
80 Bi haren man den goeden knape.
Dwijf hi vten slape trac,
Die dief die an haer sprac:
Segt mi, seitti, lieue minne,
Brochti den bake hier inne?
85 Waer hebdine ghedaen?
Dwijf den dief antworde saen,
Vakrecht, binnen haren mond:
Ghi brochten ghister nauont
Tonsen voeten hier int stroe.
90 Die dief sprac: dat si alsoe.
Dwijf te slapen wert ghereet.
Die dief den bake ten halse smeet,
Siere verde hiere mede liep.
Die knape langer niet en sliep,
95 Vten slape hi ontbrac.
Sijn wijf dit an hem sprac:
Daer ghi den bake hadt gheleit
Moest v te nacht sijn verseit;
V vroetscap en es niet weert een ey!
100 Die knape sprac: mijn bake es wey!
Si hebben wech hare straten
Die .ij. die gisteren aten,
Maer indie helle moeten si quelen,
Ic salne hen weder stelen!
105 Die cnape cleedem; na hi ran,
Sciere achter haeldi den man
Die daer sinen bake droech;
Vanden laste maecti groet ghesoech,
Dander dief stilde die honde.
110 Die knape sprac met stilder monde,
Also ofti sine gheselle ware:
Die bake weecht v alte sware,
Gheeft mi den bake, gheselle mijn,
Ic salne draghen een lettelkijn.
115 Nemten hier, die dief sede,
Want hi brect mi al mine lede.
Den knape begans wel te behaghen,
Den bake ginc hi thuus draghen.
Die dief die den bake ontloet
120 Liep vore; in sijn ontmoet
Vant hi sciere den anderen dief.
De dief sprac: god gheue v grief!
Waer hebdi den bake ghedaen?
De dief die antworde saen:
125 Wat? en gauic v den bake niet?
Ghi daet dat v groet verdriet
Gheue entie goede sente Jan!
Ic weet wel dat die goede man
Sinen bake onuerholen
130 Van uwen halse heeft ghestolen.
Ic gheloefs wel, dander sprac,
Hi heuet ghestolen menech pac.
Maer ontbeit mijn, ic halen weder.
Die dief stac met haesten neder
135 De broec van sinen liue;
Alsoe pleghen de doorp wiue
Op thoeft te draghen enen doec,
Alsoe wimpeldi sijn broec.
Ouer droeghe ende ouer diep
140 Tes knapen huse waert hi liep
Ende bleef staende vore den dam.
Die knape metten bake quam;
Sijn wijf waendi daer wel sien.
Hi sprac: minne, hulpt mien.
145 Stillekijn sprac die dief:
Gheeft mi den bake, suete lief;
Die .ij. dieue moet men raden.
Die knape ginc den bake laden
Den dief van sinen liue;
150 Wel waendi laden sinen wiue.
Die dief siere verde liep;
Die knape ginc int huus ende riep
Met ere luder sprake:
Ende hebbic emmer minen bake!
155 Dwijf lach bouen ende riep neder:
Lief, hebben wi den bake weder?
Die man sprac: sidi daer bouen?
Nu en wasic noit soe verscouen!
Den bake waendic v hebben beuolen,
160 Maer si hebbene mi ghestolen
Vanden halse, die .ij. keitiue!
Nochtan laticken hem niet bliven.
Die man liep na; saen hisse vant
In ene scuere die int lant
165 Woeste ende die allene stoet.
Ay hoert wat die knape doet!
Bouen de want onder tac
Tenen gat sijn eers hi in stac
Te male bloet, sonder broec.
170 Deen dief saecht. hi sprac: loec,
Gheselle, mijn moeder vore haer doot
Si was vter maten groot
Te male in haer anschijn gheswollen;
Haer kinnebacken sijn groet als bollen,
175 Thaer haer ouer doeghen stont,
Den nese hinc lanc onder den mont:
Sie, gheselle, waer si staet!
Vlien es ons den besten raet.
Die .ij. dieue liepen dan;
180 Sinen bake greep de man
Ende lieper mede tsinen huus.
Die .ij. dieue, sere confuus,
Ter scueren weder si in traken,
Maer doen si ghemesten sbaken,
185 Wisten si wel ter waerhede
Dat de man om sinen bake dede.
Si selen weder stelen ganghen
Al souden siere omme hanghen.
Si keerden weder inder nachten
190 Ende braken inden dore bachten
Een groet gat onder die sille.
Die knape saecht, die emmer wille
Sinen bake houden te rechte.
Daer sach hi waer een der knechte
195 Tenen gate sinen aerm in stac.
De knape sijn swert vte trac,
Den dief hi den aerm af sloech;
Maer hine maecte gheen ghesoech,
Maer hi seide: gheselle, comt naer,
200 Die bake es mi alte swaer,
In machen niet vorder sleepen,
Maer ic hebben wel begrepen.
Stect oec v hant hier binnen,
De bake selen wi wel ghewinnen.
205 Die dief dede sanders raet;
Die knape ander weruen slaet
Den dief af sien aerme,
Ende riep hi: wacharme!
Minen aerme hebbic verloren!
210 Die ander sprac: nv te voren
Verloesic hier oec den minen.
Penninghen, hellinghe, poteuinen
Moeten wi bidden gaen int lant.
Worde oec ons weerc becant,
215 Ane de galghe moesten wi waien.
Swighen best! lopen wi draien.
Die .ij. dieue liepen vlien.
An dit bispel mach men sien,
Alse een doet bederue quaet,
220 Sie dat hijs te tide aue staet
Eer hem scade of verdriet
Oppenbaer daer af ghesciet.
Dies en doet, hets sijn scade.
God huede ons van allen quaden.

