GROTM071

Heel veel van die Romaanse kerken hebben hele lage ingangen. En die lage ingangen daar werd altijd van verteld: dat zijn Noormannenpoortjes, want dan boog je dus automatisch naar het noorden als je de kerk betrad. En dat hadden de Noormannen verordonneerd, dat dat zo moest. Maar het vervelende verschijnsel doet zich voor, dat je hier in deze streken, in de kuststreken, dat je een mannen- en een vrouwen-ingang had. De mannen betraden de zuidkant van de kerk, nou, dat is in heel veel culturen het geval zelfs - gescheiden bewoning enzo. Sowieso klopte dat niet, want dan zouden de dames hun achterwerk naar de Noormannen keren, wat niet de bedoeling zou zijn. En als je kerken restaureert, dan blijkt vaak, dat kerkhof en ook de vloer binnen, die zijn heel erg opgehoogd. Door het eeuwenlang begraven, heeft men uitgerekend dat een kerkhof stijgt per eeuw ongeveer een decimeter. Bij ieder lijk dat begraven wordt, blijft er grond over, blijft op het kerkhof liggen. En om nou op den duur niet in die kerk te vallen, wordt die vloer ook steeds opgehoogd. Als je nu de plint, de oorspronkelijk grondslag weer tevoorschijn houdt, dan zijn die ingangen heel gewoon, daar kan ik zelfs doorlopen, dus... Maar dat zijn verhalen, die zijn bedacht. Maar die kleine lage vensters, die zie je in kustgebieden ook heel vaak, twee, drie soms. Dat zijn van die lage smalle vensters: hageoscopen. Daar zei men van dat die waren voor bannelingen en voor leprozen, die vanaf het kerkhof het heilig gebeuren binnen konden zien: het celebreren van de mis. Maar ten eerste corresponderen ze niet altijd met de plek van het altaar. En ten tweede is het zo dat in bepaalde streken van Europa, daar heeft men ontdekt - in de grote steden bijvoorbeeld - dat de leprozen soms hun eigen kwartier hadden. In een stad als Londen en Parijs dan. Het Christendom stond natuurlijk altijd een beetje ambivalent tegenover die leprozen, omdat ze enerzijds een besmettelijke ziekte hadden, maar anderzijds ging Christus nogal gemeenzaam met ze om. Nou, ze kregen dus een soort ghetto, en daar waren ook kerken en daar zitten soms ook leprozenvensters in, dus daarmee is ook dat verhaal onderuit gehaald. De definitie is nu dat ze licht hebben geboden of zicht hebben gegeven op iets wat devotie waard was. Wat, dat is niet helemaal bekend. Maar het zijn hele mooie schoolmeesterverhalen.

Van kerken in de omgeving wordt verteld dat ze Noormannenpoortjes hadden en Leprozenvensters. Door de lage ingangen zouden de mensen automatisch buigen naar het noorden - wat verordonneerd zou zijn door de Noormannen. De lage vensters waren bedoeld voor de leprozen om de mis te volgen. In werkelijkheid zijn de poortjes zo laag omdat de grond steeds verder omhoog kwam. Oorspronkelijk waren de ingangen van normale hoogte. Er waren trouwens ook vrouweningangen, waarbij de vrouwen hun achterwerk naar het noorden bogen. In ghetto's met kerken voor leprozen zaten ook leprozenvensters en dat was daar toch niet nodig. De verhalen van de Noormannenpoortjes en de Leprozenvensters zijn verzinsels.

Optekening Verteldag, borg Ewsum, Middelstum, 25 november 2006 (Bandopname archief Meertens Instituut)

Noormannen    Noormannen   

Christendom    Christendom   

Romaanse    Romaanse   

Christus    Christus   

Londen    Londen   

Parijs    Parijs   

2013-03-01 14:46:21