Amen ijC xx iiij verse

(De Middelnederlandse boerden. Voor het eerst verzameld uitgegeven door C. Kruyskamp. 's Gravenhage 1957, p.51-57)

AT 1525H2 - The Stolen and Restolen Ham    AT 1525H2 - The Stolen and Restolen Ham   

ATU 1525E - Thieves Steal from One Another    ATU 1525E - Thieves Steal from One Another   

De hoofdpersoon is een gewezen dief, die een boerendochter heeft getrouwd en boer is geworden. Op een dag komen twee van zijn vroegere collega's langs. 's Nachts stelen ze van hem een stuk spek. De man weet echter tot twee keer toe het vlees terug te stelen via een list. Bovendien verliezen de twee dieven allebei nog een arm ook.

De Middelnederlandse boerden. Ed. C. Kruyskamp. 's Gravenhage 1957, p.51-57

K306.1 - The stolen and restolen ham.    K306.1 - The stolen and restolen ham.   

14e eeuw

Zie ook J. de Vries: 'De boerde van .III. ghesellen, die den bake stalen', in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 1926, p. 212-262.
F. Lodder, `Een genre der boerden', in: Queeste 2 (1995) p. 54-71.
F. Lodder, `De moraal van de boerden', in: Nieuwe Taalgids 75 (1982) p. 39-49.
F.J. Lodder, Lachen om List en Lust. Studies over de Middelnederlandse komische versvertellingen. Ridderkerk 1996.
Over de stedelijke context van de boerden: D. Hogenelst, `Sproken in de stad: horen, zien en zwijgen'. In: H. Pleij e.a., Op belofte van profijt: stadsliteratuur en burgermoraal in de Nederlandse letterkunde van de middeleeuwen. Amsterdam 1991. p. 166-183.
Zie voor een moderne vertaling: L. Jongen, Van papen en hoeren, van ridders en boeren: tien middeleeuwse moppen. Hilversum 1995. p. 32-37.

The stolen and restolen ham

Sint Jan    Sint Jan   

2013-03-01 14:46:21